Golf van verzet tegen sloop Lützerath voor nieuwe bruinkoolmijn

In januari kwam het tot felle confrontaties in het Duitse Lützerath, vlakbij de Nederlandse grens. Het dorp moest verdwijnen om meer bruinkool te winnen. Dat is uiteindelijk gelukt. Maar de strijd heeft veel duidelijk gemaakt over het systeem, de staat en liberale partijen als de Groenen.

Nog geen 50 kilometer van Sittard ligt het dorp Lützerath, dat volledig in het bezit is van energieconcern RWE. Sinds woensdag 11 januari wordt het ondertussen uitgestorven dorp compleet gesloopt en afgegraven. Het ligt namelijk bovenop een laag bruinkool van een soort dat bijzonder goed geschikt is voor twee kolencentrales van RWE in Neurath, die na een deal met de Duitse regering in oktober twee jaar langer aan het net mogen blijven leveren.

Bewoners, milieuorganisaties en klimaatactivisten protesteren al jaren tegen de plannen. In de eerste week van januari werd het verzet echter steeds groter. Duizenden klimaatactivisten zijn naar Lützerath gekomen om de ontruiming en de sloop van het dorp met directe actie en blokkades tegen te houden. Daarbij werden ze steeds hardhandiger in toom gehouden door honderden zwaarbewapende politieagenten. Security van RWE heeft aan het begin van de ontruiming aangekondigd geweld te zullen gebruiken. Sinds het begin van de ontruiming op woensdag 11 januari zetten ze dat ook in daden om.

Ook journalisten werden op grote schaal belemmerd. De journalistenvakbond dju in ver.di (Deutsche Journalistinnen- und Journalisten- Union) uitte heftige kritiek en sprak onder andere van onterechte accreditatieprocedures en grootschalige belemmering van toegang tot het dorp en nabijgelegen gebieden en wegen. Ook kaartte de dju ten minste vijf gevallen van lichamelijk geweld en één geval van seksuele intimidatie aan tegen journalisten door de security van RWE en de politie tijdens de demonstratie op zaterdag 14 januari.

Ontruiming

Op die dag was de spanning in Lützerath om te snijden. Tienduizenden demonstranten kwamen ondanks de stromende regen en de lange loopafstanden naar de rand van het dorp, om tegen de uitbreiding van de bruinkoolwinning van RWE te demonstreren. ‘Net als honderden anderen ben ik direct naar de rand van de afgraving gegaan’, vertelt klimaatactiviste Josie, die op zaterdag met andere leden van Die Linke uit de Berlijnse wijk Neukölln was gekomen. ‘Er waren mensen met de meest uiteenlopende achtergronden. De meesten hebben net als ik toen pas begrepen hoe gigantisch zo’n bruinkoolmijn is.’

Tijdens de demonstratie en voorafgaand aan de ontruiming van de blokkades ging de politie heftig tekeer met grootschalige inzet van pepperspray, waterkanonnen en charges met wapenstokken. Het actieverbond Lützerath Lebt vermeldde een groot aantal verwondingen bij demonstranten, onder andere botbreuken, minstens één bewusteloze persoon en minstens één persoon die met hondenbeten in het ziekenhuis moest worden opgenomen.

‘De meeste activisten waren vreedzaam, slogans als “Allee, allee, alle dorpen blijven!” waren te horen. Dichterbij Lützerath kwam ik een activist met een gezicht vol met bloed tegen. Een groot deel van de politie gedroeg zich agressief en kwam met knuppels op de mensen af’, vertelt Josie. Na de demonstratie en in de nacht op zondag 15 januari lukte het de politie de activisten te verdrijven.

Patroon

Deze protestgolf is de laatste van een serie grootschalige protesten tegen afbraak van telkens nieuwe natuur- en woongebieden door de grote energiebedrijven sinds de hardhandige ontruimingen van het nabijgelegen bos Hambacher Forst in 2018 en 2020, dat moest wijken voor een uitbreiding van hetzelfde mijnbouwcomplex Garzweiler.

Lützerath is het laatste dorp in een lange rij van woonplaatsen die voor de kolenindustrie moesten wijken. Eerder werden de dorpen Otzenrath in 2010, Pesch in 2014 en Immerath in 2018 al compleet opgekocht, al dan niet onteigend en vervolgens afgegraven voor Garzweiler. Sinds de jaren 50 heeft de kolenindustrie in het Rijngebied alleen al 60 dorpen, kerken en zelfs historische kastelen afgebroken.

Zulke ontruimingen zijn de afgelopen jaren vanwege het klimaatdebat en de gestage opkomst van de klimaatbeweging in Duitsland steeds lastiger te verkopen aan het bredere publiek. In 2022 is echter de discussie over energie compleet veranderd door de inval van Rusland in Oekraïne, de exploderende gasprijzen en het dichtdraaien van de Russische gaspijplijnen. De regering spaart geen kosten om LNG uit de VS en Qatar aan te trekken en heeft in recordtempo voor nieuwe LNGhaventerminals gezorgd.

De Groenen

De federale regering, vooral Robert Habeck, de minister van Economische Zaken (de Groenen), verdedigt de sloop van Lützerath met het argument dat de energiecrisis de winning van meer bruinkool nodig maakt. ‘Poetins aanval op Oekraïne dwingt ons voorlopig meer bruinkool te gebruiken, zodat we gas besparen in het opwekken van stroom. Dat doet pijn, maar vanwege de gaskrapte is het nodig’, verkondigde hij op een persconferentie in oktober na het sluiten van een deal met RWE.

Twee kolencentrales mogen twee jaar langer open blijven, daarvoor zou RWE vroeger stoppen met het opwekken van elektriciteit uit kolen. Het aandeel van aardgas aan de Duitse stroomproductie is met 9 procent echter gering. En bovendien bewijzen studies van het Deutsches Institut für Wirtschaftsforschung (DIW) dat de complete stroomwinning uit kolen met bestaande kolenmijnen kan worden gedekt. ‘We hebben de kolen onder Lützerath niet nodig’, concludeert energie-econoom Claudia Kemfert van het DIW.

En aangezien de Duitse Groenen sinds oktober vorig jaar niet alleen in de Bondsregering, maar ook in de regering van de deelstaat Noordrijn- Westfalen zitten, staat de sloop van Lützerath ondertussen ook symbool voor het gemak waarmee de Groenen hun principes overboord gooien voor een plek in de regering. Wat Lützerath betreft kon de hypocrisie van de Groenen niet groter zijn. Nog geen twee jaar geleden bekritiseerden de Groenen in Noordrijn-Westfalen de voormalige christen-democratisch-liberale regering- Laschet met duidelijke taal. Zo was in januari 2021 op hun twitterkanaal te lezen: ‘RWE graaft Lützerath af om verder vieze kolen te verbranden. Armin Laschet en zijn regering kijken toe. (..) Wij eisen een moratorium voor alle bedreigde dorpen!’

De klimaatbeweging is niet overtuigd. Luisa Neubauer, een van de sprekers van Fridays for Future en zelf lid van de Groenen, maakte duidelijk dat de Groenen in de regering met hun steun voor nieuwe kolenmijnen en de sloop van Lützerath ‘definitief afstand doen van het akkoord van Parijs’. De klimaatbeweging is de afgelopen jaren gegroeid en is veel breder dan de tienduizenden die in Lützerath hebben gedemonstreerd. Miljoenen veelal jonge mensen zijn de laatste jaren al eens of vaker bij klimaatacties geweest. Zij zullen zich door de strijd om Lützerath ook verder van de Groenen gaan afkeren. Josie uit Berlijn is ervan overtuigd dat iedereen die er was ‘nu weet welke middelen de politiek bereid is aan te grijpen om de belangen van bedrijven door te zetten. Dat kan geen kwaad voor de gezamenlijke strijd tegen klimaatverandering en het kapitalisme.’

Freek Blauwhof is lid van Die Linke in Berlijn-Neukölln en het Marx21 Netzwerk.