Een feministisch manifest voor de bevrijding van de mensheid
In Feminisme voor de 99 procent pleiten de auteurs voor een inclusief en solidair feminisme als alternatieve tegenbeweging voor de grootste kapitalistische crisis ooit. De eisen gaan dan ook veel verder dan de strijd voor formele gendergelijkheid en vrouwen aan de top, zoals vaak centraal staat in het mainstream feminisme. De politiek van de auteurs is veel radicaler, en focust zich bijvoorbeeld op klimaatverandering, lage lonen, onbetaalbare huisvesting, seksueel geweld, ontoegankelijke zorg en de behandeling van vluchtelingen aan de grens.
In de huidige crisis zijn het voornamelijk vrouwen die het hardst geraakt worden. Die crisis is volgens de auteurs niet slechts economisch maar ook politiek, ecologisch en sociaal-reproductief. De tegenstellingen die inherent zijn aan het kapitalisme hebben een kookpunt bereikt.
Een voorbeeld hiervan is hoe het kapitalisme door middel van enorm ecologisch geweld fossiele brandstoffen opgebruikt, die nodig zijn voor constante overproductie. Hierdoor komt niet alleen het voortbestaan van het kapitalisme, maar van de hele wereld onder druk te staan.
Het zijn vrouwen die voorop staan in de bewegingen van inheemse groepen die strijden tegen dit geweld; het zijn voornamelijk vrouwen die op het platteland werken in het mondiale Zuiden, waar constante verwoesting het gevolg is van uitputting en klimaatrampen; het zijn vrouwen die maar liefst 80 procent van alle klimaatvluchtelingen uitmaken.
Net zo tegenstrijdig is het feit dat het kapitalisme winst maakt op basis van de uitbuiting van loonarbeid, dat alleen mogelijk is dankzij de enorme hoeveelheid onbetaald en ondergewaardeerd werk dat door vrouwen wordt gedaan in het huishouden. Dankzij opvoeding en zorg kunnen loonarbeiders dagelijks functioneren op de werkvloer. Maar door het gebrek aan erkenning en waardering van deze arbeid en de neoliberale bezuinigingen op alle publieke voorzieningen, komt ook dit werk onder een enorme druk te staan. Zo worden steeds meer vrouwen tot een breekpunt geduwd.
Klassenbewustzijn
Het sterke aan dit manifest is hoe deze heldere uitleg van de kapitalistische crisis leidt tot de conclusie dat we een feminisme met een sterk klassenbewustzijn nodig hebben. Het legt haarfijn uit hoe genderonderdrukking verweven is met de structuur van het kapitalisme.
Ondanks dat het boekje niet veel aandacht besteedt aan het uitleggen van de grotere theorieën over het kapitalisme of aan historische voorbeelden, is het wel in staat aan te tonen hoe de grootste uitdagingen voor vrouwen nu met het kapitalisme verbonden zijn. Alle vormen van onderdrukking zijn hiermee verbonden. Daarom worden vrouwen van kleur, vluchtelingenvrouwen en arme vrouwen het hardst geraakt. Het is dan ook in ieders belang om te strijden tegen de 1 procent die profiteert van deze uitbuiting.
Maar dit manifest gaat verder dan deze welkome introductie van klassenanalyse in het feminisme. Sinds Marx en Engels Het Communistisch Manifest schreven, zo verklaren de auteurs, is het kapitalisme geglobaliseerd, is de arbeidersklasse meer heterogeen, zijn er veel meer verschillende politieke stromingen en is het kapitalisme veel beter in staat zich aan te passen. Niet alleen op economisch gebied, maar ook politiek en sociaal. Het kapitaal verdeelt de arbeidersklasse op basis van onder andere ras, seksualiteit en gender. Juist daarom moeten we de analyse van Marx en Engels in deze tijd plaatsen. Alleen door onze diversiteit te omarmen en gezamenlijk tegen dit systeem te strijden, kunnen we deze verdeeldheid overwinnen.
Een feminisme voor de 99 procent is daarom antikapitalistisch, antiracistisch en ecosocialistisch, en organiseert in solidariteit met andere bewegingen die zich tegen het systeem keren.
Alternatief
Het is precies dit narratief dat de feministische beweging van nu nodig heeft. Het biedt een alternatief op de twee politieke bewegingen van nu, die beide geen antwoord bieden. Aan de ene kant zie je de opkomst van extreemrechts, dat voor veel minderheden een enorme bedreiging vormt. Aan de andere kant heb je het liberale feminisme, dat slechts voor gelijke rechten pleit. Deze politiek gaat vaak ten koste van arme en niet-westerse vrouwen en bovendien laat het de structuren van het systeem intact.
Vooral in Nederland is dit alternatief hard nodig. Socialisme en revolutionaire ideeën zijn een groot gemis in het feminisme. Naast het liberale feminisme kennen wij gelukkig ook steeds meer bewegingen die zich bezighouden met identiteit en intersectionaliteit. Maar deze groepen missen vaak een klassenanalyse. Daarnaast geldt voor veel van de socialistische groepen dat ze zich nog te weinig bewust zijn van het diverse karakter van de arbeidersklasse en daarom feminisme en antiracisme aan de kant schuiven.
Vrouwenstaking
Dit manifest biedt de analyse om deze twee groepen samen te brengen in een beweging voor onze gedeelde belangen. Als inspirerend voorbeeld hiervoor worden de vrouwenstakingen genoemd die begonnen in Polen en van Argentinië naar Spanje tot aan België oversprongen.
In Nederland hebben we zelfs nog niet durven dromen over zo een staking. Maar met de hoeveelheid vrouwen die dit jaar aan de Women’s March meededen, de enorme aantallen die voor het klimaat de straat op gaan en de arbeiders van verschillende sectoren die nu staken, lijkt een vrouwenstaking op internationale vrouwendag steeds meer mogelijk. Feminisme voor de 99 procent brengt revolutionair antikapitalisme terug in het feminisme. En het brengt het niet alleen terug, maar legt ook heel goed uit welke implicaties dat heeft in deze tijd. Het is een pleidooi gebaseerd op solidariteit en klassenstrijd. En dat is het enige narratief waarmee we deze crisis kunnen overwinnen.
Cinzia Arruzza, Tithi Battacharya, Nancy Fraser
Feminisme voor de 99%
EPO 2019 / 136 pagina’s / €15,-