Gouden Dageraad: in de voetsporen van Hitler

Met Gouden Dageraad is fascisme weer een reëel gevaar op Europese bodem. Wat is de achtergrond van de partij en hoe heeft ze zoveel invloed kunnen verwerven? Is haar opmars onomkeerbaar?

• Nazipartij

Gouden Dageraad (GD) ontstond begin jaren tachtig en was lang een extreem-rechtse splinter. Vanaf haar registratie als politieke partij in 1993 hanteert GD klassieke fascistische methodes: straatterreur gaat gepaard met pogingen om via verkiezingen legitimiteit te verwerven. In tegenstelling tot de meeste Europese neonazi’s identificeert GD zich openlijk met Hitler.

Tot 2009 behaalde de partij slechts 0,29 procent van de stemmen. In mei 2012 brak ze door, met een half miljoen stemmen, en 18 van de 300 parlementszetels. Sindsdien groeit GD zowel in ledenaantal als in de peilingen.

• Achtergrond

Dit is een gevolg van twee ontwikkelingen. Steeds meer Grieken bevinden zich in een uitzichtsloze situatie. De levensstandaard van velen is niet beter dan in 1940-45.

De werkloosheid onder jongeren bedraagt meer dan 50 procent, het aantal zelfmoorden neemt schrikbarend toe en veel Grieken kunnen zich zelfs geen bezoek aan een arts meer veroorloven. In de steden hangt een smog van houtvuren, omdat velen geen geld meer hebben voor andere verwarming.

De gevestigde partijen bedrijven zondebokpolitiek. Regeringspartij Nieuwe Democratie lanceerde vorig jaar een campagne om ‘illegale immigranten’ te deporteren. 60.000 migranten werden gearresteerd, 4500 van hen zijn in concentratiekampen gezet. Politie-eenheden houden geregeld razzia’s en pakken iedereen met een donkere huid op.

Dit is de voedingsbodem voor fascisme. Honderdduizenden Grieken zijn niet opeens fanatieke fascisten geworden. Ze zijn wanhopig, hebben geen vertrouwen meer in de traditionele partijen en zoeken bescherming.

• Parallellen

Griekenland is de proeftuin van Europa. De parallellen met nazi-Duitsland zijn onmiskenbaar. De staatsuitgaven worden drastisch teruggedrongen, belastingen verhoogd, en uitkeringen en pensioenen gekort. In sociale misère en diepe politieke crisis poseren knokploegen als beschermer van de ‘eigen bevolking’. Kapitalisten zetten ze bewust in om opstandige arbeiders te intimideren.

Maar de opkomst van de nazi’s is niet onomkeerbaar. Links en de vakbeweging moeten zich verenigen, als schild tegen bezuinigingen en als zwaard tegen naziterreur. De geschiedenis mag zich niet herhalen.

Lees ook: Wilders en de opkomst van radicaal rechts in Europa