Een inspirerende oorlogsroman zoals je er weinig vindt

In haar nieuwe boek schrijft anti-apartheidsactiviste Conny Braam over het leven van Jakob Witbooi, de fictieve achterkleinzoon van de non-fictieve Hendrik Witbooi – een legendarische onafhankelijkheidsstrijder van de Namabevolkingsgroep in het huidige Namibië.

Wij zijn de wrekers over dit alles volgt de ietwat naïeve Jakob tijdens zijn reis door Afrika en Europa als zwarte soldaat voor de Britse Commonwealth. Hij vecht in het Native Corps, een Zuid-Afrikaanse divisie van het Britse leger tijdens de Tweede Wereldoorlog. Jakob komt in contact met andere onderdrukte volkeren en groepen en ontdekt dat het nazisme, het sluipende apartheidsracisme en het kolonialisme misschien niet zo veel van elkaar verschillen.

Solidariteit

Jakob begint de oorlog met een instelling van een jongeman die de wereld wil zien. Voordat hij zijn eerste veldslag in Noord-Afrika meemaakt, koopt hij in Caïro nog snel een atlas waarin hij de route van zijn reis kan uitstippelen.

Maar al snel worden de troepen van het Native Corps gevangen genomen. Als krijgsgevangene krijgt Jakob de echte verschrikkingen van het Naziregime te zien. Ook wordt voor hem langzaam duidelijk dat zijn Britse en witte Zuid-Afrikaanse officieren en de Duitse kolonisator in Zuidwest-Afrika niet zo veel verschillen van de nazi’s in Europa.

De tocht brengt Jakob van Italië, Duitsland en Silezië tot aan de dodenmars vanuit het werkkamp van IG Farben bij Auschwitz. In de kampen komt hij allerlei krijgsgevangen en lokale inwoners tegen: communisten, Italiaanse partizanen, Russen, Palestijnse joden en moslims, andere Afrikaanse soldaten en Europese joden.

Met al deze groepen voelt hij een hechte verbintenis. Allen worden onderdrukt, of door de nazi’s of door de koloniale heersers. Samen helpen ze elkaar de barre omstandigheden overleven, smeden ze plannen om te ontsnappen en beschermen ze elkaar tegen zowel de witte officieren als de Duitsers. Ze moeten samen optrekken om zich te weren tegen zowel de Duitsers als de koloniale overheerser in wiens leger zij dienen.

Bevrijding

Jakob legt lang zijn vertrouwen voor de bevrijding in God en Churchill. Hij gelooft heilig in het Atlantisch Handvest: de belofte dat bij een overwinning van de geallieerden elk volk het recht op zelfbeschikking zou krijgen. Zijn kameraden waarschuwen hem: ziet Jakob niet hoe racistisch de Britten zijn? En zelfs al zouden ze onafhankelijkheid krijgen ziet hij dan niet dat ze alsnog afhankelijk zullen zijn van de Europese overheersers?

Wolfie, een Nederlands-joodse gevangene zucht wanneer Jakob zijn vertrouwen voor gerechtigheid in God legt: ‘Kijk naar ons tweeën: een kleurling en een Jood. we worden allebei als minderwaardig beschouwd, wij zijn allebei tot dwangarbeid veroordeeld. Daaruit kun je maar één conclusie trekken: wij hebben dezelfde vijanden, onze strijd is een gemeenschappelijke en daarom zeg ik je: Nee Jakob, niet God maar wij, wij samen, wij zijn de wrekers over dit alles’.

Bij terugkomst blijken de waarschuwingen van zijn medegevangenen terecht te zijn. Als hij terugkeert naar zijn oude woonplek blijkt dat zijn Duitse opzichters collaborateurs waren. In Zuid-Afrika maakt hij de opkomst van de apartheid mee. Getraumatiseerd door de oorlog ervaart hij flashbacks waardoor hij niet meer weet of hij in Nazi-Duitsland of apartheid Zuid-Afrika is.

Hoewel de verhalen fictief zijn, heeft Braam het boek gebaseerd op intensief onderzoek, onder andere naar verhalen van Afrikaanse soldaten in Europese legers. Wij zijn de wrekers over dit alles is een inspirerend oorlogsboek zoals je er weinig vindt. Het beschrijft zowel de ijskoude ervaringen van het krijgsgevangenschap en de apartheid als de hartverwarmende verhalen over solidariteit tussen onderdrukte groepen. Conny Braams sociaal-realistische fictie is alleen al voor de inspirerende solidariteit en het bewustzijn de moeite waard.

Conny Braam
Wij zijn de wrekers over dit alles
Atlas Contact 2020 / 384 pagina’s / €22,99