Egypte maakt zich op voor nieuw protest

Een aantal organisaties, waaronder onafhankelijke vakbonden, de Revolutionair Socialisten en dissidenten van de Moslimbroederschap hebben voor zondag 30 juni massale protesten aangekondigd tegen president Morsi. De protesten vinden plaats in het kader van de campagne Tamarod (Opstand), die bijna 15 miljoen handtekeningen heeft opgehaald om het aftreden van Morsi te eisen.
29 juni 2013

Door Peyman Jafari

Precies een jaar geleden werd Morsi tot president verkozen in Egypte’s eerste vrije verkiezingen in decennia. Veel Egyptenaren stemden toen op Morsi omdat ze wilden dat hij de armoede, werkloosheid en ongelijkheid zou aanpakken. Voor anderen was een stem op Morsi een tactische keuze om de kandidaat van het leger, oud-officier en ex-premier Ahmed Shafiq, te blokkeren.

Een overwinning van Shafiq had namelijk het leger de legitimiteit en de macht gegeven om zijn contrarevolutie te intensiveren, veranderingen terug te draaien en revolutionairen massaal te arresteren, terwijl een keuze voor Morsi tenminste het revolutionaire proces gaande hield en de aanhang van Morsi de kans gaf om hem in de praktijk te testen. Linkse activisten en organisaties, waaronder de Revolutionair Socialisten, die langs deze lijn redeneerden argumenteerden dat er geen tegenstelling bestond tussen de keuze om tijdens de presidentsverkiezingen op Morsi te stemmen om het leger te blokkeren, en vanaf de volgende dag het verzet tegen zijn regering te organiseren.

De juistheid van die redenering wordt aangetoond door de politiek van de Revolutionaire Socialisten, de belangrijkste radicaal-linkse organisatie in Egypte, die in het afgelopen jaar een leidende rol hebben gespeeld in het organiseren van protesten op straat en in de bedrijven, en in de campagne Tamarod.

Teleurstelling

Het groeiende verzet tegen de Moslimbroederschap komt voort uit de teleurstelling met president Morsi’s beleid. Ten eerste hebben veel Egyptenaren het gevoel dat de beloftes van de revolutie, ʻbrood, vrijheid en sociale rechtvaardigheidʼ, niet zijn waargemaakt.

De Moslimbroederschap is nooit een homogene beweging geweest. Terwijl de top gedomineerd wordt door een groep van rijke zakenmensen die een neoliberale economie willen, heeft deze beweging altijd veel aanhang gehad onder arme delen van de bevolking. Terwijl die steun op het platteland nog steeds aanwezig is, groeit in de steden de onvrede over de blijvende armoede en ongelijkheid.

Momenteel maakt Egypte een van zijn zwaarste economische crises door terwijl de overheidstekort en de staatsschuld stijgen. Eenzelfde neoliberale politiek als die van Mubarak wordt voortgezet en de ‘hervormingen’ van het IMF worden doorgevoerd.

Ten tweede is er teleurstelling over het uitblijven van democratische veranderingen. Terwijl in 2011 Mubarak van het politieke toneel verdwenen, bleef het grootste deel van het oude regime overeind. Het leger behield zijn macht in de politiek en de economie, maar moest onder druk van de protesten die macht inperken.

Nadat Morsi in 2012 president werd heeft het leger geen poging gedaan om een staatsgreep te plegen, maar heeft in plaats daarvan met steun van de VS een tactische overeenkomst met de Moslimbroederschap afgesloten. Het leger was bereid de politieke macht van de Moslim Broederschap te dulden en een aantal van zijn oude generaals weg te sturen. In ruil daarvoor mocht het zijn economische imperium behouden.

Van haar kant mocht de Moslimbroederschap met steun van het leger de regering vormen, maar moest in ruil daarvoor het revolutionaire proces indammen door de heersende klasse te beschermen tegen sociale eisen voor een radicale herverdeling van het rijkdom.

Niet alleen de bevolking is teleurgesteld in Morsi. De militaire raad is in het afgelopen jaar ontevreden geworden omdat ze vindt dat de Moslimbroederschap haar deel van de afspraak niet is nagekomen of niet kan nakomen, omdat de protesten, wilde stakingen en bezettingen blijven doorgaan.

Gevaren en uitdagingen

Er bestaat dan ook een groot gevaar dat het leger de botsingen tussen nieuwe protesten met Morsi’s regering zal gebruiken om in te grijpen, of zelfs een staatsgreep te plegen. Een aantal generaals hebben al daarmee gedreigd, en het leger heeft in een aantal steden zijn tanks in stelling gebracht.

In feite is deze optie al onderdeel geweest van de strategische calculatie van het legertop. De Moslimbroederschap zou erin slagen om het revolutionaire proces te beëindigen, of er zou een ‘chaotische’ periode volgen door het doorgaan van de protesten waardoor het leger de kans kreeg om in te grijpen met een steun van een deel van de oppositie – een ʻwin-win situatieʼ dus.

Nu de Moslimbroederschap er niet in slaagt om de revolutie te beëindigen kan het leger kiezen voor de tweede optie. Het verontrustende is dat een deel van de oppositie tegen Morsi daarvoor pleit. Het gaat om liberale stromingen die delen van de welvarende middenklasse en de rijke elite vertegenwoordigen. Zij hopen dat het leger juist een alliantie met hen aangaat zodat ze meer economische macht in handen krijgen. Maar andere delen van de middenklasse, en vooral arbeiders en arme boeren verzetten zich tegen Morsi omdat ze vrijheid willen en een einde willen maken aan armoede, ongelijkheid en corruptie.

Egyptisch links staat dan ook voor een enorme uitdaging. Het moet het verzet tegen Morsi opbouwen door de strijd van arbeiders, boeren en de stedelijke armen te versterken, en tegelijk weerstand bieden tegen het gevaar van een militaire staatsgreep. Dit is alleen mogelijk als er een grote arbeiderspartij wordt opgebouwd die in de arme wijken en in de bedrijven actief is en een alternatief biedt voor Morsi en de liberale krachten die eenzelfde economische politiek willen.

In dit opzicht zijn de Egyptische protesten onderdeel van de wereldwijde beweging voor echte democratie en een systeem waarin mensen boven winst gaan.


Voor meer achtergrondinformatie over de protesten in Egypte zie dit artikel van de Egyptische socialist Sameh Naguib.