Een zwarte spiegel

De VPRO vertoont op dit moment het eerste seizoen van Black Mirror. Het eerste seizoen uit 2011 bestaat uit drie afleveringen van een uur, net als het tweede seizoen uit 2013. Alle zes afleveringen zijn prachtig gemaakt, staan los van elkaar en hebben één overkoepelend thema: de negatieve kanten van nieuwe media en technologie.
28 januari 2014

Door Jelle Klaas

Dankzij onze smartphones zijn we altijd bereikbaar, kunnen we altijd alles opzoeken, weten we precies voor welk gebouw, berg of boom we staan. We kunnen nu trouwens ook altijd opgespoord en afgeluisterd worden door de staat. Op straat en op feestjes worden mensen tegenwoordig als zombies beheerst door hun schermpjes. En de vooruitgang stopt niet: met onze google-brillen op kunnen bedrijven hun reclames nóg beter op ons afstemmen en kan elk bedrijf in ons blikveld reclame afbeelden.

Black Mirror combineert verschillende genres. In de eerste plaats is hele sterke sciencefiction. De verhalen spelen zich allemaal af in de (zeer nabije) toekomst. In de tweede plaats zijn het dystopische verhalen: de situaties waarin de hoofdpersonen terechtkomen zijn geen pretje. Tot slot is het satire. En de boodschap ligt er dik, dik bovenop. Toch is Black Mirror gelaagd, heeft het meerdere boodschappen en vooral waarschuwingen en zal het de meeste kijkers aan het denken zetten.

De serie is gemaakt door Charlie Brooker, die ook het geniale Dead Set (2008) maakte. Daarin wordt het Big Brother-huis vol tweederangs BN’ers belegerd door zombies. Nu zijn de BN’ers pas echt opgesloten en… niemand kijkt meer naar ze.

Black Mirror doet wat de scene van het vluchtelingenkamp in de film Children of Men (2006) doet: een ontwikkeling die we nu al om ons heen zien uitwerken en uitvergroten. Dat is precies de kracht van echte sciencefiction. De beste twee afleveringen vond ik The Entire History of You (seizoen 1) en White Bear (seizoen 2).

Hoe graag ik ook zou willen, ik kan geen spoilers weggeven. Dat zou voor de kijker een deel van de enorme kracht ontnemen aan de serie. Maar denk aan de mogelijkheid dat je een geheugenchip achter je oor hebt, die gekoppeld is aan je contactlenzen: de volgende stap na de google-bril. Wat doet het met je, als je alles, maar dan ook alles altijd kan opnemen en je altijd je échte time-line kan terugkijken. Krijg je dan een beter besef van de werkelijkheid?

En wat te denken van een regering die zich laat leiden door Twitter- en Facebookpeilingen, of het idee dat je je overleden geliefde aan de hand van zijn/haar internetgeschiedenis online tot leven kan wekken? Ook is er het programma voor het straffen van kindermoordenaars, op een manier die de meerderheid van de Geenstijl reaguurders wel zou zien zitten (iets met wraak, heksenjacht en daar vervolgens commercieel een slaatje uit slaan).

In alle afleveringen staat de hoofdpersoon onder invloed van nieuwe (massa)media en technologie. Het personage heeft hier geen, of steeds minder, controle over en wordt erdoor beheerst, vaak tegen zijn of haar wil. Het is wat dat betreft opmerkelijk dat Black Mirror mede geproduceerd is door Endemol, terwijl Black Mirror in alles een kritiek is op de samenleving waarin programma’s als Big Brother door miljoenen mensen bekeken worden.

Het grootste nadeel aan de serie (naast dat er tot nu toe maar 6 afleveringen zijn gemaakt) is dat het niet alleen een heel erg pessimistisch beeld geeft van de toekomst, maar vooral van de mens. De meeste omstanders zijn wel erg dociel en vervreemd.

Ook al lijkt dat nu ook soms zo te zijn: de twee miljoen mensen die een Pietitie tekenden, de mensen die meedoen aan een online heksenjacht, de mensen die genieten van het leed van anderen in de roddelbladen: deze mensen hebben vaak ook een andere kant. Ze kunnen vrijwilliger zijn bij de voedselbank, hun kind steunen als die als homo uit de kast komt of een staking organiseren.Dat mensen zich zo massaal laten inpakken door de media betekent niet dat ze allemaal altijd volgzame schapen zijn.

Black Mirror is vooral een waarschuwing over vervreemding: die google-bril komt eraan, de smart-phone gaat tegenwoordig zelfs mee naar het toilet, we communiceren straks vaker online dan offline. Zo houdt de serie ons een (zwarte) spiegel voor. Het is daarom een must-see voor alle kritische denkers, en dus voor alle lezers van deze site.

Zie hier de trailer