Een eerlijke blik op een stagnerende partij

Ruim twee jaar nadat ze zich kandidaat stelde voor het partijvoorzitterschap van de SP, heeft voormalig Tweede Kamerlid Sharon Gesthuizen een boek gepubliceerd over haar ervaringen binnen de partij. De publicatie van het boek heeft veel stof doen opwaaien.
12 oktober 2017

Door Max van Lingen

Volgens Emile Roemer – fractievoorzitter van de SP in de Tweede Kamer – is Gesthuizen ‘uit op beschadiging’, omdat hij het boek niet vooraf in mocht zien. Ook partijvoorzitter Ron Meyer gaf aan zich niet te herkennen in het beeld dat Gesthuizen schetst.

Maar de kritiek van Gesthuizen wordt door verschillende voormalige Tweede Kamerleden van de SP gedeeld. Zo schreef Tsjitske Siderius in een open brief: ‘Kamerleden moeten in de krant lezen welke beslissingen er zijn genomen, leden met kritiek worden geïsoleerd dan wel publiekelijk te kijk gezet’.

Farshad Bashir vindt het ‘een heftig boek maar er staan geen onwaarheden in’. Harry van Bommel – die bijna twintig jaar voor de SP in de kamer zat – zei: ‘Ik vind het een eerlijk boek van Sharon. Het is een persoonlijk document, wat ze omschrijft, herken ik wel.’

De inhoud van het boek zal kritische volgers van de SP weinig verrassen. De kritiek op de gebrekkige discussiecultuur en het autoritaire optreden van de partijtop is niet nieuw. Deze problemen hebben er onder andere toe geleid dat menig lokaal bestuurslid is opgestapt. Kevin Levie – de voormalige voorzitter van afdeling Rotterdam – is hier een voorbeeld van. Op zijn blog heeft hij uitgebreid geschreven over de impasse waarin de SP terecht is gekomen.

Persoonlijk perspectief

De kracht van het boek is echter de wijze waarop deze problemen aan de hand van persoonlijke ervaringen worden geïllustreerd. Gesthuizen is een begenadigd schrijver en weet moeiteloos gebeurtenissen uit haar persoonlijke leven en haar politieke carrière aan elkaar te koppelen. Aan de ene kant zorgt dit ervoor dat het boek makkelijk wegleest. Aan de andere kant weet ze daardoor gebeurtenissen veel beter in perspectief te plaatsen, waarbij het opvallend is hoe vaak ze de hand in eigen boezem steekt.

Desondanks is het beeld dat geschetst wordt van het interne partijleven vernietigend. Ze beschrijft bijvoorbeeld hoe werd geprobeerd om Tweede Kamerlid Renske Leijten de Haarlemse gemeenteraadsfractie in te parachuteren ten koste van lokale activisten en hoe Jan Marijnissen op verschillende momenten Gesthuizen op denigrerende wijze afblaft zonder dat iemand zich hiertegen durft uit te spreken.

Het meest schrijnende is wellicht hoe toenmalig Tweede Kamerlid Agnes Kant omgaat met Gesthuizen wanneer de laatste overwerkt thuis zit. Kant wordt beschreven als iemand die de lat enorm hoog legt voor zichzelf, maar ook voor anderen – dus voor Gesthuizen – die op dat moment medewerker van Kant is. Kant belt om de dag met Gesthuizen om te vragen hoe het gaat. Daarbij laat ze niet na steeds te benadrukken dat de schuld bij Gesthuizen ligt en dat ze zo snel mogelijk weer aan het werk moet.

Vluchtelingen

Doordat Gesthuizen haar eigen leven als leidraad gebruikt en de gebeurtenissen vanuit haar eigen ervaringen beschrijft, zullen sommige gebeurtenissen ongetwijfeld voor meerdere interpretaties vatbaar zijn. Maar het beeld van een partij waarbinnen wordt gehamerd op hard werken, terwijl er nauwelijks ruimte is voor politieke discussie, sluit aan bij het beeld dat ook door andere kritische leden van de partij wordt geschetst.

Politiek gezien is het veto dat Jan Marijnissen uitspreekt tegen de vluchtelingenkrant die Gesthuizen wil uitbrengen wellicht het meest opvallend. In de loop van 2015 leidt een aantal grote rampen op de Middellandse Zee, waarbij honderden vluchtelingen omkomen, tot een opleving van het debat over migratie. De rechtse partijen gaan vol op het orgel voor sluiting van de grenzen, maar een links antwoord blijft uit.

Gesthuizen komt daarom met een links antwoord in de vorm van een informatiekrant die huis-aan-huis door SP-leden moet worden verspreid. Jan Marijnissen is echter van mening dat niemand op een dergelijke krant zit te wachten. Het plan is daarmee zonder noemenswaardige discussie getorpedeerd. Een goed voorbeeld van de verlammende werking die de starre partijcultuur heeft op het vermogen van de partij in het publieke debat te interveniëren.

Strategie

De belangrijkste tekortkoming van het boek is dat er nauwelijks aandacht is voor de strategische koers van de partij. Gesthuizen beweert zelfs dat er eigenlijk geen sprake is van een strategisch meningsverschil. Maar de gang van zaken rond de vluchtelingenkrant wijst toch echt op iets anders. Elders geeft ze juist ook aan meer discussie te willen over thema’s waar de SP zich bewust niet op profileert, zoals vluchtelingen en discriminatie, maar ook over het MKB.

Het probleem is dat de gebrekkige discussiecultuur een verhullend effect heeft op de strategische discussie binnen de partij. Doordat er nauwelijks over strategie wordt gediscussieerd, kunnen strategische meningsverschillen nooit uitkristalliseren. Het gevolg is dat de SP geen strategisch antwoord kan formuleren op de impasse waarin de partij is terechtgekomen.

Als deze impasse lang genoeg voortduurt, zal het leiden tot een crisis. Om dat te voorkomen zal de partij aan haar interne discussiecultuur moeten werken. Het is onwaarschijnlijk dat de SP-top daartoe het initiatief zal nemen. Hopelijk draagt het boek van Gesthuizen bij aan de ontwikkeling van initiatieven van onderaf binnen de partij die dit wel weten af te dwingen.

Sharon Gesthuizen
Schoonheid macht liefde
De Geus / 256 pagina’s / €19,99