Distributiecentra: de fabrieken van deze tijd
Afgelopen jaren zien we steeds meer voorbeelden van arbeiders in DC’s die zich proberen te organiseren. Hoewel de arbeidsomstandigheden vragen om een georganiseerde werkvloer, laten internationale voorbeelden zien dat het niet altijd eenvoudig is: bureaucratische vakbonden, anti-vakbondsstrategieën van bedrijven zoals Amazon en een groot verloop van arbeiders werken vakbondsorganisatie tegen.
Welkom in de Ama-zone
Als we het over distributiecentra, organisatie en strijd willen hebben, moeten we het over Amazon hebben. De verhalen zijn inmiddels bekend: mensen moeten door gebrek aan pauze in een flesje plassen, hebben een onmenselijke werkdruk door targets en werkschema’s of vallen zelfs dood neer. De druk van Amazon op de arbeidsvoorwaarden en omstandigheden op de werkvloer is exemplarisch voor de sector die op zoek is naar zo ‘efficiënt’ en goedkoop mogelijke arbeid om zoveel mogelijk winst te genereren.
Omdat het zo’n arbeidsintensieve sector is, heeft Amazon een groot belang bij het steeds verder verhogen van de uitbuitingsgraad. Als een van de grootste private werkgevers ter wereld, heeft het bedrijf wereldwijd een enorm logistiek netwerk waar DC’s het kloppend hart van vormen. De potentie om op deze plekken te organiseren is tweedelig. Enerzijds heeft het organiseren van de DC’s potentie voor arbeidersmacht vanwege de strategische positie als cruciale economische schakels. Anderzijds zit er potentie voor de organisatie van werkers door de slechte arbeidsomstandigheden.
De uitbuiting door Amazon gaat gepaard met een ongenadig harde anti-vakbondstrategie vanuit het bedrijf. Er zijn in de VS en Europa gelukkig wel verschillende pogingen gaande om arbeiders te organiseren in de distributiecentra van Amazon. Zo is de vakbond RWDSU (Retail, Wholesale and Department Store Union) vorig jaar een campagne gestart om bij een DC in Bessemer in de VS een vakbond op te richten. Om een vakbond te starten, moeten werknemers aantonen dat een meerderheid van hun collega’s lid wil worden. Meestal gebeurt dit via een door de National Labour Relati- ons Board (NLRB) gecontroleerde ‘ver tegenwoordigingsverkiezing’. De NLRB is een overheidsorgaan dat bemiddelt tussen werkenden en bazen.
Helaas is de stemming hiervoor in Bessemer in april dit jaar verloren met 738 stemmen voor en 1798 tegen. De RWDSU was slecht voorbereid en kwam tegenover een sterke anti-vakbondsstrategie van intimidatie, anti-vakbondspropaganda en vergelding door Amazon te staan. Ondanks dat de stemming verloren is, hebben de werkers bij Amazon in Bessemer wel laten zien dat ze kunnen opstaan tegen de bizarre arbeidsomstandigheden waar ze in verkeren en dat het voor vakbondsactivisten belangrijk is om bij Amazon te organiseren.
Sinds Bessemer hebben de Teamsters, de belangrijkste vakbond voor logistiek personeel, een resolutie aangenomen over een campagne specifiek gericht op het opbouwen van vakbondsmacht bij Amazon. Ze gaan hun eigen Amazon divisie opstarten en gaan proberen om een uniforme aanpak te creëren voor de 500+ verschillende lokale vakbonden die binnen de Teamsters opereren. Ze kiezen er bewust niet voor om net zoals de RWDSU een NLRB-verkiezing te houden, maar om mensen op de werkvloer te activeren langs kleinere campagnes en hiermee de druk op Amazon op te bouwen om ze uiteindelijk te dwingen de vakbond te erkennen.
Een reden voor de Teamsters om deze campagne te starten is dat ze over de hele breedte zien dat Amazon een existentiële bedreiging vormt voor de rest van de arbeidersklasse. Het bedrijf brengt lonen omlaag, werkdruk omhoog.
Naast deze twee meer gevestigde vakbonden zijn er ook meer initiatieven van de werkvloer zelf. Amazonians United is zo’n initiatief van werkers bij Amazon in de VS, zonder een gevestigde vakbond die hierin ondersteunt. Het initiatief richt zich op ‘deep organizing’ en een visie op meer lange termijn organiseren op de werkvloer. En is voortgekomen uit arbeiders die zichzelf gelijktijdig aan het organiseren waren in verschillende DC’s in de VS en zich vervolgens met elkaar verenigden in Amazonians United. Inmiddels zijn ze georganiseerd in Chicago, New York en Sacramento en zijn ze bezig met een internationaal initiatief.
Internationaal
Behalve in de VS zijn er ook in Europa veel activiteiten rondom het organiseren bij DC’s van Amazon. Vakbond Ver.di riep in juni 2021 op tot staking bij een DC van Amazon in Duitsland om collectieve onderhandeling met het bedrijf te forceren. Tegelijkertijd zien we ook in Polen – waar Amazon al sinds 2014 gevestigd is – een groeiende organisatie onder werkenden. De reden dat Amazon al zolang in Polen zit, heeft weinig te maken met hun aanbod op de Poolse markt, maar alles met de goedkope arbeid die ze daar hebben en de mogelijkheid om van daaruit te leveren aan Duitsland. Het biedt dus de mogelijkheid om arbeiders tussen landen tegen elkaar uit te spelen.
Toch proberen de arbeiders bij Amazon in Polen samen te werken met hun Duitse collega’s. Zo hoorden ze in 2016 al van een staking in Duitsland en in Polen wilden ze niet de rol van stakingsbreker spelen. Dus organiseerden ze vertragingsacties. Inmiddels is er ook een netwerk opgezet, Amazon Workers International (AWI), waarin arbeiders bij Amazon in verschillende landen hun tactiek met elkaar afstemmen. Naast Duitse en Poolse zijn ook Franse, Spaanse, Italiaanse en Slo- waakse arbeiders betrokken bij dit netwerk.
Distributiecentra in Nederland
Hoewel Amazon in Nederland al de nummer 2 is als het gaat om e-commerce, hebben ze deze zomer pas hun eerste DC in Nederland geopend. Toch hebben we wat te leren van de strijd bij Amazon, want Nederland is een distributieland. Het aantal distributiecentra in Nederland is de afgelopen 5 jaar met 20 procent toegenomen. In totaal bestrijken al deze ‘dozen’ een oppervlak van zo’n 28 miljoen vierkante meter. Met de afgelopen jaren ook nog de specifieke groei van de XXL-DC’s (die zijn groter dan 40.000 vierkante meter). Daarvan hebben we er in Nederland al rond de 100 staan. De groei van deze ‘nieuwe fabrieken’ is niet verwonderlijk, Nederland heeft een concurrerende positie in de wereld als handelsland en met een groeiende e-commerce zal deze vraag voorlopig blijven groeien.
Deze DC’s zorgen ook in Nederland voor een grote concentratie van arbeidskracht en we zien ook soortgelijke aanvallen op voorwaarden en veiligheid als bij Amazon. Eén van de lastigste elementen van het organiseren in DC’s is het enorme verloop. Vaak ligt het verloop hoger dan 100 procent, wat effectief betekent dat er weinig mensen zijn waarmee je op lange termijn kan organiseren. Hier komt bij dat veel van de arbeid in DC’s gedaan wordt door arbeidsmigranten, die vaak ook nog eens in een extra lastige positie zitten, omdat de uitzendbureaus ook hun huisbazen zijn.
Het organiseren bij DC’s is desondanks wel degelijk mogelijk, dat laten de talrijke van voorbeelden zien. En gezien de strategische plek binnen de economie en de grote invloed op arbeidsomstandigheden elders in de economie is het cruciaal om hier te organiseren. Het voorbeeld van Amazonians United in de VS en de solidariteit tussen Duitse en Poolse arbeiders laten ons zien dat deze organisatie van arbeiders alleen plaats kan vinden van onderop door de mensen zelf.
Auke den Otter is organiser bij de FNV. Op dit moment organiseert hij samen met werkenden bij het DC van XPO in Tilburg.