Fusiegolf ziekenhuizen: personeel en patiënt betalen de prijs

Er is een fusiegolf van ziekenhuizen. Eén daarvan is die tussen het Spaarneziekenhuis en het Kennemer Gasthuis (KG). Deze fusie, afgelopen week goedgekeurd door de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa), kost het komende jaar 250 banen. Maar ‘Er ligt geen reorganisatieplan. Tot nu toe lijkt het er meer op dat er een bedrag moest worden gevonden om de begroting kloppend te krijgen’, schreven de vakbondsvertegenwoordigers aan de Raad van Bestuur van het KG. Maar de fusietrein dendert door – ten koste van personeel en patiënt.

Door onze verslaggever ter plaatse

Het Spaarneziekenhuis, in Hoofddorp en Heemstede, en het Kennemer Gasthuis Haarlem, in Schalkwijk en Haarlem-Noord, hebben samen vier locaties. In 2011 begonnen de raden van bestuur verkennende gesprekken over de fusie. Ze willen ‘beter samenwerken bij dure zorg’ en ‘een betere positie in de regio’ krijgen. Door marktwerking in de zorg, aangedreven door concurrentie, ontstaan dus megaziekenhuizen.

Het leidende motief achter deze marktwerking is winst. Met de zorgverzekeraars in hun nek, proberen directies en besturen de kosten te verlagen en tegelijk de ‘productie’ op te voeren. Daardoor gaat de invoering van een nieuw systeem om zorg‘kosten’ te berekenen nu samen met de voorbereiding van de fusie, de invoering van een nieuw planningssysteem en een dreigend massaontslag komend jaar.

De interne presentatie van de fusieplannen zond een schokgolf door de beide ziekenhuizen en de beide gemeentes. Alle oncologie zou naar de locatie Hoofddorp gaan (waar ook een radiotherapiebunker werd gebouwd) en alle traumatologie, en verloskunde en kinderzorg in locatie Kennemer Gasthuis (KG). Dit laatste betekent dat vrouwen in barensnood verder moeten reizen, wat bepaald niet goed valt in de Haarlemmermeer.

Tegelijkertijd werd al de groeiende invloed van zorgverzekeraars zichtbaar. Achmea, de zorgverzekeraar met veel patiënten in het KG, wilde dat het ziekenhuis een NIAZ kwaliteitskeurmerk verkreeg, als voorwaarde voor het sluiten van contracten. Managers en ondersteunend personeel moesten dus schema’s, protocollen en ‘zorgpaden’ gaan vastleggen op papier.

Terugloop

Niets mis met zorgvuldigheid, maar het werk gaat gewoon door. Het aantal behandelingen liep terug: het aantal mensen dat op de poli kwam, het aantal opnames op een gewone afdeling of op de intensive care, operaties, en het aantal bezoeken aan de Spoedeisende Eerste Hulp. Personeel van het KG dat daarover zijn zorgen uitsprak in het voorjaar 2012, werd door het management verteld dat het KG geen uitzondering is. Door harder te werken aan de fusie zou de dip voorbijgaan.

Maar omdat er geen contracten met zorgverzekeraars waren, konden er geen rekeningen worden verstuurd. Ook was lang onduidelijk wat een bezoek aan het ziekenhuis per diagnose nou eigenlijk kost: de DBC (Diagnose Behandel Combinatie) is per 1 januari vervangen door de nieuwe DOT-systematiek. In juni 2012 kwamen de contracten met de zorgverzekeraars eindelijk. Dertig procent van de DOT’s heeft een landelijk tarief , maar 70 procent zit in het ‘B-segment’, dus de kosten daarvan zijn onderhandelbaar. Daarmee blijven ze structureel dure zorgtijd kosten.

De hectiek rond het NIAZ-keurmerk bezoek was nauwelijks achter de rug, maar de terugloop bleef doorzetten en verspreidde zich naar vrijwel alle specialismen. Geruchten versterkten de onrust onder het personeel.

De logica van kostenbesparing kwam vervolgens inderdaad ook op hun bord terecht. Het management stelde een vacaturestop in, haalde de stofkam door tijdelijke contracten en begint uitdiensttreding te stimuleren van medewerkers die geboren zijn voor 1949. Ook de kosten voor een gepland enterprise resource planning systeem zullen op termijn worden terugverdiend door te bezuinigen op personeel: 140 fte in de ondersteunende diensten. Dat is managementtaal voor meer dan 140 banen, omdat veel banen in de zorg in deeltijd zijn.

Het criterium om een vacature nog te mogen invullen is of deze bijdraagt aan extra productie – wat alleen de zorgverlener kan meten. Wel besliste de Raad van Bestuur in 2012 een nieuwe dure manager aan te stellen. In mei 2012 bleek het KG 3,5 procent minder ‘productie’ te hebben dan een jaar eerder: huisartsen verwezen minder door en hielden patiënten bij zich. De Raad van Bestuur kondigde een nieuwe inkrimping van personeel aan van 70 voltijdsbanen. Als tussentijds financieel lapmiddel moesten medewerkers hun uitstaande vrije uren opnemen zodat de financiële reserve (4,2 miljoen euro) kon worden beperkt.

250 fte

Dit hele gebeuren viel samen met overleg tussen directie en bonden over het sociaal plan in het Kennemer Gasthuis. Het sociaal plan was al afgelopen per januari 2011, en werd later verlengd tot 1 januari 2013. Verwacht werd dat ruim op tijd de fusie bekend zou zijn en er dus aanleiding zou zijn voor een nieuw, gezamenlijk sociaal plan.

Opeens, op zondag 14 oktober, onthulde de Raad van Bestuur de plannen op een bijeenkomst voor leidinggevenden. Voor 31 december 2013 moet de organisatie 250 fte hebben laten ‘afvloeien’. Het sociaal plan eindigt per 1 januari 2013 en zal dus met gedwongen ontslagen gepaard gaan.

Hoewel het aantal managers direct onder de Raad van Bestuur gehalveerd wordt, vallen zij nog onder het oude sociaal plan waarin gedwongen ontslag vrijwel onmogelijk is. De raad van bestuur organiseerde bijeenkomsten over het sociaal plan, waarin de agenda werd bepaald door wat het KG nodig heeft. Bij de bijeenkomsten voor leidinggevenden waren per sessie maar 25 plaatsen. Kritische vragen werden weggewoven, zoals waarom er wel een dure interimmanager en een nieuw RVB-lid kwamen.

Vakbond

De voorzitter van de OR zegt op woensdag 17 oktober in een regionale krant: ‘Werknemers van het Kennemer Gasthuis verzetten zich vooralsnog niet tegen een reorganisatie bij het ziekenhuis al gaan daarbij 250 arbeidsplaatsen vervallen.’ Dat was bepaald voorbarig. De vakbond, met name de Abvakabo-bestuurder roerde zich al snel na 14 oktober. Op donderdag 8 november kwamen de vakbondsleden bijeen en op 16 november stuurden de vakbondsvertegenwoordigers een kritische brief aan de Raad van Bestuur van het KG.

‘De plotselinge aankondiging… is… als een overval ervaren… Hoe de Raad van Bestuur aan het getal van 250 op te heffen arbeidsplaatsen is gekomen is volslagen onbekend. Er ligt geen reorganisatieplan. Tot nu toe lijkt het er meer op dat er een bedrag moest worden gevonden om de begroting kloppend te krijgen. En in de boekhouding levert dat bedrag, bij deling door de gemiddelde kosten per arbeidsplaats het getal van 250 op.’

Dit zijn de gevolgen als zorg als vangnet wordt vervangen door zorg als marktproduct. Omhuld met termen als omzetvolumes, kostenefficiency en rendementsmaximalisatie wordt een levensbenodigdheid voor mensen omgetoverd in een melkkoe voor de toplaag. Hiervan profiteren uitsluitend de zorgverzekeraars, het ziekenhuismanagement en hun buddy’s in de Haagse politiek. Als het personeel in de ziekenhuizen tot hardere acties overgaat, verdienen ze onze volledige steun.

Handen af van de zorg – thuis én in het ziekenhuis!