Guido van Leemput: ‘Erdogan een terrorist noemen is een politiek signaal’

Afgelopen zaterdag gingen in Amsterdam zo’n 700 mensen de straat op tegen de arrestatie van leiders en parlementariërs van de Koerdische oppositiepartij HDP in Turkije. Bij dat protest werden verschillende actievoerders gearresteerd. Lode Koelewijn sprak met activist en Midden-Oostenexpert Guido van Leemput over de actie, de aanleiding en zijn arrestatie vanwege het bord ‘Erdogan Terrorista’.

Wat is je achtergrond en wat kun je vertellen over de ontwikkelingen in Turkije?
17 november 2016

Naast mijn werk ben ik politiek actief voor de SP en nog twee comités. Met het Amsterdams Vredesinitiatief heb ik het afgelopen jaar enkele vredeswaken georganiseerd en in Kurds & Friends probeer ik aandacht te krijgen bij de staat en politieke partijen in Nederland voor de HDP en alle andere progressieve bewegingen in Turkije.

In de jaren 90 werkte ik aan een antimilitaristisch Turkijeproject, waarin samengewerkt werd met Turkse antimilitaristen en mensenrechtenorganisaties. Dat heeft geleid tot een rapport en een boek over de bewapening van Turkije. In 1996 heb ik met Koerdische dienstweigervluchtelingen in Nederland de groep ‘Askere Gitme’ (Ga niet in het leger) opgericht. Heel lang geleden, in 1980 en 81 was ik soldatenactivist.

Ik concludeerde 25 jaar geleden dat Turkije een sleutelland was in het regionale statenpatroon. In het Midden-Oosten en in verhouding tot de EU, de NAVO en Rusland. De oorlog van 1991 om Irak uit Koeweit te verdrijven was het begin van de internationalisering van oorlogen. Turkse migranten in Europa werden hier een actieve deelnemer. Ik heb nog een uitgebreid artikel geschreven over de relatie tussen de EU en Turkije in 2001 (zie onder dit artikel). Daarin heb ik aantal inzichten beschreven die nu tot mijn verbazing eigenlijk nog gelden, zoals dat Turkije zich dusdanig heeft ontwikkeld dat het nu druk zet op de EU in plaats van andersom en de rol van de miljoenen Turkse Europeanen daarin.

Begin jaren 90 is er een partij opgericht door Koerden, de HEP, dat is de voorloper van de HDP. Er loopt een rechte lijn van deze partij naar de democratiseringsbeweging in het Gezi-park in 2013. De HDP werd een soort koepelorganisatie van verschillende sociale bewegingen en haalde goede resultaten. De HDP kan een brug slaan tussen etnische Turken en Koerden en kan de Koerdische beweging uit het dogma van de gewapende strijd halen.

Er is een grote rol weggelegd voor feminisme – elke hoge functie is een duofunctie. Ook ecologisch activisme komt aan bod. De buurtcomités van de HDP waren een voorbeeld voor de Braziliaanse PP (De sociaal-democratische partij van Dilma Rousseff, red.). Ik hoorde de burgemeester van Diyarbakir, Osman Baydemir toentertijd, het opnemen voor dienstweigeraars en homoseksuelen tijdens een massaal bezochte Koerdische Nieuwjaarsviering op 21 maart 2010.

Het slaat dus ook een brug van het platteland naar de ‘westerse’ bewegingen van de stad. Ze zijn moedig en zeer serieus. Dit was ook de reden voor Erdogans repressie. Alles dat burgers organiseert buiten de officiële organen mag nu niet meer. De oppositie is helemaal weg. Vorige week is de top van de HDP gearresteerd. De voorzitters zijn opgepakt, net als 10 leden van de fractie. Alle 59 parlementsleden van de HDP zijn van hun immuniteit ontdaan, officieel vanwege banden met een terroristische beweging. Er zijn 25 gekozen burgemeesters vervangen door een soort rijkscommissaris. Islamitische, kemalistische en socialistische kranten worden gesloten. Alles en iedereen wordt opgesloten.

Dus ben je gaan demonstreren.

Naar aanleiding van deze gebeurtenissen is vorige week een demonstratie in Amsterdam belegd, met als leuzen de onmiddellijke vrijlating van de HDP-parlementariërs, de vrijlating van de gekozen burgemeesters en het waarborgen van de persvrijheid. Daarom ben ik gaan demonstreren. Ik ben onvoorbereid naar de demonstratie gegaan. Er was een vrouw met een geplastificeerd bordje met daarop ‘Erdogan terrorista’. Twee agenten kwamen naar haar toe en zeiden dat dat niet mocht. Ze maakten een foto en stuurden dat waarschijnlijk door naar het bureau.

Een oude collega van me bleek later het bord van haar te hebben overgenomen en hij moest zich legitimeren. Het bordje moest weg, dus ik nam dat bord over, hing het om mijn nek en ben met de optocht mee gaan lopen. Er liepen agenten om me heen en ik werd op een gegeven moment door een arrestatieteam van vier agenten in burger opgepakt.

Wie zit hierachter?

Ja, wie zit hierachter? De burgemeester heeft in ieder geval overlegd in de driehoek (dat zijn de burgemeester, de hoofdcommissaris van politie en de hoofdofficier van justitie) zoals altijd gedaan wordt bij demonstraties en uiteindelijk is besloten om in te grijpen. Ik heb zelf nog een aantal vragen voor het ministerie van veiligheid en justitie en de AIVD.

Deze show is er, zo lijkt het me, om de Turkse regering tegemoet te komen. Even snel oppakken en een aantal uur op het bureau laten. Erdogan een terrorist noemen is een politiek signaal en is best uit te leggen. De leus komt niet in aanmerking voor een poëzieprijs, het ging hier niet om fijngevoeligheid maar om de politieke repressie van actieve burgers in Turkije, journalisten en de pro-Koerdische HDP. Erdogan doet alles om organiserende burgers tegen te houden.

‘De EU en de machtsbalans in Turkije vanaf 1999’, hoofdstuk 4 in
Bert Cornillie en P. Vanden Baviere (red.)
De Koerden tussen Europa en Turkije, EPO 2002, 227 pagina’s.