‘Extreemrechts is bereid geweld te gebruiken en daar moeten we op voorbereid zijn’

Queers4Climate als onderdeel van het Queer Bloc op de klimaatdemonstratie in Amsterdam, 6 november 2021 (Foto: Martine Kamara).
Jelle Zijlstra is actief binnen Queers4Climate en maakt zich grote zorgen over extreemrechts, dat zich steeds openlijker organiseert op straat. Hij vindt dat lhbtqia+-organisaties zich daar beter op moeten voorbereiden. Kees Hoogendijk sprak met hem.
18 november 2021

Waar staat Queers4Climate voor?

We bestaan ongeveer twee jaar en willen een plek creëren voor de gemeenschap binnen de klimaatbeweging zodat je het gevoel hebt dat je onder gelijkgestemden bent. Dat kan voor sommige mensen drempelverlagend werken om deel te nemen. Daarnaast willen we aandacht vragen voor queer-gemeenschappen in de klimaatcrisis. Niet alleen queers maar ook andere gemarginaliseerde groepen worden disproportioneel getroffen. Een voorbeeld daarvan is dat trans mensen soms de toegang tot schuilplaatsen wordt ontzegd bij een natuurramp. Of dat er geen opvang is of hulpverlening. Het oplossen van de klimaatcrisis gaat hand in hand met rechtvaardigheid voor iedereen.

In hoeverre vormt de opkomst van extreemrechts een bedreiging voor de lhbtqia+-gemeenschap?

Ik maak me daar best wel ernstig zorgen over. De lhbtqia+-gemeenschap staat internationaal behoorlijk onder druk. Kijk naar landen als Polen of Hongarije waar vrij mainstream politieke partijen de agenda van de gemeenschap zo’n beetje als volksvijand nummer één hebben verklaard. In Nederland zie je steeds meer pogingen om dat ook te doen en dan met name vanuit extreemrechtse hoek. De recente toespraak van Baudet waarin hij HIV probeert te framen als een homoziekte is daar een voorbeeld van. Het zijn speldenprikjes, maar er spreekt een heel duidelijke ideologie uit.

Met name ideeën over gender worden in extreemrechtse kringen gezien als pogingen om de kracht van het volk te ondermijnen. Binnen het fascistisch gedachtegoed zie je ook een verheerlijking van mannelijkheid. Ook omdat heel erg de nadruk ligt op voortplanting. De jongerentak van Forum voor Democratie promootte bijvoorbeeld een rompertje met de tekst ‘nieuwkomers maken we zelf’. Heteronormatief en het gezin als hoekststeen van de samenleving en bovendien openlijk fascistisch.

Hoe kunnen organisaties zoals Queers- 4Climate hier weerstand tegen bieden?

Het is voor de klimaatbeweging echt heel belangrijk om het verhaal te vertellen over klimaatrechtvaardigheid. Dat gaat ook over mensen die hier in kolencentrales werken of arbeiders die in de fossiele industrie werken. Die zijn vatbaar voor het idee dat klimaatverandering maar een fabeltje is om jou geld uit de zak te kloppen.

We moeten dus ook het verhaal vertellen dat een groene transitie hand in hand gaat met een sociale transitie. Het sentiment in de samenleving is heel erg omgeslagen naar ‘ze pakken alles van ons af’. Mensen worden gewoon tegen elkaar uitgespeeld.

Een partij als Forum voor Democratie gaat hand in hand met kapitalisme. Als je stemt op zo’n partij dan stem je voor de grote bedrijven. Dat verhaal moeten we veel duidelijker voor het voetlicht brengen.

In hoeverre speelt verdeeldheid binnen de queer-gemeenschap een rol als het gaat om homonationalistische ideeën versus solidaire ideeën?

Binnen de queer-gemeenschap wordt het gesprek over diversiteit steeds meer gevoerd. Ik zie bovendien dat de gemeenschap echt wel is veranderd in de afgelopen tien jaar. Ik zie veel minder racisme en andere problematische ideeën. Daarnaast zijn veel queer mensen van kleur zichtbaarder geworden en laten van zich horen. Ze spreken ook veel openlijker over de problemen waar ze mee te kampen hebben. Maar ook binnen de gemeenschap is er een tegenbeweging. Zo weigerde Café Montmartre (in Amsterdam, red.) bijvoorbeeld onlangs om de nieuwe progressvlag op te hangen in plaats van de regenboogvlag. Er is altijd een gedeelte dat niet meekomt en het gevaar is dat die vatbaar worden voor bijvoorbeeld homonationalistische ideeën.

Er is een grote groep witte homomannen die voor hun gevoel de strijd al gestreden hadden. Je hoeft niet altijd iedereen mee te krijgen, maar het zou wel jammer zijn als die groep in handen valt van bijvoorbeeld een partij als Forum voor Democratie. Hoewel die club zich dus steeds openlijker homofoob opstelt. PVV en FvD gebruiken minderheden zoals Joden maar ook homoseksuelen om andere minderheden mee te slaan.

Hoe schat jij de slagkracht in van extreemrechts?

Electoraal gezien lijkt de rek bij extreemrechts er een beetje uit te zijn. Maar daarbinnen is een hele harde kern van echte neonazi’s die bereid zijn echt geweld te gebruiken. Extreemrechts vaart op dit moment op hele extreme complottheorieën die vaak een antisemitische connotatie hebben. Als je gelooft dat politici pedofielen zijn die kinderbloed drinken, dan is je geweldsbereidheid denk ik sowieso al groter. Onderdeel van het probleem is ook dat mensen vaak niet meer snappen wat fascisme precies is en hoe dat eruit ziet. Omdat we zo voorzichtig zijn, durven veel mensen iets alleen maar fascistisch te noemen als het eruit ziet zoals Hitler.

Waarom is het volgens jou belangrijk om jezelf te organiseren?

Een gemeenschap zorgt voor een gevoel van veiligheid en dat maakt je minder kwetsbaar. Zeker in dit soort ingewikkelde tijden heb je mensen nodig bij wie je je veilig voelt. Alleen dat is al super waardevol. Daarnaast bouw je daardoor met elkaar aan leiderschap en aan een groep die kan groeien. Er speelt ook iets anders en dat is dat extreemrechts bereid is geweld te gebruiken en daar moeten we op voorbereid zijn. Op een gegeven moment moeten we nadenken over hoe we onszelf verdedigen en hoe we dat organiseren. Dan doet de krachtsverhouding ertoe en ook daarom is het belangrijk om jezelf te organiseren. Het is noodzakelijk om daarover na te denken.