Een racistische familie

Op 23 mei vond de televisiepremière van de 2Doc-documentaire De blauwe familie plaats. De documentaire vertelt de verhalen van verschillende klokkenluiders bij de Nederlandse politie en hun ervaringen met racisme en seksueel overschrijdend gedrag binnen de korpsen. Hoewel zij hebben geprobeerd deze problemen intern te veranderen en aan te kaarten, zijn zij afgeserveerd en monddood gemaakt.

De blauwe familie is gemaakt op initiatief van Controle Alt Delete (CAD), een kritisch onderzoeksbureau naar politie misstanden dat pleit voor meer transparantie en een eerlijke politie voor iedereen. De documentaire is geregisseerd door Meral Uslu en Maria Kok.

Al een aantal jaren zijn er steeds meer bewijzen en verhalen over racisme en vergaand grensoverschrijdend gedrag binnen de politie naar buiten gekomen. De documentaire sluit aan bij deze bekende verhalen over misstanden binnen de politie. Racistische politieagenten – zoals de zelfverklaarde ‘Marokkanenverdelgers’ – werden niet gedisciplineerd of overgeplaatst, sterker: de politietop hield hen de hand boven het hoofd. Slachtoffers en klokkenluiders worden daarentegen monddood gemaakt, overgeplaatst, geïntimideerd, het werken onmogelijk gemaakt en zelfs ontslagen. De klokkenluiders in de documentaire bevestigen dit opnieuw en vertellen deze verhalen uit eerste hand.

‘Wie praat die gaat’

Daarmee biedt de documentaire in essentie niets nieuws. Desalniettemin zijn de verhalen schrijnend en is het belangrijk dat ze naar buiten worden gebracht. De documentaire opent bovendien met geluidsfragmenten van telefoongesprekken met werknemers binnen de politie die aangeven niet mee te durven werken aan de research voor de documentaire omdat het te grote gevolgen zal hebben. De korpsleiding wil niet dat deze verhalen naar buiten komen, zo wordt algemeen beseft. Het toont aan dat de groep die deze misstanden aankaart in werkelijkheid nog veel groter is dan de voorbeelden die we terughoren in de documentaire.

De klokkenluiders in hun documentaire doen hun verhaal dus ondanks de vergaande gevolgen die dit heeft en dat is dapper. Het is bovendien belangrijk dat een brede, groeiende groep dit verhaal naar buiten blijft brengen zodat de argumenten van de politietop dat deze problemen slechts ‘incidenten’ of ‘rotte appels’ betreft, kunnen worden weerlegd. De klokkenluiders in de documentaire zijn werknemers die al tientallen jaren in dienst zijn, chef of rechercheur waren of nog bij de politie werkzaam zijn. Ook gaat het om een advocaat die benaderd is door agenten met een moslimachtergrond.

Geen enkele kans

De onderdrukking van werknemers van kleur en lhbtqi+-ers is namelijk structureel. Werknemers van kleur of met een dubbele nationaliteit worden binnen de organisatie ondergewaardeerd. Bij functioneringsgesprekken staan zij al 10-0 achter. Een gekleurde agent die vroeg waarom hij als ‘lui’ en zijn functioneren als ‘slecht’ werd beoordeeld, kreeg te horen: ‘ik heb nou eenmaal een beeld bij je’.

Al bij binnenkomst in de korpsen worden agenten van kleur of met een lhbtqi+-achtergrond gestigmatiseerd, uitgescholden en belachelijk gemaakt. Ze worden zelfs onnodig gestraft wanneer zij buiten de norm van ‘witte hetereo agent’ vallen. Zo geeft een van de klokkenluiders aan dat een mannelijke collega zijn vrouwelijke collega verkrachtte. Toen hij zich daarover uitsprak, werd hij op het matje geroepen over zijn geloof en beschuldigd van terrorisme.

Geen wil te veranderen

Protocollen om agenten van kleur of met een lhbtqi+-achtergrond te beschermen zijn er niet, geven de klokkenluiders aan. Dit terwijl de politie al dertig jaar pretendeert om racisme en discriminatie aan te pakken en inclusiviteit te willen bevorderen. De vele diversiteitswerkgroepen zijn enkel opgericht om het beeld naar buiten te beïnvloeden, zeggen de klokkenluiders. Geen enkel initiatief dat de politie nam om dit intern te veranderen de afgelopen dertig jaar, had ook maar enig effect. De klokkenluiders hebben van dichtbij gezien dat de politietop helemaal niets wil veranderen en dat het beeld dat zij voor de buitenwereld schetst op leugens is gebaseerd.

Dat zou niet moeten verbazen. De politie is de gewapende arm van de staat en zal daardoor tegenover iedereen staan die maatschappelijke veranderingen of meer gelijkheid wil. Maar bewustzijn groeit, juist ook door documentaires als deze. Een van de voormalige werknemers geeft aan door zijn ervaringen binnen de politie zelf nooit meer naar de politie te zullen gaan, voor wat dan ook, omdat hij weet hoe het eraan toegaat.

Wat ontbreekt in de documentaire is een verdiepende maatschappelijke kritiek, gezien de rol die de politie heeft, als onderdeel van de staat. Noch wordt onderzocht waarom de politie door en door racistisch is. Een van de woordvoerders van CAD gaf na de uitzending aan te geloven in een ‘cultuuromslag’ binnen de politie. De documentaire toont juist aan dat er geen enkele reden is om dat aan te nemen.

Het is ook jammer dat er geen link wordt gelegd met daadwerkelijke bewegingen en veranderingen die gaande zijn. Er wordt niet gesproken over de Black Lives Matterbeweging in de Verenigde Staten. Daar gaat de discussie al wel over de functie van de politie in het kapitalisme en de noodzaak om te bezuinigen op de politiebudgetten of zelfs naar afschaffing van de politie toe te werken. De politie is een onderdrukkend orgaan van de kapitalistische staat, racisme en onderdrukking zijn geen fout, maar een onderdeel van het ontwerp.

De blauwe familie is terug te kijken op NPO Start.

Correctie: in de versie van dit artikel die in De Socialist #345 verscheen, werd ten onrechte vermeld dat de makers van De blauwe familie eerder de documentaire Verdacht maakten, dat is in deze versie aangepast.