Egyptische president Morsi op het slappe koord
Door Dirk Wanrooij, vanuit Caïro
In de aanloop naar het bekendmaken van de uitslag leek de politieke situatie in een patstelling te zijn beland. De presidentiële kiesraad die gedurende de verkiezingen gold als de hoogste rechterlijke macht in het land, weigerde de verkiezingsuitslag bekend te maken. De kiesraad stelde dat het de ontvangen klachten moest evalueren, maar algemeen wordt aangenomen dat er achter de schermen overlegd werd tussen de Broederschap en het leger.
Ondanks de nauwe relatie tussen beide partijen in het afgelopen anderhalf jaar, was er de laatste weken sprake van een ware machtsstrijd. Het leger had in de aanloop naar de verkiezingen een aantal definitieve stappen gezet om zijn eigen positie te waarborgen in een toekomstige regering. Zo maakte de minister van justitie op 12 juni bekend dat de militaire politie en inlichtingendiensten in de toekomst het recht behouden om burgers te arresteren en te vervolgen voor niet-militaire vergrijpen. Hiermee werd de noodwet, die een paar dagen daarvoor na dertig jaar was afgeschaft, in feite nieuw leven ingeblazen.
Enkele dagen later verklaarde het constitutionele hof dat de verkiezing van het parlement ongrondwettelijk was verlopen. Hierop werd het parlement en de eerste kamer, de enige instituten met de schijn van volksmacht in Egypte, ontbonden en werden de parlementariërs naar huis gestuurd.
Maar de puntjes op i van de vertraagde militaire coup bewaarde het leger tot enige uren voor het sluiten van de stembussen. In een grondwettelijke verklaring van de Hoge Militaire Raad (HMR) – een aanvulling op een in maart gepubliceerde grondwetswijziging – werd het presidentschap officieel gereduceerd tot marionettenstatus. De verklaring stelt dat de HMR in huidige vorm zal blijven bestaan en dat het militaire instituut eindverantwoordelijke blijft voor binnenlandse stabiliteit en buitenlandse veiligheid. Bovendien krijgt het leger vetorecht bij de vorming van een nieuwe grondwet, en blijft het militair budget buiten parlementaire controle.
Hoewel bovenstaande maatregelen worden aangevochten op straat en voor de rechter, zal de grootste valkuil wellicht een financiële blijken. De huidige interimregering heeft het nieuwe budget voor het volgend jaar goedgekeurd waarin onder andere 27 procent minder aan brandstofsubsidies zal worden besteed, een strop voor veel arme Egyptenaren.
Desondanks voelde de zege van Morsi als een overwinning op het militaire apparaat. Een zucht van opluchting klonk door de straten van Caïro nadat Farouk Sultan, voorzitter van de presidentiële kiesraad na een eindeloos lange toespraak de resultaten bekend had gemaakt. Honderdduizenden Egyptenaren gingen vervolgens de straat op om de overwinning op Shafiq, kandidaat van het ancien régime, te vieren. Dat is het belang van de overwinning van Morsi.
Veel mensen, waaronder de Revolutionair Socialisten, steunden Morsi op strategische gronden. De stem op Morsi is voor een groot deel dan ook een afwijzing van de militaire elite die al zestig jaar de touwtjes in handen heeft. Morsi presenteerde zich in de aanloop naar de tweede ronde als de revolutionaire kandidaat en heeft op basis daarvan kunnen winnen. Maar de opportunistische houding van de broeders ten opzichte van de militairen in het afgelopen anderhalf jaar wekt weinig vertrouwen en ligt aan de basis van hun afnemende populariteit.
Een vergelijking tussen het aantal stemmen voor de Partij voor Vrijheid en Gerechtigheid (de politieke partij van de Broederschap) tijdens de parlementsverkiezingen en de eerste ronde van de presidentsverkiezingen is veelzeggend. In de zes tussenliggende maanden verloor de broederschap ongeveer zes miljoen stemmen. Het is dus niet zo dat Egyptenaren kritiekloos de eerste termijn van Morsi zullen ondergaan.
Tijdens de festiviteiten die zondag tot diep in de nacht duurden, werd de druk op Morsi, en op de militairen, al opgevoerd. Langs de randen van het Tahrir-plein deelden leden van verschillende revolutionaire organisaties verklaringen uit, gepaard met een lijst met eisen.
De Revolutionair Socialisten schrijven: ‘Eens te meer heeft het volk bewezen dat ze nog steeds bij machte is om de plannen van het leger te stoppen en de krachten van de contrarevolutie een halt toe te roepen. (…) We moeten optimistisch zijn vandaag de dag, omdat onze revolutie een belangrijke overwinning heeft behaald door het verslaan van Shafiq , maar er liggen nog enorme uitdagingen voor ons. (…) Gezien eerdere ervaringen, is de belofte van de Moslimbroederschap om ook na het succes van hun kandidaat door te gaan met de sit-in tot alle eisen zijn ingewilligd, omringd met twijfel. Het is nu de taak van de jeugd van de Broederschap om de leiders niet toe te staan hun fouten te herhalen, (die ons) in deze situatie hebben gebracht. (…) In de komende weken zullen de overgebleven politieke krachten zich gaan onderscheiden op basis van standvastigheid en doorzettingsvermogen om te voldoen aan de eisen van de massa’s. Het volk zal genadeloos oordelen over de Broederschap of anderen als ze opnieuw overgaan tot onderhandelingen met het leger achter gesloten deuren.’
Het pamflet eindigt met een aantal populaire eisen waaronder het nietig verklaren van de grondwettelijke verklaring en de wet die militairen het recht geeft om burgers te arresteren, een directe machtsoverdracht en de vrijlating van alle politieke gevangenen.
De strijd tussen de Moslimbroeders en het leger is zeker niet ten einde. Terwijl Morsi balanceert op het slappe koord tussen leger en zijn kiezers, neemt van onderaf de druk toe op de leiding van de Broederschap om samen met de revolutionaire organisaties de confrontatie aan te gaan. Want hoewel de nieuwe president vleugellam is, zijn de verwachtingen torenhoog.
Lees ook: Egypte – verklaring Revolutionair Socialisten na Morsi’s overwinning
__________________________________________________________________________________________________
- Wil je reageren op dit artikel? Stuur ons een mail.
- Met socialisme.nu en De Socialist proberen we socialistische ideeën toegankelijk te maken voor iedereen. Om dit te blijven doen kunnen we alle hulp gebruiken. Wil jij ons ook steunen? Neem dan een abonnement op De Socialist of word donateur: vul hier het formulier in.