Erop of eronder – stop de aanval op onze pensioenen!

Afgelopen weekend kwamen vakbondsleden in Utrecht bijeen in een actiebijeenkomst tegen de afbraak van het pensioenstelsel. De bijeenkomst liet een dubbel beeld zien: er heerst een strijdbare stemming onder de leden, maar het FNV-bestuur lijkt beduidend minder slagvaardig. Massale actie kan de vakbondsleiding dwingen om hun rug recht te houden en kan een impact hebben op de verkiezingsuitslag. 

Afgelopen zaterdag kwamen 2500 vakbondsleden van de FNV bij elkaar in de jaarbeurs in Utrecht om plannen te maken voor de landelijke actiedag op 18 maart tegen de afbraak van onze pensioenen. Nadat onderhandelingen voor een pensioenakkoord in het najaar vastliepen hebben de vakbonden het kabinet een ultimatum gesteld. De AOW-leeftijd moet worden bevroren op 66 jaar, de boete op eerder stoppen met werken – de zogenaamde RVU-boete –  moet geschrapt, elke generatie moet kunnen rekenen op een geïndexeerd pensioen en ook flexwerkers moeten pensioen opbouwen. Als het kabinet niet akkoord zou gaan zouden politieke stakingsacties volgen.

Op 13 december werd in de haven van Rotterdam de spits al afgebeten door havenwerkers en politiemensen die 66 minuten het werk neerlegden. Een dag voor de actiebijeenkomst in Utrecht stuurde Minister Koolmees een brief aan de Tweede Kamer, waarin hij eindelijk duidelijk maakte waar het kabinet staat. Eerder verschuilde de minister zich achter de sociale partners en vage wensen.

Frontale aanval

In de brief van Koolmees wordt duidelijk dat het kabinet een frontale aanval inzet op het pensioenstelsel: het collectieve stelsel moet worden afgeschaft en vervangen voor individuele pensioenpotjes, de AOW-leeftijd moet blijven doorstijgen en het moet mogelijk worden om tot 10 procent uit je individueel opgebouwde pensioen te halen. De afschaffing van de collectiviteit zorgt ervoor dat de pensioenen nóg onzekerder worden. Gemiddeld zal de totale pensioenopbrengst zo’n 8 procent lager worden en daarbij zorgt het afschaffen van de doorsneepremie ervoor dat je zogenaamde pech- en geluksgeneraties krijgt.

Maar meer onzekerheid en minder pensioen is nog maar het begin: de draai naar individuele pensioenpotten en de mogelijkheid om hier geld uit te halen zijn grote stappen in de richting van een volledig geprivatiseerd stelsel waarin private verzekeraars winst kunnen gaan maken met het pensioengeld dat door werkenden bij elkaar is gespaard.

Ondertussen dreigen er volgend jaar voor miljoenen mensen kortingen op de pensioenen. Sommige pensioenen worden al tien jaar lang niet geïndexeerd. Dit komt doordat het kabinet en De Nederlandsche Bank (DNB), met instemming van de werkgevers, de pensioenfondsen voorschrijven om buffers aan te leggen gebaseerd op een lage rekenrente die geen recht doet aan de goede rendementen van de fondsen. De pensioenkortingen en lage dekkingsgraad zijn door de staat en de werkgevers georganiseerd om de vakbonden te chanteren om akkoord te gaan met de volgende stap naar een geprivatiseerd pensioenstelsel.

Bijeenkomst

De plannen van Koolmees zijn een aanval op de kern van het pensioenstelsel – het is nu erop of eronder. FNV-vicevoorzitter Tuur Elzinga riep vanaf het podium: ‘Ik ervaar deze brief als een klap in het gezicht van werkende mensen en gepensioneerden. Ook nu het economisch goed gaat, wil dit kabinet nog steeds geen geld uittrekken om deze grote maatschappelijke problemen aan te pakken. Sterker nog, het kabinet bezuinigt sinds de afgelopen crisis elk jaar meer op de AOW. Intussen is dat al 3 miljard op jaarbasis. Daarom zeggen wij: bevries de AOW-leeftijd en schrap de RVU-boete!’

Woordvoerders van het leger en de politie kondigden blokkade-acties aan van het kantoor van VNO-NCW en het Ministerie van Sociale Zaken die op 11 februari moeten plaatsvinden. Leden van andere sectoren zoals Bouw en Woondiensten kwamen na afloop van de bijeenkomst spontaan bij elkaar om te discussiëren over hoe er gestaakt kon gaan worden en waar dan het beste naar toe gegaan kon worden met een demonstratie.

Dit laat zien dat er een grote actiebereidheid is, maar ook dat het ontbreekt aan een strategisch plan en aan centrale coördinatie van de acties. Er was in het programma bijvoorbeeld geen ruimte ingeruimd voor sectoren om onderling te overleggen en om dit later centraal terug te laten komen. De verschillende sectoren moeten de komende weken zelf bepalen wat ze gaan doen. Veel kaderleden vertrokken daarom met een ontevreden gevoel.

Pensioencomité’s

Maar kwalijker is dat de verschillende ‘Red het pensioenstelsel’-actiecomités binnen de vakbond geen plek op het podium werd gegund, terwijl deze comités juist de aanjagers van de acties zijn geweest.  In plaats daarvan waren zij in de zaal aanwezig om handtekeningen op te halen om het FNV-bestuur en het Ledenparlement op te roepen om geen concessies te doen. FNV-voorzitter Han Busker liet vorige maand namelijk al blijken dat hij een langzamere stijging van de AOW-leeftijd aanvaardbaar zou vinden.

De pensioencomité’s hebben het afgelopen jaar met veel kaderleden uit verschillende sectoren acties gevoerd en zouden deze coördinerende en aanjagende rol moeten blijven vervullen. Ze maken zich hard voor het verdedigen van de doorsneepremie en het collectieve pensioenstelsel. De leiding van de FNV heeft echter laten weten dat het bereid is om mee te gaan in de afschaffing van de doorsneepremie, als daar maar ‘adequate compensatie’ tegenover staat.

De FNV-top lijkt er dus vooral op uit te zijn om een slap akkoord te gaan sluiten waarin het in ruil voor wat wisselgeld om de pijn te verzachten akkoord gaat met fundamentele punten uit het aanvalsplan van het kabinet en de werkgevers. Dat is waarom de pensioencomité’s op een zijspoor dreigen te worden gezet en waarom er nog altijd geen sterke strategie is om het pensioenstelsel te verdedigen. Op die manier dreigt de FNV zich opnieuw medeverantwoordelijk te maken voor de zoveelste verslechtering uit de neoliberale wensenlijstjes.

De FNV staat voor de keuze om door te polderen of links af te slaan en consequent de strijd aan te gaan met het kabinet. Het doel moet zijn om de verworvenheden van de vakbeweging met hand en tand te verdedigen, in plaats van ze stukje bij beetje in te leveren. Kaderleden in de verschillende sectoren zouden daarom de ruimte die er in de aanloop naar 18 maart is om eigen plannen te maken ten volle moeten benutten en onderlinge banden moeten smeden. Hoe meer vakbondsleden direct betrokken zijn bij de acties tegen de afbraak van het pensioenstelsel des te beter zullen we in staat zijn om het FNV-bestuur te dwingen om te stoppen met polderen en te doen wat ze moeten doen: inzetten op een keihard actietraject dat toewerkt naar landelijke politieke stakingen.

Massale acties in de aanloop naar de komende verkiezingen zijn van groot belang. Het was een gemiste kans dat de verbinding met andere acties – zoals de onderwijsstaking, de klimaatdemonstraties, de Women’s March en de demonstratie tegen racisme op 23 maart – op de bijeenkomst niet werd gelegd. Op al deze terreinen is de FNV wel actief. Het aanjagen van al deze acties kan de uitslag in de verkiezingen naar links trekken. Dat kan voorkomen dat de regeringspartijen straks kunnen samenwerken met extreem-rechts om een meerderheid in de Eerste Kamer te krijgen.