Geliberaliseerde woningmarkt geeft vastgoedbaronnen vrij spel

Er is een groot gebrek aan betaalbare woonruimte. door de hoge huren komen steeds meer mensen in financiële problemen en steeds meer gemeenten proberen betaalbare woningen terug te dringen. de liberalisering van de woningmarkt leverde vastgoedondernemers hoge winsten op, ten koste van gewone mensen.

In Rotterdam wordt sinds 2006 woonbeleid gebruikt om arme mensen de stad uit te jagen. Door middel van de zogenoemde ‘Rotterdamwet’ kunnen werkloze mensen van buiten Rotterdam geweerd worden uit bepaalde wijken. Dit van oorsprong racistische plan van Leefbaar Rotterdam werd samen met andere partijen dusdanig aangepast dat het binnen de kaders van de Grondwet paste. Tegelijkertijd werd ingezet op meer sloop van woningen, om die te vervangen door een duurder segment.

In 2010 werd in opdracht van Minister Van der Laan (PvdA) onderzoek gedaan naar de problematiek van Rotterdam Zuid. De conclusie van het onderzoek was dat de problemen er ‘on-Nederlands’ waren. Er zou een samenwerking nodig zijn van onder andere de gemeente Rotterdam, het rijk, woningcorporaties en het bedrijfsleven om ‘doorbraken te realiseren.’ Het is geen toeval geweest dat de racistische fractievoorzitter van Leefbaar Rotterdam, Marco Pastors, werd aangesteld om de leiding te nemen over het Nationaal Plan Rotterdam Zuid dat op het onderzoek volgde.

De politiek van sociale zuivering is geëscaleerd sinds in 2015 onder het mom van decentralisatie drie grote zorgtaken van het Rijk naar de gemeenten werden overgeheveld. De prikkel voor gemeenten om zoveel mogelijk armen weg te jagen en rijken binnen te halen wordt zo geïnstitutionaliseerd. Er zijn ook steeds sterkere geluiden om gemeenten meer ruimte te geven voor een eigen belastingpolitiek, wat deze tendensen nog meer zal stimuleren.

Tweebosbuurt

De Rotterdamse Tweebosbuurt is een van de vele wijken die met sloop worden bedreigd en waar het mes in de sociale woningvoorraad wordt gezet. Er zijn grote sloopplannen: zeshonderd sociale huurwoningen moeten tegen de vlakte. Het aantal sociale huurwoningen zal er dalen van de huidige 95 procent tot slechts 20 procent. De bewoners van de Tweebosbuurt, die hun huis niet uit willen, en huisvester Vestia stonden tegenover elkaar bij de kantonrechter. Die stelde Vestia in het gelijk; de persrechter noemde de plannen ‘solide en redelijk’ en in een toelichting valt te lezen dat de sloop mede als doel heeft ‘sociale verbeteringen tot stand te brengen.’

‘Sociale verbeteringen’, net als eufemistische termen als ‘transformatie’ of ‘stedelijke vernieuwing’ die neerkomen op: arme mensen de stad uit, minder sociale woning voorraad, bouwen voor mensen met meer geld. Op Vers Beton zegt PvdA-wethouder Richard Moti: ‘Het is de bedoeling dat we de sociale stijgers, mensen die er in inkomen op vooruit gaan, voor Zuid behouden.’

De marketingslogan ‘Rotterdam: aantrekkelijke woonstad voor iedereen’, verdient de nodige nuance, zeker als je bedenkt dat een van de doelen is dat in 2030 ‘middeldure en dure woningen [zijn] toegenomen.’ Dat is in wijken als de Tweebosbuurt niet los te zien van massale sloop van sociale huur en daarmee het wegjagen van mensen met een laag inkomen. Het staat gewoon in de woonparagraaf van het Rotterdamse coalitieakkoord: tot aan 2030 zet de gemeente in op de sloop van twaalfduizend goedkope woningen.

Liberalisering

Tot 1993 werden huren sterk gereguleerd. Tot dan toe was er geen grote vrije sector en was er een maximum huurprijs verbonden aan elk type woning. Woningbouwcorporaties kregen subsidies en goedkope leningen om huizen te bouwen en te onderhouden. Onder het kabinet van Ruud Lubbers (CDA) werd dit systeem opgebroken. Corporaties werden verzelfstandigd en verloren hun recht op subsidies. Goedkope woningen bouwen was niet lucratief meer en zij begonnen zich te richten op het duurdere segment en het slopen van sociale woningen. Meerdere liberaliseringsrondes volgden waarbij de vrije sector telkens groeide ten koste van betaalbaar wonen. De verkoop van het aantal sociale huurwoningen werd nog eens flink versterkt door de verhuurdersheffing die in 2013 werd ingevoerd.

Vanaf dat moment zijn ook de grote financiële bedrijven een flink grotere rol gaan spelen. Huurhuizen zijn ontdekt als handelswaar, omdat sinds de crisis van 2008 huisvesting een redelijk veilig investeringsterrein is gebleken. Huurhuizen worden zo niet per stuk verkocht, maar in pakketten verhandeld op de internationale kapitaalmarkt.

Speculatie

Ook de markt voor studentenkamers is enorm lucratief. Studenten staan meestal veel te kort ingeschreven om te kunnen huren. In het bijzonder internationale studenten, die niet thuis kunnen blijven wonen en niet in aanmerking komen voor sociale huur, staan met de rug tegen de muur. Zij zijn een gemakkelijk doelwit voor particuliere huisjesmelkers als het Belgische Xior, dat rond de duizend euro per maand voor een studentenkamer kan vragen en zo slapend rijk wordt.

Speculatie op de woningmarkt drijft de prijs enorm op, mede omdat er door het beleid van de ECB ongelimiteerd geld beschikbaar is voor speculanten. De huurprijzen stijgen al jaren sneller dan de inflatie, maar bij een wisseling van bewoners schieten de huren met gemiddeld zo’n 10 procent omhoog. Afgelopen maand trok het Nibud daarom voor de zoveelste keer aan de bel. Een kwart van de Nederlandse huurders zit financieel klem. Het gaat dan met name om sociale huurders. Huren van tegen de 700 euro worden steeds meer de regel, maar volgens het Nibud zijn huren van boven de 425 euro voor minima onverantwoord.

Door de hoge prijzen van sociale huur en de nog veel hogere huren in de particuliere sector blijven veel mensen in hun sociale huurwoning zitten. Deze zogenaamde ‘scheefwoners’ zitten dan ook in een lastig parket: gaan ze de vrije sector in, dan schieten de huren omhoog en blijft er weinig over om te sparen, maar de stap naar een koopwoning is vaak nog te groot. Wie wel voldoende vermogen heeft opgebouwd om te kopen ziet de woonlasten daarentegen enorm afnemen.

Socialistische antwoorden

De hele woningmarkt zit dus vast en de hoge huren hebben een grote invloed op de stagnerende levensstandaard van grote groepen mensen, vooral jongeren zonder ouders die een huis voor ze kunnen kopen. Dit is het logische gevolg van de liberalisering van de huurmarkt: het hele doel was om zoveel mogelijk winst te maken en dat lukt geweldig.

Een linkse visie op de woningmarkt begint bij het terugdraaien van de decentralisaties: de financiële ‘prikkel’ die gemeenten hebben om mensen met weinig geld te weren en daarom het aandeel sociale huurwoningen terug te dringen moet worden gestopt.

Daarbij moet de woningmarkt gesocialiseerd worden. Ten eerste moeten huisjesmelkers en vastgoedspeculanten onteigend worden, hun woningen moeten ondergebracht worden bij woningbouwcorporaties die eveneens weer publiek eigendom moeten worden. Tot slot moet er een zogenoemde ‘zelfbewoningsplicht’ komen: als je een huis bezit moet je er zelf in wonen.

Op die manier kan speculatie worden uitgebannen, kunnen de huurprijzen worden teruggebracht tot betaalbare niveaus en kan de woningnood worden tegengegaan. De crisis op de woningmarkt kan niet worden opgelost zonder het privé-eigendom van woningen aan de kaak te stellen. Dat betekent dat er machtige belangen op het spel staan die alleen door een sterke beweging van onderop doorbroken kunnen worden.