Een zwarte lichtstraal dekoloniseert het Wereldmuseum Leiden
Deze kunstenaars blazen de collectie van het Wereldmuseum nieuw leven in en geven een aanzet tot gesprekken over de blijvende impact van het kolonialisme. De tentoonstelling omvat acht thema’s die de veerkracht van kunstenaars uit Afrika en zijn diaspora vieren. Hierin worden gedeelde ambities getoond voor een meer inclusieve samenleving en een betere toekomst.
Bloed aan de bladeren
Een van de overblijfselen van het koloniale tijdperk zijn de politiesystemen. Het demoniseren van zwarte en bruine huid is springlevend. Of het nu gaat om Rodney King, Trayvon Martin of George Floyd: politiegeweld tegen mensen van kleur in de Verenigde Staten is duidelijk geworteld in racisme en discriminatie.
De oorsprong hiervan is te vinden in de geschiedenissen van slavernij, lynchpartijen en Jim Crow-wetten. Met de foto’s in Portretten uit de serie Stranger Fruits belicht fotograaf Jon Henry het verlies van onschuldige zwarte levens als gevolg van politiegeweld. In zijn foto’s gebruikt hij het piëta-motief, een knipoog naar de moord op Christus, en portretteert hij zwarte moeders met de lichamen van hun zonen in hun handen. Door de serie te vernoemen naar het bekende nummer van Billie Holiday verbindt hij het koloniale verleden met het heden en wijst hij naar de dreiging van dood die de Afro-Amerikaanse psyche nooit verlaat.
Herkennen van macht
Door de geschiedenis heen kon kunst dominante machten confronteren en radicale ideeën overbrengen. Voorbeelden hiervan zijn de artistieke tegencultuur van de jaren zestig of de marxistische invloeden en symboliek in schilderijen van Frida Kahlo. Ze daagden de status quo uit en hielpen de massa te overtuigen van de competentie van bepaalde politieke en intellectuele leiders.
Kunstenaars hebben soms meer macht dan de mensen die in hun werken worden afgebeeld. In de schilderijenreeks Untitled 1 & 2 brengt Malick Welli de stemmen van twee krachtige sprekers uit de zwarte geschiedenis opnieuw tot leven. Geïnspireerd door een hadith van de profeet Mohammed (vzmh), portretteert Welli de eerste muezzin in de islam, Bilal, en Malcolm X, de prominante burgerrechtenleider. Hij werpt licht op het belang van zwarte stemmen in de wereld- en islamitische geschiedenis. Deze schilderijen dienen ook als kritiek op de genegeerde rol van zulke personages.
Black is beautiful
Net als andere maatschappelijk-culturele uitingen, werden de schone kunsten doorgaans gedomineerd en gedefinieerd door de heersende klasse. Voor de gemiddelde persoon heeft het woord kunst connotaties die vaak verband houden met Europese stromingen als de romantiek, de renaissance, en het modernisme van het begin van de twintigste eeuw. De algemene schoonheidsnormen zijn door westerse schoonheidsidealen beïnvloed.
Beeldhouwer Sanford Biggers daagt die ideeën uit door een Gabonees Mukudj-masker te vermengen met een Grieks beeldhouwwerk. Hij ‘remixt’ een klassiek stuk om te zeggen dat schoonheid niet alleen wit is: zwart is ook mooi. Hij wijst ook op het witwassen van Romeinse en Griekse sculpturen, die oorspronkelijk gekleurd en levendig waren. Biggers vergelijkt dit met de toeeigening door modernisten van traditionele Afrikaanse maskers, voorwerpen en stijlen, terwijl ze deze ontdoen van hun oorspronkelijke context. Via zijn werk nodigt hij ons uit om onze vooroordelen over kunst en identiteit te heroverwegen.
In het hart van de duisternis
In Schitterend Licht is niet zomaar een tentoonstelling: het is een oproep tot actie. Het is een prachtige weergave van hoe dominante racistische ideeen in de kunstscene kunnen worden ontmanteld. De tentoonstelling tart definities, opgesteld door koloniale machten in de afgelopen vijfhonderd jaar, van ‘wat kunst is en door wie zij wordt gemaakt’. Belangrijker nog is dat de tentoonstelling deze confrontatie aangaat in een land dat berucht is om zijn koloniale verleden en rol in de slavenhandel.
Als je de kans hebt om In Schitterend Licht te bezoeken, mis het dan niet: het is zowel informatief als een kans om onconventionele, mooie kunst te zien.
In Schitterend Licht is te zien tot en met 3 november 2024.