Een levend tijdsbeeld: Berlijn in de jaren 20
Van 1 tot 3 mei 1929 richtte de Berlijnse politie een bloedbad aan (beeld uit Babylon Berlin).
door Ramon Lambregts
Hoofdpersonage Gereon Rath (Volker Bruch) is een katholieke Keulse rechercheur die voor een specifieke zaak meedraait in het Berlijnse politiekorps. Er zijn heimelijk pornobeelden opgenomen van de katholieke politicus Adenauer. Deze maken hem chantabel en moeten voor de verkiezingen worden vernietigd.
De zoektocht naar de foto’s brengt Rath langs socialistische revolutionairen, intriges in het politieapparaat en de Berlijnse onderwereld. Ondertussen vecht hij tegen zijn oorlogstrauma en onderdrukt de symptomen met opium.
Oorlog
De Eerste Wereldoorlog – krap tien jaar voorbij – speelt een grote rol voor de personages. Burgerlijke historici wijzen vaak naar het Verdrag van Versailles als bron van onvrede in de Weimarrepubliek. Maar de regisseurs schetsen een complexer en realistischer beeld. Ze verwijzen niet direct naar de revolutie van 1918, maar voor de reactionaire karakters is dat een duidelijke drijfveer.
Monarchistische generaals, fascistische politie en conservatieve middenklassen delen een diepe haat tegen wat zij ‘het verraad van de novembercriminelen’ noemen. Duitsland had de oorlog kunnen winnen als links geen mes in de rug van het leger had gestoken. De revolutie van november 1918 maakte een eind aan het Duitse keizerrijk en een wereldoorlog. Maar de sociaal-democraten onderdrukten de arbeidersraden en lieten het staatsapparaat intact.
De verhaallijnen concentreren zich rond een trein uit stalinistisch Rusland. Een generaal en de kapitalist Nyssen (een verwijzing naar Thyssen) complotteren om de fascistoïde Zwarte Reichswehr op te bouwen. Maar een andere vracht van dezelfde trein is van grote waarde voor trotskisten die vanuit Berlijn proberen Stalin af te zetten. Historische details worden soms wel opgeofferd voor een spannend verhaal.
Hitler en de nazi’s zijn dan nog irrelevant. De signalen van het naderende onheil worden niet expliciet gemaakt. De regisseur Tom Tykwer kiest ervoor om de opkomst van het fascisme subtiel te verwerken in karakters, beeld en muziek. Zo worden we met de kennis van achteraf aangesproken op hoe we fascisme zouden kunnen herkennen, wat velen vandaag de dag niet doen.
Repressief
Een van de verhaallijnen gaat over het waargebeurde repressieve optreden van de Berlijnse politie onder de sociaal-democratische politiechef Zörgiebel. Hij grijpt doelbewust de 1-mei-demonstratie aan om de communistische arbeidersbeweging een kopje kleiner te maken. Tientallen onschuldige demonstranten worden vermoord, en honderden verwond en opgepakt in een brute razzia.
Staatspropaganda draait vervolgens de zaak om en schuift de schuld in de schoenen van de demonstranten. Maar we zien ook hoe dit bredere delen van de arbeidersklasse radicaliseert en hoe bijvoorbeeld een vrouwelijke arts een leidende rol oppakt in de beweging.
Babylon Berlin presenteert een veelzijdigheid aan intrigerende karakters. Bij elk ontstaat de drang nog meer te willen weten. Charlotte Ritter (Liv Lisa Fries) geeft de serie echte schwung. Charlotte leeft samen met haar familie in bittere armoede, getergd door werkloosheid in de arbeiderswijk Neukölln. Ze heeft een zieke moeder en een nare zwager, terwijl haar zusje wordt verwaarloosd. Om de familie te onderhouden werkt Charlotte ’s nachts als prostituee in het exorbitante nachtleven van de rijken. Overdag doet ze administratief stukwerk voor de politie, maar probeert op te klimmen.
Klassepositie
Charlotte’s pogingen om zich te bewijzen stuiten op de muren van haar klassepositie, maar ook op sekse. Haar optimisme, volhardendheid en vermogen om de chauvinistische hiërarchie van de politie (en maatschappij) te slim af te zijn intrigeert niet alleen de kijker, maar ook Gereon Rath. Dit mondt uit in een samenwerking en de suggestie van een mogelijke romance in de toekomst.
Beide karakters kunnen zich nog ontwikkelen in diverse richtingen. Mogelijk staan Ritter en Rath wel symbool voor de Weimarrepubliek. Zo suggereert de regie bijvoorbeeld bij Rath een interne strijd over zijn politieke positie, tussen loyaliteit aan de onhoudbare status quo, fascistische rancune en de strijd van de communisten.
Ondanks de historische zwaarte heeft de serie een opwekkende luchtigheid. De combinatie van prachtige settings, historische kostuums en de muziek van Tykwer en Klimek zal menig kijker verbazen. Babylon Berlin is een volle en boeiende serie.