Geest Occupy waart nog rond
Door Ewout van den Berg
In de eerste weken leek alles vanzelf te gaan. Het kamp trok mensen aan vanuit heel het land, in vergaderingen praten en discussieerden soms meer dan honderd mensen en elke dag kwamen mensen langs op het kamp om hun woede te uiten over de gokkers op de beurs en hun steun te betuigen met donaties. Occupy vormde het richtpunt voor iedereen die genoeg had van een systeem dat de winsten doet verdwijnen in de zakken van een kleine elite, terwijl de verliezen worden afgewenteld op de publieke voorzieningen.
Tegenkrachten
Maar het is één ding om in het centrum van de aandacht te staan, het is een heel ander punt deze aandacht vast weten te houden en om zo een echt gevaar te vormen voor Wientjes en consorten. Een protest dat zich richt op de dominante belangen in de maatschappij maakt tegenkrachten los. Dronken studenten zochten Occupy s’nachts op om ruzie te zoeken en tenten te vernielen. Burgermeester van der Laan bewoog als een windvaan mee met de publieke opinie. Toen hij dacht ermee weg te komen, eiste hij dat spandoeken werden verwijderd en dat het gros van de tenten moest worden ontruimd.
Bankiers die miljoenenbonussen ontvangen terwijl belastingbetalers met miljarden hun banken overeind houden, zijn kennelijk prima. Maar wanneer tientallen mensen hiertegen protesteren met een tentenkamp moeten ze ontruimd worden?
Waar de meeste protesten en demonstraties amper de media halen, maakte de breedgedragen woede over de graaiers op de beurs en de grote opkomst het de media onmogelijk het protest te negeren. Rechtse media zoals De Telegraaf en Geenstijl probeerden vervolgens activisten neer te zetten als ‘links werkschuw tuig’. Liberale broodschrijvers als Bas Heijne vroegen zich op hun beurt vooral af waarom Occupy zo tam was. Voor de activisten van Occupy was deze ervaring een stoomcursus over hoe macht en media in dit systeem functioneren.
Gebrek aan perspectief
Maar de reactie van politici en de media, moet ons er niet van weerhouden om ook de beperkingen te zien van Occupy zelf. In de eerste plaats door de actievorm zelf: niet iedereen heeft de tijd of fysieke gesteldheid om hele dagen op het plein door te brengen. Tegelijkertijd wordt je, terwijl je probeert een nieuwe vorm van samenleven uit te vinden, door de bezetting van de publieke ruimte gedwongen te dealen met de problemen van de oude maatschappij. Zwervers, alcoholisten en mensen met psychische problemen kwamen op het kamp af. Het was de enige plek in de stad waar zij niet werden beboet voor het feit dat ze geen dak boven hun hoofd hadden.
We waren met Occupy niet in staat een structuur op te zetten die ook mensen buiten Beursplein perspectief bood. Hoewel vergaderingen plaatsvonden aan het begin van de avond, gingen ze voornamelijk over huishoudelijke taken. Op elke vergadering kon elk onderwerp ter sprake komen en elke vergadering was daardoor even belangrijk. Van een inspirerende nieuwe vorm van besluitvorming werd de algemene vergadering steeds meer een onderwerp van ergernis en vermoeienis . Discussies op Occupy werden hierdoor steeds meer gedomineerd door een kleine (ongekozen) groep mensen.
Hiernaast waren politieke organisaties of vakbonden niet welkom op het plein. Mensen werden zo gevraagd een deel van hun identiteit thuis te laten. In de discussies werd het mantra uit The life of Brian herhaald: ‘we zijn allemaal individuen’. Het wantrouwen tegenover politici en vakbondsbureaucraten is begrijpelijk – zoals de afgelopen verkiezingen weer bevestigden – maar tegelijkertijd werd hiermee een bron van macht onschadelijk gemaakt. In Oakland zorgde juist de wisselwerking tussen Occupy en georganiseerde havenarbeiders ervoor dat de haven plat ging. Op deze manier werden de winsten van de 1% keihard geraakt. Met de stakingen tegen de privatisering in het openbaar vervoer van Amsterdam, lag hier voor Beursplein ook een mogelijkheid tot verbreding.
Ten slotte wist Occupy zich te weinig relevant te maken doordat het geen concrete eisen stelde. In het begin was het het momentum dat ervoor zorgde dat Occupy groeide. Activisten klopten zichzelf op de rug vanwege het succes. Op deze manier gebeurde er precies waar Žižek voor waarschuwde tijdens zijn toespraak bij Occupy Wall Street. Een sociale beweging heeft op ze’n minst een mix nodig tussen concrete eisen en de eis voor een radicaal andere wereld. De studentenstrijd in Quebec begon als een beweging tegen een collegeldverhoging en ging al snel over de afwijzing van de neoliberale logica als geheel.
Andere vorm, zelfde verzet
Dat Occupy langzaam aan steeds kleiner werd en dat twee Paarse partijen de meerderheid hebben behaald met de verkiezingen, wil niet zeggen dat er een einde is gekomen aan de woede over het systeem. De geest van Occupy waart nog steeds rond. De crisis verdiept zich en het verzet gaat buiten Beursplein gewoon door. In Zuid-Europa zien we hoe opeenvolgende regeringen uit elkaar worden getrokken door enerzijds de eisen van het bedrijfsleven niet voor de crisis te willen betalen, en anderzijds door de eisen van de bevolking die het niet langer pikt.
Dezelfde repressieve tolerantie die van der Laan tegenover Occupy gebruikte wordt nu ook ingezet tegenover de vluchtelingen die in Osdorp hun kamp hebben opgezet. Vluchtelingen moeten wel ‘aandacht kunnen vragen voor hun standpunt’ maar er mogen geen tenten meer bijkomen. Voor toiletten werd weken gevochten, terwijl gas om te koken nog steeds verboden is.
Met het vooruitzicht van een twee-partijen coalitie die op de loyale steun van zowel bazen als vakbondstop lijkt te kunnen rekenen, zijn acties nodig die laten zien dat er een alternatief mogelijk is. Met de campagne Haal Het Geld Waar Het Zit proberen we met acties te laten zien dat we niet hoeven te bezuinigen als we het geld halen waar het zit. Als multinationals gewoon belasting zouden betalen, zou het grootste gedeelte van de bezuinigingen namelijk helemaal niet nodig zijn.
Vandaag om 14:00 vindt op Beursplein de actie Global Noise plaats. Neem potten en pannen mee!
Zie ook het de uitgebreide analyse Kritische reflecties op Occupy: hoe kan de 99% winnen? (sinds kort ook bestelbaar als brochure via leeslinks@socialisme.nu).