Het fossiele tijdperk voorbij

Terwijl het ontkennen van klimaatverandering terrein wint, maken de linkse partijen zich hard voor een CO2-heffing. Een prima plan, maar het wordt tijd om fundamentele alternatieven te gaan aandragen en harde acties te gaan voeren om ze af te dwingen. Voor inspiratie kunnen we in het buitenland terecht.

Na de Provinciale Statenverkiezingen is voor Mark Rutte het kopjes koffie drinken begonnen. Een van de grote dossiers waar het kabinet een meerderheid voor moet zien te vinden is het klimaatakkoord. De huidige klimaatplannen van het kabinet zetten geen zoden aan de dijk en schuiven de hete aardappel vooral voor zich uit. Zelfs nadat Urgenda haar rechtszaak tegen de staat heeft gewonnen, lijken de belangen van de grote bedrijven om zolang mogelijk op de oude voet verder te gaan voorlopig doorslaggevend.

Deze passiviteit wordt versterkt doordat de extreemrechtse partijen zich de afgelopen jaren openlijk in het klimaatsceptische kamp hebben geplaatst en zich tegen elke vorm van klimaatbeleid hebben verzet.

De VVD schuift nu in dezelfde richting op. ‘Klimaat is voor ons een technisch probleem dat we technisch moeten aanpakken,’ zegt Klaas Dijkhoff. We hoeven eigenlijk geen offers te brengen. Belangrijk is dat we de techniek de ruimte geven om zich te ontwikkelingen om ons strakjes op miraculeuze wijze te redden. Wat is volgens Dijkhoff dus de oplossing? Niet het beperken van de uitstoot – dat is slecht voor de economie. Nee, belastingvoordelen en subsidies voor het grote kapitaal zullen de wereld redden.

Het is dus zeer de vraag of een volgend kabinet nog wel iets wil doen om de uitstoot van broeikasgassen tegen te gaan. Maar ook de huidige plannen schieten zwaar te kort. De discussie over klimaatbeleid wordt momenteel volledig gereduceerd tot de CO2-heffing. Het kabinet wil een beperkte heffing, niet op alle uitstoot maar alleen boven een bepaald niveau.

Alternatieven

Maar voorstellen om het roer echt om te gooien blijven nog steeds uit. Dat zou namelijk betekenen veel harder ingaan tegen de belangen van het grote kapitaal. In de discussie over het fileprobleem wordt goed en gratis openbaar vervoer nooit genoemd – terwijl het grootste probleem is dat er voor veel mensen geen goed alternatief is voor de auto. Precies zoals de olie-industrie en de autoindustrie het wil. Het gestuntel van het kabinet om de uitbreiding van het vliegverkeer te kunnen doordrukken is ook een teken aan de wand.

Dat links zich op dit punt moeilijk weet te profileren heeft vooral met het commitment aan het kapitalisme te maken. De populaire Amerikaanse socialiste Alexandria Ocasio Cortez (AOC) heeft internationaal veel losgemaakt met haar plan voor een Green New Deal: klimaatbeleid dat het probleem van het versteende kapitalisme bij de horens durft te vatten.

Op die manier maakt zij zichtbaar dat de overstap naar een groene economie hand in hand kan gaan met sociale rechtvaardigheid. Gratis openbaar vervoer, onderzoek naar zonne-energie en de aanleg van zonneparken, het herstel van de natuur – het levert allemaal banen op en het maakt de samenleving beter.

Er is van alles aan te merken op de precieze plannen van AOC en op de strategie die zij kiest om dit beleid af te dwingen. Maar de denkrichting is de juiste: alleen een combinatie van het aanpakken van klimaatverandering en socialistische eisen stellen voor een democratische samenleving kan perspectief bieden op een groene toekomst die voor de grote meerderheid de moeite waard is om voor te vechten.

Privébezit

Dat betekent dat het grote taboe in de politiek – ook de linkse – moet worden doorbroken: het privébezit van productiemiddelen en de macht van het kapitaal. De fossiele industrie weet al decennia lang van klimaatverandering en heeft er alles aan gedaan om winsten te blijven maken ten koste van mensen en de planeet. De mensheid als geheel zit nu opgescheept met de gevolgen en moet er de kosten van dragen.

Een logische eerste stap zou zijn het onteigenen van deze industrie, het beslag leggen op de rijkdom die zij bij elkaar hebben geroofd en het onder democratische controle plaatsen van deze takken van de economie. Op die manier kunnen we de middelen bij elkaar krijgen om klimaatverandering tegen te gaan en de uitstoot daadwerkelijk te verlagen.

Dit sentiment zien we ook terug bij de indrukwekkende acties van Extinction Rebellion (XR): met massale directe acties werd onder meer Londen dagen achter elkaar lamgelegd. De politie heeft meer dan duizend activisten gearresteerd en grijpt hard in om de veelal jonge activisten te demoraliseren. Maar het tegenovergesteld lijkt te gebeuren: zo’n 50.000 nieuwe activisten hebben zich aangemeld om het gevecht aan te gaan.

Het signaal dat de activisten afgeven is helder: de tijd van pappen en nathouden is voorbij. Ook in Nederland hebben acties van XR plaatsgevonden. Activistisch links is in Nederland klein en organisatorisch zwak. Acties zoals die van XR zijn een uitstekende aanleiding om links weer op te bouwen.

Dat doen we niet als kleine groepjes, maar als vertegenwoordigers van een veel breder sentiment – zoals zichtbaar werd toen we in Amsterdam met 40.000 mensen de straat opgingen. En misschien weten we zelfs de vastgeroeste linkse parlementaire partijen weer een beetje leven in te blazen.