Griekse mythologie en de crisis in de eurozone

Het beschikbaar stellen van 110 miljard euro aan de Griekse staat door EU-lidstaten en het IMF wordt omschreven als ‘de grootste reddingsoperatie ooit’ – en die komt letterlijk en figuurlijk met een prijs. Dagelijks wordt ons wijsgemaakt dat ‘wij moeten opdraaien voor de puinhoop in Griekenland’, terwijl een misselijkmakende hetze klinkt tegen de Grieken. Zo zouden zij ‘op de pof’ hebben geleefd, hebben gelogen over de hoogte van schulden, het daarom ‘al veel te lang veel te goed’ hebben, enzovoort. Wie deze moderne mythen echter nader onderzoekt, ontdekt dat geen van deze eigenschappen specifiek Grieks is. Peter van Eerbeek analyseert de feiten.
14 mei 2010

Foto: betoger op een demonstratie op 12 mei in Athene, met een protestbord waarop Griekse politieke leiders staan afgebeeld samen met onder andere Angela Merkel

1. ‘Creatief boekhouden’ is geen exclusief Grieks product

Nadat in het najaar van 2008 banken wereldwijd overeind gehouden moesten worden door enorme bail-outs, is de economische crisis nu aangekomen in een fase waarin hele landen failliet dreigen te gaan. Griekenland bevindt zich in het epicentrum en begint dan ook een molensteen te worden om de nek van de eurozone als geheel. Maar Griekenland is met haar hoge staatsschuld en begrotingstekort niet uniek, en de problemen daar zijn niet los te zien van het crisisvirus in de rest van Europa en daarbuiten. Niet alleen andere Zuid-Europese landen (Spanje, Portugal, Italië) hebben hetzelfde probleem, dit geldt ook voor Frankrijk, Ierland, het Verenigd Koninkrijk, Japan, en last but not least de Verenigde Staten. Als het gaat om het ‘creatief boekhouden’ door de Griekse staat dan is een belangrijke conclusie dat dit mede mogelijk is gemaakt door de import van dit product door Amerikaanse banken- en bedrijven, met Goldman Sachs voorop.

2. Gewone Grieken hebben het niet beter, integendeel

Ten opzichte van arbeiders in andere EU-landen blijkt het beeld dat Griekse arbeiders het zo goed hebben en lui zijn niet te kloppen. Volgens de cijfers van het statistisch bureau van de EU Eurostat, is de gemiddelde pensioenleeftijd in Griekenland 61,4 jaar, vergeleken met een EU-gemiddelde van 61,1 jaar. Een gemiddeld Grieks pensioen is echter slechts 750 euro, terwijl in Spanje een gemiddeld pensioen bijvoorbeeld 950 euro is. Een maandloon in de private sector is gemiddeld 803 euro, vergeleken met 1400 euro in Nederland. En de gemiddelde werkweek is met 42 uur hoger dan het EU-gemiddelde van 40,3 uur. Terwijl in Nederland 27 procent van de beroepsbevolking bestaat uit ambtenaren, bedraagt dit aantal in Griekenland 22,3 procent. Hierbij komt nog dat bijna 30 procent van Griekse arbeidersklasse werkt in de informele sector van de economie, en dus zonder belangrijke rechten qua sociale zekerheid. Het beeld dat een gemiddelde Griek het beter heeft dan arbeiders in andere Europese landen klopt niet, het is eerder het tegenovergestelde.

3. Dit zijn niet goedbedoelde giften, maar leningen uit winstprincipe

Een veelgehoord argument is dat ‘wij nu moeten betalen voor de Grieken’. Dit beeld klopt echter niet, om twee redenen. Ten eerste gaat het hier niet om ruimhartige giften, maar om leningen tegen strenge voorwaarden. Dus in het geval van de lening van 4,7 miljard euro van de Nederlandse staat aan Griekenland bedraagt de winst voor de Nederlandse staat mogelijk 160 miljoen euro – omdat de Nederlandse staat dit bedrag tegen een lager rentetarief van 1,5 procent kan lenen, om dit vervolgens aan Griekenland uit te lenen tegen 5 procent rente. Niet alleen moet deze rente betaald worden over het geleende bedrag, maar om dit te kunnen lenen wordt er van de Griekse heersende klasse geëist om de frontale aanval te openen op de verworvenheden van de arbeidersklasse door het verlagen van lonen, het verhogen van de pensioenleeftijd, het snijden in sociale voorzieningen en het doorvoeren van ontslagen.

4. Niet de Grieken worden geholpen, maar de banken

Daarnaast: als het niet de Griekse arbeiders zijn die door deze leningen geholpen worden, wie dan wel? Dit zijn de Europese banken die geleend hebben aan de Griekse staat. Franse en Duitse banken alleen al hebben voor 119 miljard dollar aan Griekse leners uitstaan. Het gevaar dat Griekenland niet in staat is om aan de betalingsverplichtingen te voldoen kan het startschot zijn voor verdere verdieping van de crisis in Europa, waarbij niet alleen de andere landen in de gevarenzone (Spanje, Portugal, Ierland en Italië) in enorme problemen komen, maar de eurozone als geheel kan kraken in zijn voegen. Volgens een rapport van de Bank of International Settlements uit februari hebben Europese banken bij de risicovolle EU-staten een totaal bedrag uitstaan van meer dan 2 triljoen dollar, waarvan de Griekse schuld 253 miljard dollar bedraagt. Om het financiële kaartenhuis niet in elkaar te laten storten en Europese banken geld te laten verdienen aan de leningen moet Griekenland overeind gehouden worden.

5. Als gewone Nederlanders hebben we meer gemeen met gewone Grieken

Wat er gebeurt met Griekenland is geen specifiek Zuid-Europees verschijnsel, maar heeft alles te maken met het kapitalistische systeem waarin het maken van winst boven alles gaat. Het Griekse verzet tegen de bezuinigingsmaatregelen gaat dus ook niet alleen over Griekenland, maar ook over de rest van Europa. Als de heersende klasse in Europa de Griekse arbeidersklasse kan laten betalen voor de crisis dan betekent dit dat er in andere landen ook veel harder ingezet zal worden om de neoliberale plannen door te voeren. Dat dit in Griekenland gaat lukken is echter verre van zeker. EU-commissaris Otto Rehn zei onlangs over het verzet in Griekenland: ‘We moeten oppassen dat daar geen revolutionair klimaat ontstaat dat alle plannen ruïneert.’ De massale protesten en stakingen verdienen onze solidariteit, omdat we willen dat deze plannen inderdaad geruïneerd worden. Dat vereist dat we de racistische stereotypen over ‘de Grieken’ doorprikken en onze pijlen richten op de daadwerkelijke profiteurs van de crisis.

• Verklaar je ook solidair met het Griekse verzet tegen het crisisbeleid en roep anderen op hetzelfde te doen: lees meer op deze pagina
• Kom ook naar de bijeenkomst ‘Rekening Retour: wij gaan de crisis niet betalen’ op zaterdag 22 mei in Amsterdam: www.rekeningretour.blogspot.com