Graphic novel legt geschiedenis kraakwet vast
Door Jelle Klaas
Er is een enorme leegstand in Nederland, zo’n 15 procent van alle kantoorruimte staat op dit moment stof te verzamelen, terwijl het in de grote steden langer dan tien jaar duurt om een sociale huurwoning te krijgen. Vanaf de jaren zestig kwam de kraakbeweging al op tegen dit probleem, die bloeide tot en met het begin van de jaren tachtig. Panden werden ingenomen, opgeknapt, kregen een sociale en politieke functie in de stad en zorgden voor veel levendigheid. Omdat politici niet om de problemen van de leegstand heen konden, was Nederland het enige land ter wereld waar kraken niet expliciet verboden was bij wet.
Hoewel de leegstand niet is afgenomen (maar alleen toeneemt) kwam aan deze praktijk in 2010, met de Wet kraken en leegstand, een einde. Dit voor Nederland historische moment wordt beschreven in De kraker, de agent, de jurist en de stad door drie onderzoeksjournalisten, aan de hand van tientallen interviews met betrokkenen van alle kanten. Het is getekend door drie verschillende tekenaars, die ieder een perspectief (kraker, politie en juristen) voor hun rekening nemen.
We zien een harde arrestatie van een activist bij een solidariteitsdemonstratie bij de ontruiming van een kraakpand, na de invoering van de kraakwet. We zien verder wat van de voorgeschiedenis (1980), de persoonlijke ervaringen van krakers en politieagenten en krijgen vrij veel mee van alle juridische mores, de rol van de advocaten – hun betogen en motivaties bijvoorbeeld – rond de ontruimingen.
Ook wordt wat uitgebreider stilgestaan bij de ontruiming van het pand Schijnheilig, waar een grote groep demonstranten gearresteerd werd en, zoals wel vaker bij acties, anoniem (N.N.) wilden blijven. Het OM besloot als truc daarop de groep als vreemdelingen in vreemdelingendetentie te zetten. Deze truc werd door de hoogste rechter afgestraft. Maar de kraakwet is (helaas) tot op heden nog steeds een feit.
Stijl
Het gebruik van de verschillende verhaallijnen en tekenstijlen door elkaar heen werkt verwarrend, zeker ook omdat de tekenstijlen erg van elkaar afwijken. Welke stijl je mooi vindt in strips is natuurlijk erg persoonlijk.
Zo spreekt de tekenstijl van Maia Matches (de kraker) en Sjoerd Kaandorp (de jurist) me niet aan, ik vond het respectievelijk rommelig en houterig getekend. Dat terwijl ik de andere stijl, van Aart Timiniau (de agent), juist prachtig vond. De blauwe tekeningen over de rellen van de jaren tachtig, en welke indruk die op de agenten in kwestie maakten, spatten van het papier af.
Het boek geeft veel informatie, vanuit de drie verschillende invalshoeken. Dat is prijzenswaardig, maar maakt wel dat het verhaal niet zo vlot leest. Ook omdat veel van de informatie erg gedetailleerd is, vraag ik me af of de gemiddelde lezer de aandacht erbij kan houden.
Wat dat betreft vond ik het jammer dat er weinig aandacht besteed wordt aan de achtergronden van het kraken, aan de leegstand en de huurpolitiek. Ook wordt er in het boek amper stilgestaan bij de vraag waarom de kraakbeweging zo klein en kwetsbaar is geworden. Kon de beweging in 1980 nog de halve hoofdstad op zijn kop zetten, nu wordt elk verzet effectief de kop ingedrukt door de politie en de politiek.
Terwijl het thema leegstand nog van groot belang is, is het de kraakbeweging niet gelukt dit te populariseren. Dat kan te maken hebben met het single-issuekarakter van de beweging en de subcultuur waartoe de beweging voor een groot deel verworden is. Deze onderwerpen komen nauwelijks tot niet aan bod in het boek.
Ik was dus niet kapot van De kraker, de agent, de jurist en de stad, maar zou het toch aanraden. Er is nog steeds enorme woningnood, terwijl er tegelijkertijd ontzettend veel leegstand is. De kraakwet was en is namelijk een schande, een rechtse hobby, enkel goed voor de vastgoedbezitters. De invoering ervan heeft Nederland weer een stuk minder tolerant en sociaal gemaakt. Het is daarom goed dat dit boek deze belangrijke ommezwaai in Nederland heeft gedocumenteerd.
De kraker, de agent, de jurist en de stad
Uitgeverij Oog & Blik / De Bezige Bij
128 pagina’s / €24,90