Eigenbelang voorop bij Nederlandse missie

Vrijwel direct na het neerhalen van vlucht MH17, riep voormalig secretarisgeneraal van de NAVO De Hoop Scheffer de Nederlandse regering op haar defensie ‘op orde’ te brengen: ‘Iemand die daar nu nog niet van overtuigd is, leeft in een andere wereld.’ VVD en PvdA willen tot 2017 300 miljoen euro investeren in defensie, en daarna jaarlijks nog eens 100 miljoen.
6 oktober 2014

Door Thomas Hofland

De roep om investeringen gaat gepaard met oorlogsretoriek. De conflicten in Oekraïne en in Syrië en Irak worden gebruikt om de Nederlandse bevolking klaar te maken voor militaire interventies. Van september tot januari patrouilleren bijvoorbeeld vier Nederlandse F-16’s in NAVO-verband in het Baltische luchtruim.

Volgens minister-president Rutte zijn de F-16’s nodig omdat ‘Rusland de Krim heeft bezet en de situatie in het oosten van Oekraïne uiterst onstabiel blijft’. Dat is maar één kant van de medaille. De strijd in Oekraïne is een imperialistisch conflict, waar twee machtsblokken met elkaar botsen. De Nederlandse militaire bijdrage is geen antwoord op dat conflict, maar onderdeel ervan.

Minister Frans Timmermans verdedigde de interventie in zijn H.J. Schoo-lezing van 2 september: ‘De terroristen uit de Sahel, of uit Syrië en Irak haten de manier waarop we in Europa leven, omdat onze manier van leven zoveel meer te bieden heeft.’ Maar voor de inwoners van de Sahel, Syrië en Irak betekent de ‘Europese manier van leven’ vooral bommen, militaire bezetting en grondstoffenroof.

Mensenrechten

Het gaat Timmermans en zijn bondgenoten ook helemaal niet om executies of mensenrechten. Als dat zo was, hadden ze allang ingegrepen in Saudi-Arabië: daar werden in twee augustusweken maar liefst 34 mensen geëxecuteerd, van wie 19 door onthoofding. Het Westen heeft geen problemen met ‘fundamentalisten’, alleen met fundamentalisten die aan een andere kant staan.

De verhoging van het oorlogsbudget en de toenemende retoriek moeten de weg vrijmaken voor een grotere rol van Nederland in westerse interventies. Door de desastreuze oorlogen in Afghanistan en Irak was de steun onder de Nederlandse bevolking voor zulke missies gekelderd. Hierdoor moesten regeringen zich terughoudend opstellen, en werd de internationale rol van Nederland minder belangrijk. Voor multinationals als Shell en Unilever is dit een probleem, omdat zij deze staatssteun nodig hebben in de internationale concurrentie.

Piraten

Daarom neemt Nederland, meer low-profile, nog steeds deel aan militaire missies. Sinds 2008 zijn Nederlandse fregatten met honderden soldaten actief voor de Somalische kust als onderdeel van de NAVO-missie tegen ‘piraterij’. Deze missie beschermt de internationale handel en de westerse vissersschepen, die de Somalische zeeën leegvissen terwijl de bevolking honger lijdt.

Ook bleef Nederland meedoen aan de bezetting van Afghanistan, leverde het in 2011 vliegtuigen tijdens de campagne in Libië en stationeerde het in 2013 drie raketsystemen en 250 militairen in Turkije. Maar de regering moest hierbij steeds rekening houden met de onwil van de eigen bevolking, en hierdoor kiezen voor een kleinere rol.

Dat is dit jaar veranderd. Sinds april doet Nederland mee aan de missie in Mali met 370 militairen en vier Apache-gevechtshelikopters, in ‘het hoogste geweldsspectrum’. Destijds zei Rob de Wijk van het Haagse Centrum voor Strategische Studies HCSS, dat Nederland zich ‘in het hart van de VN-operatie’ plaatste. Ko Colijn van Instituut Clingendael vulde aan: ‘Bij Uruzgan werd specifiek over wederopbouw gesproken. Wat opvalt aan de Nederlandse missie naar Mali is dat het in de eerste plaats vooral een militaire operatie is.’

Vervolgens nam Timmermans een leidende rol in het Europese diplomatieke offensief tegen Rusland. Dat zal niet onbelangrijk zijn geweest voor zijn benoeming als de nummer twee van de nieuwe Europese Commissie. Saillant detail is dat de PvdA’er waarschijnlijk als minister van Buitenlandse Zaken wordt opgevolgd door Bert Koenders, die op dit moment de VN-missie in Mali leidt.

Symboolbijdrage

Aanvankelijk passeerde Obama Nederland als onderdeel van de coalition of the willing. Rob de Wijk zei: ‘De VS en Groot-Brittannië zijn politieke symboolbijdragen moe, daarom is er steeds vaker sprake van coalities van landen die niet alleen willen, maar ook kunnen. Dat zag je al in Libië. Ze zijn het zat dat landen die geen materieel en manschappen inbrengen toch praatjes hebben.’

Defensie-expert Rob Hendriks van Instituut Clingendael preciseerde: ‘Het echt aanpakken in het hoogste geweldsspectrum is niet de kracht van Nederland. We zitten hier in de tweede lijn.’ Het snelle besluit om F-16’s te leveren voor de bombardementen op Irak moet in dit licht gezien worden.

De druk vanuit de VS op bondgenoten om zich meer in te spannen is bewust. In Oekraïne betekende dit een belangrijke rol voor de EU in het diplomatieke offensief tegen Rusland en bij de bombardementen op Irak en Syrië betekent dit een grotere bijdrage van de Europese en Arabische bondgenoten.

Dat Nederland nu een grotere bijdrage levert aan de imperialistische oorlogen van het Westen, is niet alleen het gevolg van de wensen van de VS. Met deelname aan militaire missies wil de Nederlandse heersende klasse haar eigen belangen veiligstellen. Wij betalen hiervoor de prijs in de vorm van de bezuinigingen en belastingen, die de hogere defensieuitgaven moeten dekken. Inwoners van Irak en Syrië betalen hiervoor met hun leven.