Frankrijk: extreemrechts staat tegenover een strijdbaar links
Op het moment van schrijven is de tweede en beslissende verkiezingsronde in Frankrijk nog niet geweest. Aan de rechterkant wacht de extreemrechtse Marine Le Pen van Rassemblement National (RN) met premierskandidaat Jordan Bardella in de coulissen als dé gegadigde om de regering over te nemen. Aan de andere kant staat het gloednieuwe Nouveau Front populaire (NFP), een amalgaam van linkse partijen die rond Jean-Luc Mélenchon een gelegenheidscoalitie hebben gevormd tegen Macron en Le Pen.
Het RN van Le Pen vormt een wezenlijke dreiging. De partij, die voorheen Front national heette, kwam in 2017 en in 2022 steeds als tweede uit de bus. De partij voert campagne om de Franse ‘identiteit en grenzen te beschermen’. Hierbij wordt ze versterkt door de anti-moslimretoriek en anti-transgender retoriek van seculiere middenpartijen zoals die van Macron. Le Pen, dochter van de Holocaustontkenner Jean-Marie Le Pen, probeert al jaren het imago van de partij los te weken van het nazistische verleden. Dat lijkt gelukt te zijn. Net als de PVV in Nederland wordt RN nu gezien als een redelijke bestuurderspartij.
RN kan daarbij rekenen op de steun van mainstream mediakanalen, terwijl die de linkse coalitie wegzetten als extreem, gewelddadig en antisemitisch. En in juni stond het Franse bedrijfsleven al in de rij om met Le Pen in contact te komen. ‘Het economische beleid van RN is nogal blanco, we kunnen het in de goede richting duwen,’ zei de topman van een van de grootste Franse bedrijven tegen de Financial Times. ‘Links zal waarschijnlijk zijn harde antikapitalistische agenda niet afzwakken.’
Als Bardella premier wordt, is dat een belangrijke kwalitatieve verschuiving voor extreemrechts in Europa. RN belooft wetten te maken om 3,5 miljoen Fransen met een dubbele nationaliteit tweederangsburgers te maken. De politie krijgt vrij spel om nog gewelddadiger op te treden tegen moslims, stakers, mensen van kleur en antiracisten. Ook zullen fascistische bendes groeien, die al aanslagen hebben gepleegd in Lyon, Montpellier en Parijs. Die knokploegen hebben dan steun van bovenaf.
Links alternatief
Het is daarom goed nieuws dat links recent meerdere keren in groten getale de straat op ging tegen RN. In het weekend van 15 en 16 juni waren dat maar liefst 800.000 mensen in totaal op 200 plekken in het land. NFP deed het in de eerste verkiezingsronde voor een kersvers samenwerkingsverband opvallend goed. De stem kwam vooral uit de vaak multiculturele arbeiderswijken van grote steden zoals Parijs, Lyon en Toulouse. Onder mensen tot 34 jaar is de partij de grootste.
Het NFP-verkiezingsprogramma belooft onder andere gratis schoollunches, een verhoging van het minimumloon met 14 procent en de prijsbevriezing van voedingsmiddelen en energie. De coalitie eist een stop op de wapenexport aan Israël. En niet onbelangrijk: het terugbrengen van de pensioenleeftijd naar 62.
Vorig jaar leidde de woede over Macrons verhoging van de pensioenleeftijd tot massale stakingen en demonstraties. Wekenlang gingen miljoenen Franse arbeiders en studenten de straat op, maar vakbondsleiders van de grote vakbonden weigerden deze strijd te escaleren om te kunnen winnen. Die keken ook de andere kant op toen in de zomer van 2023 een politieagent in Parijs een 17-jarige jongen van Marokkaans-Algerijnse afkomst doodschoot. Antiracisme is de achilleshiel van links in Frankrijk.
Zo wees de meest militante vakbondsfederatie, de CGT, er onlangs terecht op dat RN ‘tegen de verhoging van het minimumloon heeft gestemd en tegen een bevriezing van de huren. Ze verdedigt de bazen, niet de arbeiders.’ Maar deze vakbond rept nauwelijks over het racisme van RN.
Tegelijkertijd is er wel een dynamiek gaande van mensen die vinden dat het nu tijd is om in opstand te komen tegen fascisme. Meer dan 10.000 mensen sloten zich afgelopen tijd aan bij Mélenchons partij La France Insoumise.
De gelegenheidscoalitie NFP beroept zich op de geschiedenis van het volksfront, waaraan ook liberaallinkse groepen meedoen. Zo staat ook de neoliberale oud-president François Hollande op de kieslijst namens de Socialistische Partij. Antikapitalisten moeten dit front verdedigen tegen rechts, maar tegelijkertijd aangeven dat scherpere ideeën nodig zijn om de strijd te winnen.
Activisten moeten het hebben over de rol van het Franse imperialisme en het probleem van een oriëntatie gericht op regeringsdeelname. De verkiezingscampagne en de antifascistische mobilisatie gaan hand in hand. Een krachtige beweging op straat zal de positie van de meest radicale delen van NFP versterken en wapenen tegen verdere aanpassing aan het neoliberale midden. Het is deze strijd tegen extreemrechts die na de tweede ronde een nieuwe fase in zal gaan.