Griekenland: een lange hete zomer

Griekse arbeiders hebben geweigerd zich over te geven, ondanks dat Alexis Tspiras heeft gecapituleerd voor de trojka. Costas Pittas doet verslag hoe we de macht van de arbeiders kunnen zien in de industriële en politieke onrust.

In de afgelopen vijf jaar zijn juli en augustus opgehouden om maanden van ontspanning te zijn voor de Griekse maatschappij. Dramatische politieke ontwikkelingen en arbeidersstrijd komen niet meer automatisch tot stilstand in de zomerhitte. De snelheid waarmee de situatie dit jaar is geëvolueerd sinds 5 juli, de dag van het referendum, is ongekend.

Op 5 juli stemde de Griekse bevolking nee tegen bezuinigingen met een enorme 61,3 procent. Tegenover hen stonden de Europese Centrale Bank, die afpersing gebruikte om de banken te sluiten, het hele Griekse kapitalisme, de mediabaronnen, de kerk, en honderden conservatieve en sociaal-democratische politici, zowel oude als nieuwe.

Elke dag werden we gebombardeerd met de dreiging: ‘Als je nee stemt, zullen ze ons uit de euro schoppen en worden we geruïneerd.’ Zelfs Syriza-ministers faalden erin om zich duidelijk uit te spreken voor een nee-stem, wat mensen in de war maakte.

En toch was wat won een duidelijke nee-stem van de arbeidersklasse. In de rijke buitenwijken van Athene won het ja-kampkamp 80 procent van de stemmen. In de volksbuurten van westelijk Athene en Piraeus stormde ‘nee’ naar de overwinning met hetzelfde percentage.

Draai

Alexis Tsipras’ regering draaide de nee om tot een ja, de dag na het referendum. Hij kwam een pakket nietsontziende bezuinigingsmaatregelen overeen met de kredietverstrekkers: meer indirecte belastingen (verhoging van de btw), nieuwe privatiseringen van 50 miljard euro, het verhogen van de pensioengerechtigde leeftijd en het verhogen van pensioenpremies. Hij accepteerde ook dat er grote primaire overschotten zou moeten zijn ondanks de recessie in het komende jaar, met een economische krimp van een geschatte 3,3 procent.

De Syriza-regering stemde voor dit alles in het parlement, met de hulp van rechts, het centrum en de sociaal-democratische partijen.

In het begin van augustus keerde het ‘kwartet’ terug naar Athene: de Europese Unie (EU), de Europese Centrale Bank (ECB), het Internationaal Monetair Fonds (IMF) – de ex-trojka – plus het Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM). Deze had meer eisen: de onmiddellijke privatisering van de havens en luchthavens, verlaging van de lonen in de publieke sector, onmiddellijke verhoging van de pensioenleeftijd tot 67 jaar, nieuwe tarieven voor ziekenhuizen en farmaceutische zorg, afbraak van ontslagbescherming, meer flexibele arbeidscontracten, de afschaffing van collectieve onderhandelingen en nog meer belastingverlaging voor de rijken.

Al deze eisen moesten worden aanvaard, zodat het derde memorandum op 20 augustus kon worden ondertekend. Het nieuwe memorandum biedt ongeveer 80 miljard aan nieuwe leningen, waarvan het meeste gaat naar de terugbetaling van de oudere leningen en herkapitalisatie van de banken! Dit is het ware gezicht van de EU.

De meerderheid van de Syriza-regering mag dan hebben gecapituleerd, maar wat er aan de basis gebeurt is heel iets anders.

Wapen

De beweging heeft vijf jaar lang hard tegen de bezuinigingen gestreden. Ondanks de teleurstelling over Syriza’s daden zijn arbeiders bereid om de strijd voort te zetten. Je hoort het meer en meer gezegd worden op de werkvloer, ‘We gebruikten het wapen van de stembus en het werd van ons gestolen. Nu zullen we het stakingswapen gebruiken. Het maakt niet uit wat ze doen, dat wapen kunnen ze niet van ons stelen!’

ADEDY, de vakbondsfederatie in de publieke sector, riep in juli een staking uit op de dag dat in het parlement over de nieuwe maatregelen werd gestemd. Duizenden namen deel aan de stakingsdemonstratie die ochtend. Een van de belangrijkste leuzen was: ‘Links bezuinigen bestaat niet; wat goed is zijn arbeidersrechten’. Op dezelfde dag staakten arbeiders bij het spoor en de metro in Athene.

Die avond omsingelden duizenden meer mensen het parlementsgebouw aan het Syntagma-plein. De politie viel de betogers aan met traangas om hen uiteen te drijven.

Een week later, toen de tweede stemming over de nieuwe maatregelen plaatsvond in het parlement, kwamen duizenden arbeiders en jongeren weer bijeen op Syntagma, in respons op de oproep van ADEDY. Er waren grote demonstraties in Thessaloniki en vele andere steden.

ADEDY heeft vakbondsleden opgeroepen om te voorkomen dat de technocratische controleurs van het ‘kwartet’ de ministeries binnenkomen, met als gevolg dat sommige onderhandelingsbijeenkomsten met de regering moesten plaatsvinden in het Hilton Hotel in Athene.

Niet alleen zijn er al grote algemene stakingen, zoals die waartoe de ADEDY opriep, maar ook is strijd uitgebroken in een aantal werkplekken in de publieke en private sector.

In juli en augustus gingen de bewakers op de Acropolis tweemaal in staking en hielden piketten omdat ze maandenlang niet betaald waren. Arbeiders van het grootste private wegenwachtbedrijf, ELPA, bezetten de administratieve kantoren omdat ook zij niet waren betaald. Ze eisten dat het bedrijf genationaliseerd wordt met medezeggenschap van het personeel.

Technisch personeel en journalisten van een van de grootste tv-zenders, ANT1, sloten het station vijf dagen met een staking tegen het ontslag van 30 technische medewerkers. Een paar dagen eerder ging het voltallige personeel van de kranten Eleftheros Typos (Vrije Pers) en Ethnos (De Natie) in staking.

Arbeiders in Thessaloniki ondernamen stakingsactie en blokkeerden met succes de privatisering van de vuilnisophaaldiensten van de stad. Spoorarbeiders zijn werkonderbrekingen begonnen om aanwerving te eisen van nieuw personeel en tegen de privatisering van treinverbindingen, gepland door de regering.

De vakbond van havenarbeiders heeft gezegd dat ze stakingsacties zal ondernemen tegen de onlangs aangekondigde privatisering van de havens. Hetzelfde gebeurt in de ziekenhuizen tegen de bezuinigingen. Dit alles heeft plaatsgevonden in de ‘stille’ zomervakantie als de temperaturen oplopen tot 40 graden Celsius.

Politiek

De protesten zijn niet beperkt tot de economische strijd. Er zijn demonstraties georganiseerd door KEERFA (Beweging voor Eenheid Tegen de Racistische en Fascistische Dreiging) buiten de rechtszaal waar het proces tegen de nazistische Gouden Dageraad plaatsvindt. Er is solidariteit met de eis voor asielverlening aan en huisvesting voor de duizenden Syrische en Afghaanse vluchtelingen die hun tenten hebben opgezet in de parken en pleinen van Athene.

Deze druk en de stemming aan de basis hebben de spanningen binnen Syriza verdiept. Veertig parlementsleden, de meesten van het Links Platform, stemden tegen de maatregelen in het parlement en 25 van hen hebben zich inmiddels formeel afgesplitst van Syriza en een nieuwe partij gevormd, Volkseenheid.

Deze afsplitsing van het Links Platform is een welkome ontwikkeling die het verzet tegen de bezuinigingen kan versterken. Het heeft meer mogelijkheden geopend voor gezamenlijke actie – als eenheidsfront – door links op alle fronten tegen privatiseringen, pensioenverlagingen, enzovoorts.

Sindsdien hebben nog eens 52 leden van het centraal comité van Syriza ontslag genomen uit protest.

Wat de arbeidersbeweging nodig heeft, op een moment dat zelfs in de augustushitte arbeiders de straat op gaan, is een links dat deze strijd organiseert en coördineert in grote initiatieven van gezamenlijke actie, in stakingen en bezettingen om te stoppen dat de havens, luchthavens en het staatselectriciteitsbedrijf (DEI) worden geprivatiseerd, dat in pensioenen en lonen wordt gesneden, en dat ziekenhuizen en scholen volledig worden verwoest vanwege de bezuinigingen.

Na het massale nee van 5 juli zijn de mogelijkheden voor dergelijke gezamenlijke actie groter dan ooit.

Links

Last but not least, is er de vraag wat het perspectief is voor een alternatief van de arbeidersklasse. De reformistische strategie van Syriza heeft zijn grenzen bereikt. De arbeidersbeweging en links hebben een uitgebreide antikapitalistische strategie nodig.

Het antikapitalistische overgangsprogramma naar voren gebracht door Antarsya, de coalitie van antikapitalistisch links en de revolutionaire socialisten van SEK is geen propagandistisch voorstel voor de toekomst.

Het annuleren van de volledige schuld, het nationaliseren van de banken en de grote bedrijven onder arbeidersmacht, een verbod op ontslagen en het breken met en het verlaten van de euro en de EU, is een enkele set van maatregelen die het leven beïnvloedt van de werkende klasse in het hier en nu. Het is het antwoord op Syrizaleider Tsipras als hij zegt: ‘Er is geen andere uitweg uit de crisis’, en een wapen in de handen van de mensen die nu vechten tegen bezuinigingen.

Volkseenheid moet zijn programma nog formeel lanceren, maar een aantal van zijn prominenten hebben hun voorstellen al openlijk beperkt tot een terugkeer naar een nationale valuta, het nationaliseren van de banken en het stoppen van de privatiseringen.

Dat wil zeggen, breken met de eurozone maar niet met de EU. Maar dat is niet voldoende. De EU is een nietsontziende kapitalistische organisatie. Bezuinigingen en economische chantage, racisme en imperialistische interventie zitten in zijn DNA. Zelfs een Grexit van de euro gewoon ‘op onze voorwaarden’ zou hier geen einde aan maken, tenzij er een complete breuk zou zijn met en vertrek uit de EU.

De cruciale vraag is, onder de controle van welke klasse zou dit gebeuren? Arbeidersmacht is niet alleen de kers op de taart van het antikapitalistische programma. Wat nodig is voor een echt alternatief is of het ziekenhuiswerkers zijn die zorg en medicatie controleren of bankarbeiders zorgen dat het geld naar pensioenen gaat en niet speculatie. Twee jaar lang laten arbeiders bij de nationale staatsomroep ERT zien dat arbeidersmacht geen utopie is. Met elke dag die voorbijgaat erkennen meer en meer arbeiders de noodzaak van zulk soort actie.

Tsipras zegt dat hij werd gedwongen om te capituleren omdat alle regeringen van Europa tegen hem waren. Wij zeggen dat we een nee al naar de hele overwinning kunnen krijgen, want we hebben de steun van miljoenen arbeiders die wereldwijd demonstreerden in de dagen voor het referendum.

Deze enorme golf van internationale solidariteit en de stakingen tegen de bezuinigingen in elk land geven hoop, kracht en inspiratie in de strijd van de arbeiders van Griekenland.

Costas Pittas is secretaris van de vakbond van ambtenaren bij het ministerie van Energie en Industrie, en lid van Antarsya en SEK (Socialistische Arbeiders Partij).

Dit is een vertaling van Socialist Review.