‘Derdelanders’ in permanente onzekerheid

Foto van het protest tegen ongelijke behandeling van vluchtelingen uit Oekraïne op 7 maart (foto: Doorbraak)
Al jaren leven ze uit koffers, klaar om op stel en sprong te vertrekken. David en zijn gezin zijn er inmiddels aan gewend. Op ieder moment kan de IND voor de deur staan om ze de opvang uit te zetten – of het land. Ze vluchtten voor dezelfde oorlog als de Oekraïners, maar hebben een andere nationaliteit. De overheid noemt ze daarom ‘derdelanders’. Daniël van Harmelen sprak David erover.
24 mei 2024

Eerst wat context. Nederland verkeert op dit moment in een staat van chaos op het ‘dossier derdelanders’. In principe moeten alle derdelanders de opvang in Nederland verlaten, zo bepaalde de Raad van State. Alleen mensen met een lopende asielaanvraag of een werk- of studievisum mogen blijven.

Maar in een spoedbesluit bepaalde diezelfde Raad van State dat zes mensen wel langer mogen blijven in afwachting van een uitspraak van het Europese Hof van Justitie. De staatssecretaris vindt dat die uitspraken niet van toepassing zijn op alle derdelanders, maar of dat klopt is nog maar de vraag. De rechtsgang biedt voor weinigen meer duidelijkheid: de lokale rechtbanken komen met ver uiteenlopende uitspraken.

‘Ja hoor, het gaat wel goed’, begint David. Op de achtergrond kun je zijn kinderen horen spelen. Hij woont inmiddels al een paar jaar in Nederland samen met zijn kinderen en de moeder van zijn kinderen. Ze wonen in Amsterdam, een van de gemeenten die heeft aangegeven ‘voorlopig’ niemand uit de opvang te zetten. Daarmee heeft het gezin iets meer tijd, maar geen zekerheid.

In Nederland kreeg David meteen te maken met de argwaan van de Nederlandse overheid. ‘Ze wilden weten of ik legaal in Oekraïne was. Of ik daar wel een visum had, bijvoorbeeld. In de haast had ik papieren in Kyiv achtergelaten, maar in onze paspoorten stond duidelijk dat wij gevlucht waren uit Oekraïne. Wij kregen stempels bij de grensovergang met Polen. Daar kun je duidelijk aan zien dat wij net als de Oekraïners gevlucht zijn voor dezelfde oorlog. Waarom worden wij dan anders behandeld?’

De immigratiedienst verwees hen door naar de Oekraïense ambassade. Eenmaal daar gaven de Oekraï- ners aan dat ze door de drukte alleen Oekraïense staatsburgers konden helpen. ‘Daar heb ik begrip voor, maar ik ben daar niet mee geholpen zo.’ Voor de duidelijkheid voegt David daaraan toe: ‘Ik misgun de Oekraïners niets. Ik ben blij dat zij goed worden opgevangen. Het gaat erom dat Nederland met twee maten meet. Wij zijn voor dezelfde oorlog gevlucht, immers.’

De Nederlandse houding staat in schril contrast met landen als Frankrijk en Duitsland, weet David via zijn contacten met andere mensen die in hetzelfde bootje zitten. ‘Daar is de insteek heel anders. Daar word je eerst opgevangen en dan krijg je een paar maanden later pas vragen over wat je in Oekraïne deed.’ David en zijn gezin hadden geluk dat zij bij een barmhartige Samaritaan tijdelijk onderdak konden vinden.

De vraag is waar zij wél welkom zijn. ‘De moeder van mijn kinderen komt uit Belarus. Ik kom uit Nigeria. Ik vraag me constant af hoe dat dan moet. Als ik hier weg moet, kan ik dan wel naar Belarus, of moet ik terug naar Nigeria, en wat gebeurt er dan met de kinderen?’

‘Het maakt het er niet makkelijker op om te integreren. Om werk te vinden en “een nuttig onderdeel te zijn van de samenleving”. Ik moet steeds naar mijn baas toe om te zeggen dat ik wellicht over een paar maanden niet meer in Nederland kan zijn. En vice versa krijg ik die vraag ook terug. Daar zit ook een soort politiek in, waarin de overheid ervoor zorgt dat mensen zich niet kunnen ontwikkelen. En dan krijg je vervolgens weer de beschuldiging dat “wij” allemaal uitkeringstrekkers zijn.’

Sterker nog, wie een asielaanvraag doet mag de eerste zes maanden niet werken, terwijl ze dat wel vaak willen. Dat leidt vaak tot zwartwerken, waarbij veiligheid en baangarantie allesbehalve zeker zijn. ‘Nederland staat te springen om personeel in allerlei sectoren, en dan snijd je de mensen af die willen werken. Dat is heel raar.’

Een manier voor activisten om derdelanders te helpen is door te vechten tegen stigma’s over vluchtelingen. Dat zij wél willen werken, wél willen bijdragen en wél het recht hebben om hier te zijn.

David heeft regelmatig contact met MiGreat, een belangenorganisatie voor immigranten, vluchtelingen en ongedocumenteerden. Hij heeft zich al meerdere keren aangesloten bij demonstraties van MiGreat, zoals in Den Haag bij de IND. Het wordt volgens hem steeds makkelijker om mensen mee te krijgen die in dezelfde benarde positie zitten. ‘Inmiddels hebben wij geen keuze meer. Wij moeten gehoord worden.’

Maar naast strijdbaar klinkt hij ook teleurgesteld. ‘Nederland zou het land moeten zijn van internationaal recht. Ik zie daar weinig van terug. Immigratie is en blijft een recht. Wij zullen daar in ieder geval voor blijven strijden.’

Davids achternaam is bekend bij de redactie.

Kom naar:
Marxisme Festival 2024

In het weekend van 8 & 9 juni organiseren de Internationale Socialisten hun jaarlijkse Marxisme Festival. Houd onze media in de gaten voor updates over het programma!