Herbewapening NAVO maakt de wereld onveiliger
De Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) werd in 1949 opgericht als tegenwicht tegen de toenemende invloed van de Sovjet-Unie. Tegenwoordig wordt deze militaire alliantie voorgesteld als een organisatie die ons het beste kan beschermen tegen dictaturen die een bedreiging vormen voor het ‘vrije Westen’, ‘de democratie’ en ‘de internationale rechtsorde’.
Maar economische en geopolitieke belangen zijn altijd leidend geweest in het optreden van dit oorlogsgenootschap, zoals de westerse steun voor de Israëlische genocide onderstreept. Politici en hoge militairen voeren de druk op om meer in het militaire bondgenootschap te investeren.
China
Op de NAVO-top van vorige zomer in Litouwen werd China veelvuldig genoemd als een factor waar rekening mee moet worden gehouden. Doelend op deze opkomende grootmacht zei secretaris-generaal van de NAVO Jens Stoltenberg: ‘Veiligheid [is] niet langer regionaal, veiligheid is wereldwijd.’ De NAVO zoekt daarom nieuwe relaties met landen in Latijns-Amerika, Afrika en Azië, want ‘naarmate autocratische regimes dichter bij elkaar komen, moeten degenen onder ons die geloven in vrijheid en democratie elkaar steunen.’
De groei van China leidt tot een toenemende concurrentiestrijd om geopolitieke en economische belangen. Binnen de NAVO probeert de VS daarom om een imperialistische arbeidsdeling op te leggen. De VS concentreert zich op China en voert de druk op de EU op om zich meer op Rusland te richten. Europese landen moeten meer uitgeven aan defensie, waarbij de invasie van Rusland in Oekraïne als excuus wordt gebruikt. Met wapenleveranties aan het Oekraïense verzet probeert de NAVO enerzijds Rusland te verzwakken en anderzijds de militaire coalitie in Europa te versterken zodat die zich assertiever kan opstellen op het wereldtoneel.
Herbewapening en militarisering
In dat licht vindt sinds eind januari, met een inzet van 90.000 militairen, de grootste NAVO-oefening sinds de Koude Oorlog plaats. Operatie Steadfast Defender speelt zich niet toevallig af in Noord-Scandinavië, waar Finland een 1500 kilometer deelt met Rusland. Op WNL zei minister Kajsa Ollongren dat deze oefening zeker een signaalfunctie heeft richting Rusland.
Donald Trump kaartte onlangs het financiële gedeelte aan: hij dreigde Rusland aan te moedigen om ‘te doen wat ze willen’ met elk NAVO-land dat niet genoeg betaalt. Die uitspraak greep voormalig commandant van de Landstrijdkrachten Mart de Kruif gretig aan om de Nederlandse regering op te roepen toch echt meer te investeren in de NAVO.
Op Rijksoverheid.nl staat dat structureel extra investeren en meer samenwerken de komende jaren nodig is om deze militaire alliantie te versterken. Nederland investeert overigens dit jaar al 1,95 procent van het bruto binnenlands product in defensie. NAVO-landen hebben afgesproken dat de norm 2 procent is. Dit betekent volgens de regering dat om ook na 2025 hierop uit te komen er structureel 2 miljard euro extra nodig is.
Imperialisme
Op een bepaald punt in de ontwikkeling van het kapitalisme aan het einde van de 19e eeuw, smolten geopolitieke rivaliteit en kapitalistische economische concurrentie op een nieuwe manier samen. Kapitalistische ontwikkeling in de 19e eeuw zag een proces dat Karl Marx beschreef als de concentratie en centralisatie van kapitaal. Het kapitalistische systeem wordt voortgestuwd door de concurrentie tussen bedrijven; zij investeren om hun rivalen voor te blijven en een groter deel van de markten te veroveren. Naarmate bedrijven concurreren, slokken ze de meest succesvolle rivalen op en drijven ze hen uit de markt. Deze tendens dreef de groeiende internationalisering van productie en circulatie aan, en de groeiende onderlinge afhankelijkheid van staat en kapitaal.
Ook al opereren bedrijven internationaal, ze clusteren rond hun eigen nationale staten. Multinationals zijn zelfs afhankelijk van de staat in de strijd tegen rivalen. Staten kunnen militaire middelen gebruiken om hun macht te projecteren en de belangen van hun kapitalistische bedrijven verder te bevorderen. Echter, deze staten zijn ook afhankelijk van de ontwikkeling van kapitalistische bedrijven om hen in staat te stellen de militaire en industriële basis te ontwikkelen die nodig is om moderne oorlogsvoering te ondersteunen. Beide wereldoorlogen zijn voortgekomen uit deze inter-imperialistische rivaliteit.
NAVO
Sinds de oprichting van de NAVO voerde de organisatie een agressieve politiek om de invloed van de Sovjet-Unie en communistische bewegingen en partijen tegen te gaan. In 1952, slechts drie jaar na de oprichting, keurde de NAVO het beruchte ‘Gladio-netwerk’ goed van geheime, zwaarbewapende guerrillastrijders, voortdurend klaar om vermeende pro-Sovjetpartijen en linkse organisaties in heel Europa aan te vallen. De terroristische netwerken, vaak verbonden met krachten van de extreemrechts, hadden wapenopslagplaatsen in België, Frankrijk, Italië, Griekenland en Duitsland.
Ook hielp de NAVO rechtstreeks bij de koloniale veroveringen van zijn leden. NAVO-landen zoals Frankrijk en Portugal hielpen bij het financieren van oorlogen tegen antikoloniale bewegingen in Azië en Afrika.
Naast hulpdollars aan lidstaten heeft de NAVO ook al lange tijd geflirt met een grotere militaire uitbreiding ver buiten Europa. Notulen van de NAVO-conferentie van 1956 bevestigen dat leden, zich voorbereidend om het bondgenootschap van atoomwapens te voorzien, de Bandung-conferentie en de ‘dreiging van Sovjetpenetratie in het Midden-Oosten’ in de gaten hielden. De conferentie beloofde verder het Suezkanaal te herstellen tot ‘volledige en vrije werking’ nadat Frankrijk, Groot-Brittannië en Israël precies daarvoor datzelfde jaar Egypte hadden aangevallen.
Na het einde van de Koude Oorlog, breidde de NAVO uit van zestien tot dertig leden en heeft de NAVO enorm destructieve bombardementencampagnes en militaire bezettingen gelanceerd bij de ontbinding van Joegoslavië, de door de VS geleide oorlog in Afghanistan en de omverwerping van de regering van Libië.
De huidige roep om uitbreiding en versterking van de NAVO draagt bij aan een onveilige wereld met een grotere kans op militaire conflicten wereldwijd. De inter-imperialistische concurrentie speelt zich vandaag de dag met name af tussen de VS en China. Rusland en kleinere regionale grootmachten zoals Turkije, Iran en Saoedi-Arabië vullen daarbij het vacuüm op dat ontstaan is door de terugtrekking van de VS, een gevolg van de klappen die het land kreeg tijdens de oorlogen in Irak en Afghanistan.
Uit de NAVO
Zowel in de aanloop naar de Eerste Wereldoorlog als nu geldt dat de internationale arbeidersklasse niets te winnen heeft bij het steunen van haar eigen heersende klasse in de imperialistische rivaliteit. Steun aan landen die binnengevallen worden door imperialistische grootmachten als Rusland moet worden gecombineerd met het bestrijden van iedere uitbreiding van militaire middelen. Met de lessen van de laatste twee wereldoorlogen in het geheugen betekent dit dat we in Nederland moeten pleiten voor ontmanteling van de NAVO en het terugtrekken van Nederland uit de NAVO.
Nederland begeeft zich ondertussen, zoals het eufemistisch heet, in het hoger geweldsspectrum. Daarom stuurde het demissionaire kabinet een marineschip richting de Rode Zee om Houthi-strijders af te houden van de internationale scheepvaart in plaats van te pleiten voor een staakt-het-vuren in Gaza.
Juist nu premier Mark Rutte een gooi doet naar het voorzitterschap van de NAVO moeten we pleiten voor demilitarisering. Nederland moet uit de NAVO en de miljarden die naar defensie gaan besteden aan betaalbare woningen, fatsoenlijke vluchtelingenopvang, goed onderwijs en openbaar vervoer.