Extreemrechts regeerakkoord is er voor de rijken en de BV Nederland
De ontwikkelingen van de afgelopen dagen zetten een streep door Geert Wilders’ beoogde premier Ronald Plasterk. Zijn oude werkgever, het UMC, is een onderzoek begonnen naar de manier waarop hij zijn zakken vulde met publiek geld. Dat een politicus, die ruim baan had gegeven aan Wilders’ profileringsdrang, geen premier wordt is mooi meegenomen. Maar het doet niets af aan wat ons te wachten staat.
De vier partijen hebben de mond vol over het belang van de rechtsstaat. Zij stellen dat politiek en bestuur steken hebben laten vallen, maar voeren een ongekend harde aanval uit op de ambtenarij. De partijen willen een vijfde van de ambtenaren wegbezuinigen, zeggen externe inhuur tegen te willen gaan en plaatsen ambtenaren op de nullijn. Op deze manier wordt de publieke sector uitgekleed en krijgt het bedrijfsleven nog meer vrij spel. De bezuinigingsoperatie staat daarmee in een hard neoliberale traditie van onder andere Thatcher en Lubbers.
Delen van de maatschappij van waaruit soms nog kritiek komt op extreemrechts worden ondermijnd. Het kabinet bezuinigt 100 miljoen euro op de publieke omroep en lijkt voor te sorteren op nog minder inhoudelijke programmering. Het kabinet probeert studenten te disciplineren en haalt hiervoor een eerder met verzet gestopte maatregel uit de mottenballen: de langstudeerboete. Studenten die langer dan een jaar extra over hun opleiding doen, moeten 3000 euro extra betalen.
Hard afbraakbeleid
Op tal van niveaus kiezen de partijen voor de belangen van het bedrijfsleven boven die van de werkende klasse. Zo wordt de voorgenomen (en al erg beperkte) verhoging van het minimumloon teruggedraaid, willen de vier partijen de WW-duur nog verder inperken en wordt de belasting op de inkoop van eigen aandelen geschrapt. Bedrijven kopen eigen aandelen op om zo kapitaal uit het productieproces te onttrekken en aandeelhouders te spekken.
Het regeerakkoord stelt vast te houden aan het bouwen van sociale huur, maar de prioriteit ligt elders. Gemeentes krijgen juist meer ruimte om af te wijken van de verplichting om 30 procent sociale huur te bouwen. De partijen zetten (andermaal) in op de uitverkoop van de woningvoorraad door sociale huurders het recht te geven hun woning te kopen. En er worden nieuwe maatregelen in het vooruitzicht gesteld om huisjesmelkers te bevoordelen.
Als het gaat om de zorg is er alleen ruimte voor symboolpolitiek. De fundamenten van een door winstzucht gedomineerde sector blijven overeind. Zo wordt het eigen risico alleen gehalveerd, maar pas in 2027. Dit zal deels betaald worden door een verhoging van de zorgpremie en verlaging van de zorgtoeslag. Kortom: een sigaar uit eigen doos. Daarnaast komt de tandzorg niet terug in het basispakket en blijven de bezuinigingen op de ouderenzorg staan. Dit staat in schril contrast met de beloftes uit het verkiezingsprogramma van de PVV.
Zondebokpolitiek
Wilders weet dit, maar probeert de aandacht hiervan af te leiden met een absoluut brute aanval op de positie van migranten. Het doel is om het beperkte aantal vluchtelingen dat ieder jaar naar Nederland komt nog verder terug te brengen. Het kabinet gebruikt de door VVD-beleid veroorzaakte tekorten in de opvang om de ‘vreemdelingenwet’ buiten werking te stellen en een ‘asielcrisis’ uit te roepen. Behandeling van asielaanvragen wordt tot nader order opgeschort.
Vluchtelingen worden nog verder tegen elkaar uitgespeeld door ze in een ‘a en b-status’ te verdelen. Oorlogsvluchtelingen moeten worden gedeporteerd als de oorlog voorbij is. Deportatie kan ook al plaatsvinden als een gedeelte van hun land door Nederland veilig wordt verklaard. De achterliggende ambtsberichten, met de informatie op basis waarvan deze inschatting wordt gemaakt, worden niet openbaar gemaakt. Deportatie wordt ook mogelijk naar een derde land. Op tal van manieren wordt de positie van vluchtelingen in procedures verzwakt: zo komt de bewijslast over hun vluchtverhaal grotendeels bij hen te liggen, wordt rechtsbijstand beperkt en is er geen hoger beroep mogelijk.
Het nieuwe kabinet lijkt vastbesloten de ‘asielcrisis’ verder te vergroten. De recente spreidingswet wordt ingetrokken en statushouders verliezen hun voorrang op een sociale huurwoning. De opvang voor ongedocumenteerden in de grote steden verdwijnt helemaal. Het kabinet jaagt vluchtelingen op deze manier de straat op en wil ook meer werk maken van deportaties. Ben je echter bijvoorbeeld een Westerse migrant (een ‘expat’), kun je direct aan het werk en krijg je allerlei belastingvoordelen.
Kennis over de Holocaust wordt onderdeel gemaakt van de inburgeringscursus. Op deze manier probeert het kabinet moslims antisemitisme in de schoenen te schuiven. Terecht noemde de Joodse schrijver Arnon Grunberg bij Sophie en Jeroen dit een vorm van symboolpolitiek is die “over de ruggen van zes miljoen Joden wordt bedreven.” Het is tegelijkertijd een vuile manier om de aandacht af te leiden van de terugkeer van antisemitisme in het publieke debat door complottheorien over bijvoorbeeld Soros en omvolking, door partijen zoals de PVV en FvD.
Biodiversiteits- en klimaatcrisis
Nog onbeschaamder dan Rutte IV kiest dit regeerakkoord ervoor om de klimaatcrisis te negeren. ‘Klimaatadaptatie’ is hierbij het toverwoord. De klimaatcrisis als verdienmodel voor Nederlandse bedrijven om nieuwe kennis en producten te exporteren. Het bedrijfsleven wordt hierbij stevig gesubsidieerd in de vorm van ‘maatwerkafspraken’. Dat er een moment komt voor het Nederlandse deltagebied dat aanpassing niet meer mogelijk is, wordt genegeerd. De miljarden uit het klimaatfonds worden nu gekanaliseerd naar vier gevaarlijke kerncentrales.
Het hoofdlijnenakkoord is ook een frontale aanval op het beetje natuur dat er in Nederland nog over is. Zo hoeft de veestapel niet meer ingeperkt, worden buffergebieden rond natuurgebieden versmald en moet een aantal Natura 2000-gebieden verdwijnen. Op basis van ‘Blut und Boden’ ideologie mobiliseren de partijen een beeld van boeren en vissers als hoeders van het Nederlandse landschap. Het is een voortzetting van de strategie van de agro-industrie om de belangen van alle boeren aan hen gelijk te stellen.
Constitutionele hervormingen
Ook Pieter Omtzigt van NSC heeft een aantal speerpunten binnengesleept. Zo stelt het akkoord met spoed diverse grondwettelijke wijzigingen voor, zoals een nieuw kiesstelsel dat de ‘regionale band’ tussen kiezers en gekozenen moet bevorderen. De precieze invulling hiervan is nog onduidelijk, maar dit zal een poging zijn om het electorale gewicht van het platteland ten opzichte van de stad te vergroten en de machtsverhoudingen (blijvend) nog verder naar rechts te verschuiven.
Hiernaast wil het komende kabinet werken aan een Grondwetsherziening om een constitutioneel hof in te voeren. Deze zou wetten aan de Grondwet moeten toetsen, maar het is natuurlijk niet de bedoeling dat de eigen kabinetsplannen over migratie en stikstof door rechters worden verworpen. De vier partijen proberen hiermee vooral de wind uit de zeilen te nemen van rechtszaken, zoals die van Urgenda, die de regering proberen te houden aan hun eigen (internationale) afspraken. Hoewel de invulling van dit constitutionele hof open wordt gelaten, ligt het voor de hand dat de rechters net zoals in de VS aangesteld zullen worden door de regering.
Repressieve staat
Terwijl de vier partijen publieke voorzieningen zoals zorg, onderwijs en huisvesting uitkleedt, investeert het wel in het repressieve apparaat van de staat. De politie, veiligheidsdiensten en het leger worden verder versterkt. Zo gaat 300 miljoen euro per jaar extra naar de politie, krijgen zij meer bevoegdheden om op te treden tegen ‘ordeverstorende acties’ en moeten ouders opdraaien voor de schade die kinderen veroorzaken. Het is bij deze partijen duidelijk om wiens kinderen het hier gaat.
Het kabinet wil veel meer investeren in wapentuig en het leger. De begroting voor ‘defensie’ wordt in stappen structureel vergroot tot meer dan 2,4 miljard euro per jaar extra. Eerder viel ook de wapenexport naar Oekraïne onder de zogenaamde NAVO-norm, maar dit is voor dit kabinet niet voldoende. Daarnaast wil Nederland inzetten op een sterkere wapenindustrie in Nederland en de EU. De EU zou op deze basis meer een onafhankelijke rol moeten kunnen spelen op het wereldtoneel.
Ook als het gaat over genocide en etnische zuivering is het duidelijk waar deze vier partijen staan. Ze willen Trump achterna en de Nederlandse ambassade verplaatsen naar Jeruzalem. Hiermee steunt het regeerakkoord het idee van een ‘groot Israël’ – ‘from the river to the sea’ – omdat Oost-Jeruzalem na de Nakba nog aan de Palestijnen werd toebedeeld. Voor de Palestijnen staat die leus voor een ongedeeld en democratisch Palestina, maar een kamermeerderheid oordeelde deze week dat dit een vorm van geweld is. PVV-kamerlid Raymond van Roon ontkende zelfs het bestaan van de Palestijnen.
Verdere verrechtsing
Belangrijke delen van het regeerakkoord zullen onuitvoerbaar blijken. Op Europees niveau lijkt er bijvoorbeeld amper ruimte te zijn voor een uitzonderingspositie voor Nederland als het gaat over migratie of stikstof. Maar dat dit beleid ‘op drijfzand is gebouwd’, is geen geruststelling. Ook het Europese project komt steeds meer in bruin vaarwater terecht, zoals de uitgeklede en tandeloze biodiversiteitswet laat zien. Daarnaast zal bij een deel van extreemrechts het besef groeien dat alleen een PVV verkiezingsoverwinning niet genoeg is, maar dat er ook een fascistische beweging op straat nodig zal zijn.
Het is wat dit betreft geen verrassing dat Wilders PvdA’er Plasterk voorstelde als nieuwe premier. Als informateur gaf deze zakkenvuller van publiek geld ruim baan aan de vier politici om zichzelf te profileren, zelfs als dit ten koste van elkaar gebeurde. Wilders hoopte onder Plasterk alle ruimte te krijgen om zich te profileren en zijn electorale steun nog verder op te krikken. Op deze manier kan hij het kabinet steeds meer zijn wil opleggen. De inkt van het regeerakkoord was nog maar net droog of de fascistische kamervoorzitter Martin Bosma legde de fractievoorzitter van Volt, Laurens Dassen, het zwijgen op omdat hij de PVV als extreemrechts aanduidde.
Omtzigt heeft zijn speerpunten binnengehaald, maar als rechtsstatelijk geweten valt hij door de mand. Doordat hij weigerde rode lijnen te formuleren, en zijn electorale steun steeds verder afnam, zwom hij de fuik van Wilders in. Er zal met de volgende verkiezingen voor NSC weinig overblijven van de huidige 20 zetels.
Reacties
Bazenclub VNO-NCW is verheugd dat het nieuwe kabinet het mes zet in de administratieve lasten, grote bedrijven nog meer gaat subsidiëren en afblijft van de in gang gezette privatisering van het pensioenstelsel. Zij zijn wel kritisch over de manier waarop het stikstofbeleid nu bepaald wordt door de belangen van de agro-industrie – ten koste van bijvoorbeeld woningbouw, infrastructuur en energie – en stellen ook vraagtekens bij de beperking van Engelstalig onderwijs.
Woonorganisaties spraken zich scherp uit tegen de manier waarop het recht op wonen ondermijnd wordt. Klimaatorganisatie Milieudefensie is fel op de manier waarop grote bedrijven gesteund worden en er met kerncentrales ingezet wordt op de vertraging van klimaatbeleid. Studentenvakbond LSVB maakt zich al klaar voor actie in verzet op de langstudeerboete van 3000 euro die het kabinet wil invoeren.
FNV-voorzitter Tuur Elzinga reageerde fel op het extreemrechtse regeerakkoord: ‘De noodzakelijke minimumloonsverhoging blijft uit, net als het noodzakelijk herstel van publieke diensten. Daarop wordt juist snoeihard bezuinigd. Het is de overheid die telkens vastloopt, onder anderen door de vele bezuinigingen.’ De FNV spreekt verder niet over de aanval op vluchtelingen en migranten en verbindt vooralsnog ook geen conclusies aan het akkoord.
Verzet
Deze reacties vanuit belangenorganisaties stemmen hoopvol, maar het is zorgwekkend dat geen van de organisaties ook de ongekende aanval op migranten benoemt. In de eerste plaats vanwege de grote impact op mensen die hier verblijven of naartoe willen komen. Maar in de tweede plaats ook vanwege het centrale belang dat deze zondebokpolitiek speelt in de legitimering van extreemrechts beleid. De ‘asielcrisis’ moet de aandacht afleiden van daadwerkelijke crises zoals die van betaalbare huisvesting en de klimaatcrisis.
Deze extreemrechtse campagne tegen migranten is het bindmiddel in een akkoord waarin verder stokpaardjes terugkomen van elke partij. De racistische aanval op migranten (PVV), de subsidies aan het bedrijfsleven (VVD), de ontkenning van de stikstofcrisis (BBB) en de herziening van de rechtsstaat (NSC). Waar er eerder nog werd gedaan alsof ‘bestaanszekerheid’ hét verkiezingsthema was, zien we hier in het regeerakkoord niets van terug.
Links staat voor de uitdaging om een wig te drijven in deze coalitie en tegelijkertijd links opnieuw op te bouwen. Alleen op deze manier kan de trend van steeds verdere verrechtsing gekeerd worden. Hiervoor zal strijd nodig zijn. Verzet op deelterreinen, zoals de aangekondigde klimaatdemonstratie op 31 mei, moet worden aangejaagd. Bij elk protest en initiatief is het nodig om vervolgens te kijken hoe we deze strijd kunnen verbreden. Juist ook omdat extreemrechts ons allemaal pakt.
Economische strijd is hierbij belangrijk omdat het de sociale façade van extreemrechts omver kan trekken. De PVV doet alsof het opkomt voor de ‘hardwerkende Nederlander’, maar levert haar achterban uit aan de winstzucht van het bedrijfsleven. Zo beloofde Wilders te investeren in de zorg en om de neoliberale pensioenwet terug te draaien. Vakbondsverzet tegen de verkorting van de WW en afbraak van publieke voorzieningen of vóór de verhoging van het minimumloon kan een gedeelte van de achterban van extreemrechts meenemen.
Tot slot is het belangrijk om binnen elk verzet solidariteit met migranten en vluchtelingen terug te laten komen. Extreemrechts is van plan de ‘asielcrisis’ verder op te kloppen en te gebruiken als bliksemafleider voor zijn afbraakbeleid. De demonstratie, georganiseerd door MiGreat, in het kader van de Internationale Dag van de Vluchteling op 15 juni moet zo groot mogelijk worden. Hiervoor is bredere maatschappelijke steun nodig dan alleen van migranten en de organisaties die voor hun rechten opkomen.