‘Het gaat niet om de kunst’
Door Ewout van den Berg en Maina van der Zwan
Onder leiding van een bus uitgerust met een eigen radiostation vertrok afgelopen zondagavond 26 april een bonte stoet om acht uur uit Rotterdam. Voor de families die vanaf het balkon toekeken moet het een indrukwekkend gezicht zijn geweest. Op de fietspaden buiten de stad veranderde de demonstratie in een lint zonder einde. Tijdens de middernachtelijke tussenstop in Delft stapten sommige deelnemers op de trein, terwijl anderen zich juist bij de demonstratie voegden.
De politie had van tevoren geëist dat demonstranten in groepjes van dertig zouden lopen. Hier kwam gelukkig niets van terecht. Weinig mensen liepen met spandoeken – misschien met het vooruitzicht dit de komende uren vol te moeten houden – en gebruikten de tijd om bij te praten en nieuwe mensen te leren kennen. Veel mensen in de culturele sector werken voor zichzelf. Mocht hierdoor het idee zijn opgekomen alleen te staan tegen de Halbe’s botte bezuinigingsbijl, dan werd aan deze illusie snel een einde gemaakt. Op deze manier heeft de mars, neergezet als een eenmalige actie, ook zeker geleid tot een breder besef dat dit slechts het begin is van veel breder protest.
De creativiteit van al die verschillende deelnemers vertaalde zich in een veelzijdig ‘programma’ tijdens de demonstratie. Zomaar een greep: een voortgetrokken vleugel (inclusief pianist), er werden verhalen verteld, andere mensen zongen (wat langzamer lopend onder viaducten) en er was een folk-bandje waar de demonstratie op een of andere manier telkens weer langs liep. De muziek leidde op haar beurt tot dans en een cowboy op een tractor plus aanhanger met daarop een aangenaam houtvuur fungeerde als bezemwagen.
Een goed initiatief was de bus die voor de demonstratie reed. Mensen werden opgeroepen om hier muziek te komen maken of te vertellen waar zij mee bezig waren. De luidsprekers op het dak van de bus en de radiozender die in de lucht werd gehouden, zorgden ervoor dat iedereen mee kon luisteren. Na anderhalf uur werd de bus echter door de politie van de weg gehaald omdat deze niet de juiste papieren zou bezitten. Dit bewees niet alleen het belang van de Mars der Beschaving, die zich juist richt op het behoud van vertrouwen en tolerantie, maar past ook in de trend van groeiende repressie tijdens demonstraties. Eerder al hadden de organisatoren moeten beloven stil te zijn in de binnenstad en spandoeken al dan niet met stokken thuis te laten.
De mars werd georganiseerd door een kleine groep kunstenaars, op het gebied van actievoeren veelal onervaren. Maar aan alles was gedacht: bevoorrading, informatievoorziening en slaapplekken. Sympathisanten deelden water en brood uit. De sfeer van het protest was ingetogen, mede dus door de eisen van de politie, terwijl er individueel veel woede was. Die kwam de volgende dag veel meer tot uiting, toen duizenden mensen zich aansloten op het Malieveld bij het slot van het protest.
Vanaf maandagmiddag twaalf uur stroomde een afgebakend deel van het Malieveld vol. De officiële onderschatting spreekt van 7000 tot 10000 deelnemers, een incidentele uiting van conservatisme tijdens dit prachtige protest. Hele theater-, dans en concertgezelschappen trokken uitgedost met borden, spandoeken, kruisen en boze leuzen het snikhete veld op.
Speeches van mensen uit de sector zelf werden afgewisseld met muziek, van woest tromgeroffel tot ingetogen trompetgeschal. Het geheel werd gekenmerkt door een diepe verontwaardiging over wat dit kabinet allemaal kapot maakt en een besef dat er meer op het spel staat dan alleen de toekomst van de culturele sector. Het hardste applaus was er dan ook voor de afsluiting van Ramsey Nasr, die expliciet stelde dat dit protest niet om de kunst gaat. ‘Dit kabinet haalt de mens uit ons weg.’
Nasr haalde vernietigend uit naar premier Rutte: ‘U volgt de hardste lijn van uw eigen partij, en verwart hardvochtigheid met visie. Anders valt niet te verklaren dat u kansarmen, kwetsbare jongeren in het speciaal onderwijs, OV-afhankelijken, psychiatrische patiënten, asielzoekers uit oorlogsgebieden, pgb’ers en ernstig zieken de rekening laat betalen. Waarom zij? Ze leveren u geen geld op. Dus kort u ze … Breng de markt in contact met rancune en je hebt het recept voor uw beleid.’
Na afloop van de manifestatie trokken een paar honderd deelnemers op naar het Binnenhof om tijdens het kamerdebat uiting te geven aan hun woede over de bezuinigingen. Nauwelijks aangekomen op het Plein stuitten ze op een agressieve ME. Toen een aantal mensen demonstratief ging zitten werd er hard ingegrepen. De aanwezige RTL-journalist Jos Heymans tweette verontwaardigd: ‘Echt belachelijk dat politieoptreden. Zonder enige aanleiding worden mensen aangehouden en aan haren weggesleept.’ Een moedwillige poging om de dag te laten eindigen met een rel.
De vraag is nu: hoe verder? Staatssecretaris Halve Zoolstra heeft gisteren zijn bezuinigingsoperatie zonder al te veel moeite door de Tweede Kamer gekregen. En zolang het gedoogkabinet een meerderheid heeft zal dat ook voor veel van de andere bezuinigingen gelden. De enige manier waarop dit afbraakbeleid gestopt kan worden is door het kabinet ten val te brengen, en daar is veel meer druk voor nodig.
In de komende periode staan de diverse sectoren die nu acties voeren, van openbaar vervoer tot de thuiszorg, van het speciaal onderwijs tot de sociale werkplaatsen, voor de uitdaging om hun verzet te verdiepen en te bundelen. Met verdiepen bedoelen we hardere, langere acties, zoals het tentenkamp van de thuiszorg in Haarlem. Met bundelen bedoelen we het verzet samenbrengen in een gezamenlijk actietraject. Als elke sector alleen op zichzelf actie voert staan we zwakker en zijn we makkelijk tegen elkaar uit te spelen. Als protesten van kunstenaars en huurders gaan samenvallen met stakingen van gemeente-ambtenaren en wegblokkades van werknemers uit de sociale werkplaatsen en het speciaal onderwijs, dan gaan we pas echte scheuren in de regeringspartijen zien. Er is nu het potentieel om naar massaal protest in het najaar toe te werken. Sloop dit kabinet – bundel het verzet. Dat is de opdracht voor de zomer.