Documentaire als daad van verzet
Deir Yassin, Iqrit, Tantura, Khirbet Al-Markaz – voor jou als lezer betekenen deze woorden misschien niet veel, maar voor Palestijnen waren dit ooit dorpen die ze hun thuis noemden. Het zijn dorpen die etnisch gezuiverd werden, met geweld ontvolkt door Israëlisch militair geweld of door ‘gerechtelijke’ bevelen en vernielingen. Een van de meest recente voorbeelden van Israëlische etnische zuivering werd vastgelegd op camera als onderdeel van No Other Land.
De film is geregisseerd door een Palestijns-Israëlisch collectief. De Palestijnse activisten en journalisten Basel Adra en Hamdan Ballal werkten hiervoor samen met de Israëlische journalisten Yuval Abraham en Rachel Szor. De film is gebaseerd op door de jaren heen verzamelde beelden door Adra van de geleidelijke zuivering en vernietiging van zijn thuis: de gemeenschap van Masafer Yatta.
Het wereldwijde bereik en de lovende kritieken zijn voor een groot deel te danken aan een belangrijk detail: de samenwerking tussen Palestijnse en Israëlische makers. Zonder stemmen als Yuval Abraham en Rachel Szor die het beleid van hun eigen staat aanvechten, worden Palestijnse verhalen vaak terzijde geschoven. Hier wordt hun samenwerking een krachtig instrument, dat het privilege van Israëlische critici gebruikt om het Palestijnse verzet te versterken.
Een patroon van zuivering
De film draait zoals gezegd om Masafer Yatta, het thuis van co-regisseur Basel Adra, waar Israël huizen, scholen en hele dorpen heeft verwoest om nederzettingen en militaire zones uit te breiden. Masafer Yatta staat niet op zich.
De documentaire weerspiegelt de tot zwijgen gebrachte strijd van gemeenschappen als Khan al-Ahmar, een bedoeïenendorp dat te maken heeft met herhaalde slooporders, of Ein Samiya, waar families in 2023 met geweld werden verdreven om land vrij te maken voor kolonisten. Deze verhalen, die zelden worden verteld in de reguliere media, onthullen een patroon: gedwongen verplaatsing is niet willekeurig – het is een doelbewuste strategie om de Palestijnse aanwezigheid uit te wissen en de controle te consolideren.
Door Palestijnse en Israëlische stemmen te verenigen, verstoort de film het door zionisten gefabriceerde verhaal. Wanneer Israëli’s als Yuval Abraham de apartheid veroordelen, wordt de mythe van Israël als ‘democratie’ aan diggelen geslagen. Deze samenwerking gaat niet alleen over verhalen vertellen, het is een politieke daad.
De regisseurs leggen bloot hoe het geweld van Israël in dienst staat van winst en macht: het in beslag nemen van land voor nederzettingen, het omleiden van hulpbronnen en het behandelen van Palestijnse levens als vervangbaar. Karl Marx’ waarschuwing dat kapitalisme alles tot handelswaar reduceert, klinkt hier waar: land, levens en waardigheid zijn allemaal te koop.
De aanwezigheid van Israëlische makers dwingt de westerse kijker om ongemakkelijke vragen te stellen: waarom heeft Palestijnse pijn Israëlische bevestiging nodig om geloofd te worden? En waarom zijn verhalen over onderdrukking alleen ‘verteerbaar’ als de gemeenschap van de onderdrukker ze steunt?
Blauwdruk
Terwijl ik dit schrijf, worden de Palestijnen op de bezette Westelijke Jordaanoever als onderdeel van de ‘IJzeren Muur’-oorlog geconfronteerd met gedwongen volksverhuizingen uit Jenin en Tulkarm. Gevestigde media in Nederland negeren dit offensief of doen het af als een ‘veiligheidscampagne’.
No Other Land gaat niet over verontwaardiging. Het is een blauwdruk voor solidariteit. De filmmakers – geworteld in hun diverse achtergronden – geven een voorbeeld van verzet dat grenzen overstijgt. Hier bewijzen Basel, Yuval, Rachel en Hamdan dat eenheid over identiteiten heen de sleutel is tot het ontmantelen van apartheid.
Hun werk verbindt de Palestijnse strijd voor bevrijding met wereldwijde bewegingen: van het recht van de inheemse bevolking op zelfbeschikking tot arbeiders die strijden tegen uitbuiting.
Dit is niet zomaar een film – het is een opstand. Door dorpen als Masafer Yatta in de schijnwerpers te zetten en stemmen als die van Basel Adra te versterken, wordt apartheid niet gezien als een ‘complex conflict’, maar als een misdaad tegen de menselijkheid. En het eist dat we kiezen: staan we achter de onderdrukten of zwijgen we terwijl nog meer gemeenschappen verdwijnen?
Foto: Coregisseur Basel Adra speelt zelf een hoofdrol in de documentaire (screenshot No Other Land).