Een baken van verzet tegen racisme en uitsluiting
Door Max van Lingen
Het Derde Rijk was in 1941 op het hoogtepunt van zijn macht. Het nieuwe bestuur probeerde onder leiding van de Oostenrijkse nazi Arthur Seyss-Inquart de Nederlandse bevolking voor de bezetting te winnen. Daartoe was bijvoorbeeld het NVV, de voorloper van het FNV, met goedkeuring van de leiding overgenomen door nationaalsocialisten. In dezelfde periode werden joden steeds meer geïsoleerd door hen stap voor stap uit het openbare leven te verwijderen.
Dit culmineerde in een geweldadige razzia op 22 en 23 februari, waarvan de slachtoffers, naar later bleek, naar het concentratiekamp Mauthausen werden gedeporteerd. Als reactie op deze razzia legden arbeiders in Amsterdam op 25 februari het werk neer. Tegenover het antisemitisme van de bezetter plaatsten zij het socialistisch internationalisme.
De staking breidde zich de volgende dag uit naar Zaandam, Haarlem, Hilversum en Utrecht, maar werd hard de kop ingedrukt. De stakers waren geen partij voor de Duitse soldaten. Er vielen negen doden en talloze stakers werden gevangengenomen. Desondanks werd de illusie dat de Nederlandse bevolking mee zou werken met de bezetter gebroken.
Wat dat betreft vormde de Februaristaking een keerpunt. Maar we moeten oppassen om oorzaak en gevolg door elkaar te laten lopen. De staking was in de eerste plaats gericht tegen de racistische maatregelen van de overheid.
Daarmee hebben de stakers een belangrijk voorbeeld gegeven aan onze generatie voor de strijd tegen de uitsluiting van minderheden uit de samenleving. Afgelopen jaar adviseerde oud VVD-fractievoorzitter Frits Bolkestein orthodoxe en andere ‘bewuste’ joden om het land te verlaten vanwege de toename van antisemitisme in Nederland.
Dit is dezelfde Bolkestein bij wie in de jaren ’90 de opkomst van islamofobie is begonnen. Het moge duidelijk zijn dat Bolkestein niet uit de traditie van de februaristakers komt. Van een strijd tegen racisme door middel van solidariteit heeft hij nooit gehoord. De weg die Bolkestein wijst is de makkelijke weg naar de nederlaag, de weg die de februaristakers kozen is de moeilijke weg naar de overwinning.
Precies daarom is het van belang dat mensen die wél de strijd willen aangaan met antisemitisme, islamofobie en andere vormen van racisme zich bewust zijn van de lange traditie van strijd. In een tijdperk waarin opnieuw een uitgesproken racistische partij het centrum van de macht heeft bereikt, zou de herdenking van de Februaristaking een baken van verzet moeten zijn.
In plaats daarvan wordt de herdenking gereduceerd tot de herdenking van een historisch feit zonder enige connectie met de actualiteit. De kracht van de herdenking ligt in de koppeling met de strijd tegen racisme vandaag de dag. Zonder deze koppeling verwordt de herdenking tot een ceremonie die nog weinig te maken heeft met de heroïsche daden van toen.
De herdenking van de februaristaking begint om 16:45 op het Jonas Daniël Meijerplein. Aanstaande zaterdag zijn er in Arnhem en Den Haag demonstraties tegen racisme. Op zaterdag 19 maart organiseert Stop Racisme en Uitsluiting een demonstratie in Amsterdam.