Hebben we een partij nodig?
Door Maina van der Zwan
Gezien de lange ervaring met Stalinistische en sociaal-democratische partijen is het niet zo gek dat bij de opkomst van een nieuwe massabeweging er de angst bestaat dat een politieke partij de boel wil manipuleren. Maar tegelijkertijd begrijpen veel mensen dat je de wereld niet alleen kunt veranderen en dat organisatie noodzakelijk is.
Over wat er moet gebeuren heeft een divers scala aan mensen uiteenlopende opvattingen. Iedereen beargumenteert een plan van aanpak. Wat van buitenaf misschien een spontane beweging lijkt omvat van binnenuit gezien talloze pogingen van ontelbare mensen om de beweging in verschillende richtingen te leiden. Hierbij zullen mensen met min of meer dezelfde opvattingen over de te volgen strategie zich verenigen in (in)formele groepen. Zo heb je in de anti-oorlogsbeweging mensen die willen strijden tegen imperialisme en je hebt mensen die een sterker Europa en een grotere rol voor de VN willen. Die ideeën worden weerspiegeld door de organisaties binnen de beweging. Zo zien reformistische partijen als de PvdA – of linkse versies ervan – oorlog als een exces dat ingetoomd moet worden. Ze geloven dat we het huidige systeem kunnen verbeteren door haar instituten te gebruiken. Daarom proberen ze bewegingen die in potentie de hele logica van het systeem bedreigen, te kanaliseren richting de gevestigde instituties – met name het parlement – waarbinnen ze werken. Dat is een gegeven. De keuze is niet tussen wel of geen partij, maar wat voor een soort partij.
Zelfactiviteit
Revolutionaire socialisten bouwen aan een fundamenteel andere partij: een partij die staat voor socialisme van onderaf. Een partij die haar volle gewicht gooit in het opbouwen van de beweging, omdat de huidige maatschappij alleen in het voordeel van de meerderheid veranderd kan worden door de zelfactiviteit van mensen. Maar om succesvol te kunnen zijn moeten de meest bewuste mensen hun krachten wel bundelen.
Want ondanks dat mensen in strijd enorm veel initiatief, creativiteit en moed kunnen vertonen, verdwijnt de ballast uit het verleden niet zomaar. We zijn namelijk allemaal opgegroeid onder kapitalistische verhoudingen en hebben bepaalde ideeën over wat wel en wat niet mogelijk is meegekregen. Tijdens strijd beginnen mensen sommige van deze heersende ideeën in twijfel te trekken en anderen blijven intact. Dus op hetzelfde moment dat mensen revolutionaire alternatieven creëren kijken ze ook naar de instituties van de staat en naar de reformistische leiders. Revolutionaire partijen willen de nieuwe alternatieven generaliseren en de strijd vergroten. Dit betekent dat we ons willen ontdoen van de ballast van het verleden – het seksisme, racisme en het gebrek aan vertrouwen in eigen kunnen.
Geen samenzwering
Precies daarom willen we een revolutionaire partij bouwen. We willen mensen liever de ene dan de andere kant opleiden. Dat heeft niets te maken met een samenzwering, waarbij een kleine minderheid bepaalt wat de meerderheid moet doen.
Het is een proces waarin revolutionairen proberen de meerderheid te overtuigen van de noodzaak de beweging verder uit te bouwen in plaats van te matigen.
We willen als partij van militante en bewuste activisten ook juist de strijd van die groep versterken waar het kapitalisme van afhankelijk is en die de sleutelrol kan spelen in zijn omverwerping: de arbeidersklasse. Dat doen we niet door per post een uitnodiging aan de klasse te sturen. Dat willen we doen door een organisatie te bouwen waarin de militantste arbeiders op elke werkvloer in Nederland verenigd zijn, en waarin hun strijd centraal staat. Dit betekent de noodzaak de koppeling te maken tussen de grote strijd voor een andere wereld, en elke kleine lokale strijd voor verbeteringen in het hier en nu.
Massale bewegingen kunnen spontaan opkomen maar hebben geen garantie voor succes. Het komt er op neer om daarbinnen te organiseren in een partij die de ervaringen en argumenten kan bundelen die nodig zijn om te winnen.