Donkere wolken boven de Vaticaanse doofpot
Door Sinead Kennedy
Vorige maand was de paus gedwongen middels een brief excuses aan te bieden aan de Ierse katholieken voor de lange geschiedenis van seksueel misbruik door priesters, nonnen en katholieke kloosterordes. Zoals te verwachten viel ging de brief niet in op de systematische geheimhouding van het misbruik door Ierse bisschoppen.
Eind maart kwam een nieuw schandaal aan het licht rond het hoofd van de Ierse katholieke kerk, kardinaal Sean Brady. In 1975 dwong hij twee jongens tot het zweren van een eed tot geheimhouding om zo hun misbruiker, de pedoseksuele priester Brendan Smyth, te beschermen.
In 2009 vond er een onderzoek plaats naar seksueel misbruik binnen de kerk. Volgens dit onderzoek was het doel van de kerk: ‘Het waarborgen van de geheimhouding, het vermijden van schandalen, de bescherming van de reputatie van de kerk, en het behoud van de macht van de kerk. Alle andere overwegingen, waaronder het welzijn van kinderen en de genoegdoening aan slachtoffers, waren ondergeschikt aan deze prioriteiten.’
Instinctief
Maar zoals de Ierse journalist en activist Eamonn McCann recentelijk zei: ‘Dat is nu net het punt. Er was niet eens sprake van een besluit. Ze reageerden op een natuurlijke wijze, instinctief. Het is niet eens zo dat ze het idee hadden om seksueel misbruik aan te geven bij de seculiere autoriteiten – de gedachte om dat te doen kwam stomweg niet eens bij hen op.’ Toch is de doofpot van de Ierse kerk exemplarisch voor een veel bredere strategie van de kerk om overal ter wereld doelbewust seksueel misbruik te verbergen, tot in de hoogste regionen van het Vaticaan zelf aan toe.
Benedictus XVI heeft een groot aandeel in de hele affaire, ondanks verklaringen van autorititeiten van het Vaticaan die het tegendeel beweren. Het zou zeer raar zijn als hij dat niet was. Tussen 1982 en 2005 stond kardinaal Ratzinger, zoals hij toen nog heette, aan het hoofd van de conservatieve waakhond van de kerk, de Congregatie voor de Doctrine van het Geloof (de opvolger van de Inquisitie). Dit bestuurslichaam deelt straffen uit aan kerkdienaren die de moraal van de kerk en de godsdienstige leer hebben overtreden. De politiek van het Vaticaan onder zijn leiderschap was gericht op een weldoordachte geheimhouding. Zelf is Ratzinger direct betrokken bij twee doofpotaffaires.
Maar het gaat niet alleen om Benedictus zelf. Paus Johannes Paulus II, die door Benedictus is voorgedragen voor heiligverklaring, weigerde een onderzoek in te stellen naar een priester genaamd Pater Marcial Maciel. Maciel stichtte een soort cult-achtige religieuze orde die bekend staat als het Legioen van Christus. Binnen zijn orde misbruikte hij veertig jaar lang systematisch minderjarigen.
Toch beweerde Johannes Paulus dat hij had ‘waargenomen’ dat Maciel onschuldig was. Vanaf het eerste begin weigerde de kerk de omvang en uitbreiding van het seksueel misbruik te erkennen. Johannes Paulus, die gedurende deze periode het langste aan het hoofd van de kerk stond, had een heel mystieke opvatting over de pedoseksuele crisis.
Homoseksualiteit
Hij sprak van het ‘mysterium iniquitatis’, het ‘geheim van de onrechtvaardigheid’, een apocalyptische verwijzing naar de invloed van duivelse krachten. Erger nog, hij trachtte seksueel misbruik van kinderen gelijk te stellen aan homoseksualiteit en claimde dat het misbruik beperkt was tot een klein aantal homoseksuele priesters.
Benedictus zet deze lijn voort met zijn opvatting dat het fenomeen een kwestie is van zondigheid en niet van misdadigheid. Voor de oorzaak verwijst hij naar de secularisatie en zelfs naar de invloed van vrijzinnigen binnen de kerk. Er is geen enkele aanwijzing dat er nagedacht wordt over grotere, structurele oorzaken – laat staan dat die worden aangepakt.
Zelfs nu nog, ondanks bijna dagelijkse nieuwe onthullingen over vreselijk kindermisbruik, gaat de kerk door met het ontkennen van haar rol in het geheimhouden en faciliteren ervan. Het Vaticaan beweert zelfs dat de kerk zelf het slachtoffer is in deze hele affaire.
Kardinaal Jose Saraiva Martins, een rechterhand van de paus, zette de toon toen hij onlangs aan journalisten vertelde: ‘Dit is een excuus om de kerk aan te vallen (…) Er is sprake van een goed georganiseerde campagne met een heel duidelijk doel.’ Het begint steeds duidelijker te worden dat de kerk als instituut tot op het bot verrot is, en dat zij als hoogste prioriteit heeft zichzelf en de macht van het Vaticaan te verdedigen.
Sinead Kennedy is universitair docent aan de National University of Ireland in Maynooth, Ierland