Docu over stereotype Apu blijft aan de oppervlakte

Hari Kondabolu, een stand-upcomedian uit de Verenigde Staten, onderzoekt de herkomst van het stereotiepe Indiase karakter Apu uit de televisieserie The Simpsons in de korte documentaire The Problem with Apu.
13 februari 2018

Door Joris Wiegersma

Kondabolu, wiens ouders immigranten uit India zijn, gaat de stereotypering van Apu te lijf. Apu Nahasapeemapetilon (zijn achter- naam betekent ‘bullshit’) kwam als karakter in de animatieserie op een moment dat er zowat nergens anders in de VS Indiase Amerikanen in het publieke domein werden gerepresenteerd.

Hij heeft een stereotiep accent, een bierbuikje, gedraagt zich als een halve zool in de tekenfilmserie en wordt bovendien ingesproken door een witte acteur. Kondabolu maakt het persoonlijk door middel van meerdere interviews met verschillende Amerikaanse acteurs, actrices en cabaretiers van Indiase afkomst. Tegelijk plaatst hij deze stereotypering ook in een breder Amerikaans racistisch klimaat.

De geïnterviewden vertellen dat ze allemaal als kind wel zijn gepest met het accent van Apu, of voor hem zijn uitgemaakt. Kondabolu zelf zegt over Hank Azaria, die de stem van Apu inspreekt: ‘een witte man die een witte man nadoet die mijn vader voor gek zet’. Azaria wil in de film niet reageren om zich te verantwoorden voor het typetje.

Daarnaast vergelijkt hij de stereotiepe typetjes als Apu met de traditie van de blackface minstrelshows in de VS, waarin witte mensen hun gezichten zwart schminkten om mensen van kleur te kakken te zetten. Samen met Whoopi Goldberg, die een grote collectie van dit soort blackface afbeeldingen bezit, komt hij tot de conclusie dat het om een vorm van ‘brownface’ gaat.

Ook zet hij het in een kader van machtsverhoudingen. Hij prijst The Simpsons om het bekritiseren van de macht, zoals bij het belachelijk maken van de gierige baas/manager Montgomery Burns. Maar als je naar beneden schopt, zo stelt hij, zoals bij Apu, wordt het problematisch en gaat het argument ‘Je moet niet zo zeuren, het is humor’ niet meer op. Dan wordt het racistisch.

Er zijn veel overeenkomsten tussen het stereotiepe karakter Apu van The Simpsons en bijvoorbeeld Zwarte Piet in Nederland. Wat Kondabolu goed doet, is het inbedden van Apu in de racistische traditie in de VS, maar dan vanuit een Indiaas-Amerikaans perspectief. Echt politiek wordt de documentaire echter niet, het blijft allemaal bij het persoonlijke. Dat is natuurlijk wel belangrijk, maar omdat hij alleen gevestigde en rijke Indiaas Amerikaans mensen interviewt, blijft het daarbij.

Maar deze documentaire roept veel vragen op. Hoeveel last hebben arbeiders van Indiaas-Amerikaanse afkomst van dit soort stereotyperingen? Wat zijn de sociaal-economische gevolgen van het racisme tegen deze mensen? Wat kunnen we ertegen doen en wat kunnen we in deze leren van de zwarte emancipatiebeweging?

Net als in Nederland, waarin Zwarte Piet symbool staat voor een veel omvangrijker racismeprobleem, impliceert de film dat dit ook het geval is bij de karikatuur Apu, helaas zonder dit concreet te maken. In de documentaire kan zo de nadruk liggen op de zoektocht van Kondabolu naar Azaria, en lijkt het probleem grotendeels opgelost zodra deze figuur ophoudt met het accent van Apu.

Hari Kondabolu
The Problem with Apu
2017 / 49 minuten