Democraten helpen Trump opnieuw het Witte Huis in
Vooraf was het verhaal dat de uitslag van de verkiezingen zou worden bezegeld in zeven ‘swing states’. Staten waarin vooraf geen duidelijke winnaar aan te wijzen was. Met de stemmen bijna allemaal geteld, lijkt Donald Trump in al deze staten gewonnen te hebben.
Alleen in Utah en Washington wisten de Democraten hun steun ten opzichte van de presidentsverkiezingen van vier jaar geleden iets uit te breiden. In alle andere 48 staten wisten de Republikeinen hun aandeel van de stemmen te vergroten. In veel staten waar de Democraten eerder een comfortabele overwinning behaalden, was de race nu veel spannender.
Het is de tweede keer dat Trump de presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten wint, maar het is de eerste keer dat hij ook de ‘popular vote’ wint. Op het moment staan zijn 73 miljoen stemmen tegenover 68 miljoen voor de Democratische presidentskandidaat Kamela Harris.
Maar vergeleken met vier jaar geleden liep de animo voor beide partijen achteruit. In 2020 brachten nog 81 miljoen mensen hun stem uit op de Democraten en 74 miljoen voor de Republikeinen. Nog eens vier jaar Trump of ‘Bidenomics’ was voor hen weinig aantrekkelijk.
Motieven
Het economische beleid van Biden lijkt een centrale rol te hebben voor een stem op Trump. De hoge inflatie, aangejaagd door de verstoring van het kapitalisme door de coronapandemie, tastte de koopkracht aan van veel inwoners van de Verenigde Staten. Biden ‘liet de markt zijn werk doen’ en weigerde prijscontroles in te voeren om de prijsstijgingen te beperken. Zijn Inflation Reduction Act bleek vooral een manier om grote bedrijven extra te subsidiëren.
Ook op tal van andere niveaus, zoals de hoge zorgkosten en studieschulden, brachten de Democraten geen enkele verlichting. De winsten van grote bedrijven waren heilig.
Met succes sprak Trump de woede aan over het verlies in welvaart en de grote economische onzekerheid bij brede lagen van de bevolking. Dit verklaart waarom ook onder onderdrukte groepen de steun voor een racistische, seksistische en transfobe presidentskandidaat groeide. Maar witte mensen, zowel mannen als vrouwen, waren de enige bevolkingsgroep die in meerderheid voor Trump stemde.
Net zoals extreemrechts in Europa wist Trump migratie tot een van de centrale thema’s van de campagne te maken. In reactie op het racisme van Trump lieten de Democraten trots weten onder het presidentschap van Biden meer mensen te hebben gedeporteerd dan onder vier jaar Trump. Hiermee hebben ze extreemrechts alleen maar meer versterkt.
Stemmers hadden weinig positieve redenen om op Kamala Harris te stemmen. De Verenigde Staten voerde onder haar vice-presidentschap samen met Israël oorlog tegen de Palestijnen en nu ook tegen Libanon. Na tienduizenden vermoordde Palestijnen stelde Harris in augustus: ‘Laat mij duidelijk zijn, ik zal altijd Israëls recht om zichzelf te verdedigen en de mogelijkheid zich te bewapenen verdedigen’. Genocide met een menselijk gezicht is geen stemmentrekker.
Daarnaast werd Biden in zijn verkiezing nog enthousiast gesteund door delen van de klimaatbeweging, maar in het eerste jaar van zijn presidentschap steeg het aantal nieuwe olieboringen met veertig procent. Ook tijdens een escalerende klimaatcrisis is het ‘business as usual’ voor de Democraten.
Imperium in crisis
Onder geregistreerde donaties wist de verkiezingscampagne van de Democraten drie keer meer op te halen dan de campagne van Donald Trump. Het gros van het Amerikaanse bedrijfsleven steunde Kamela Harris en een voortzetting van de hard-neoliberale status-quo. Alleen onder de rijkste inkomensgroep, huishoudens die meer dan 100.000 dollar per jaar verdienen, haalde Harris een electorale meerderheid.
Maar Trump wist delen van het Amerikaanse bedrijfsleven aan zich te binden met beloftes van deregulering, protectionisme en belastingverlagingen. Zo belooft Trump alle beperkingen op de winning van fossiele energie op te heffen en de tarieven op import uit China te verhogen tot zestig procent. De groei van de wereldeconomie stagneert en Trump probeert zo de concurrentiepositie van delen van het Amerikaanse kapitaal te verbeteren.
De steun van de extreemrechtse Tesla-baas Elon Musk is hiervan een goed voorbeeld. Zijn overname van Twitter lijkt zakelijk een mislukking te zijn, maar hielp zijn giftige gedachtegoed te normaliseren. Uit angst om onder een Trump-presidentschap een concurrentienadeel te hebben, hielden andere miljardairs zich stil. Zo blokkeerde Jeff Bezos twee weken voor de verkiezingen de redactionele steun van de Washington Post voor de verkiezing van Harris.
Extreemrechts offensief
Werkende mensen en onderdrukte groepen kunnen hun borst natmaken. Vier jaar geleden was Trump nog verrast door zijn overwinning, maar nu is hij voorbereid. Het extreemrechtse ‘project 2025’ is een plan om loyalisten van Trump op centrale posities in het staatsapparaat te benoemen en direct vergaand beleid te implementeren als het gaat over klimaat, deregulering, onderwijs en gender.
Onder druk van de ophef over het door het extreemrechtse Heritage Foundation uitgewerkte plan nam Trump hier afstand van. Maar delen van de voorstellen zullen nu terugkomen. De Republikeinse meerderheid in de Senaat en het Huis van Afgevaardigden betekent dat hier weinig tegenwicht zal zijn.
De verkiezing van Trump betekent ook een intensivering van de Israëlische oorlogspolitiek. Nog voordat Trump gekozen was, zette Netanyahu minister van Defensie Gallant al uit het oorlogskabinet. Gallant steunde de genocide op de Palestijnen, maar wilde bijvoorbeeld ook een deal sluiten om de Israëlische gevangenen terug te krijgen. Netanyahu is vastbesloten nog grotere delen van historisch Palestina uit te moorden en te koloniseren.
Daarnaast zal Trump proberen Oekraïne te dwingen tot vergaande concessies en geeft zijn overwinning ook zelfvertrouwen aan extreemrechts wereldwijd.
Sociale bewegingen
Acht jaar geleden ging de inauguratie van Trump nog gepaard met massaal feministisch protest. Deze beweging heeft de steun voor het het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen groter gemaakt. In referenda in zeven staten werd deze week de toegang tot abortus verruimd. In drie staten werden referenda verloren. Toen het conservatieve Hooggerechtshof in juni 2022 een streep zette door de toegang tot abortus werd veel van de woede gekanaliseerd naar oproepen om te stemmen op de Democratische Partij. Eerst voor de mid-terms en toen voor de presidentsverkiezingen.
Maar de dramatische uitslag van de verkiezingen onderstreept dat links niets te verwachten heeft van de Democratische Partij. Sociaaldemocratische politici zoals Bernie Sanders en Alexandra Ocasio-Cortez schaarden zich kritiekloos achter de rechtse politiek van de Democraten. Harris weigerde Sanders een podium te bieden en ging liever op tournee met de anti-abortus republikein Liz Cheney, dochter van oorlogsmisdadiger Dick Cheney. Het establishment van de Democratische Partij zal de nederlaag aangrijpen om nog verder naar rechts te bewegen.
Verandering zal moeten komen vanuit de sociale bewegingen. Alleen door een massale beweging op straat en op de werkplekken kan een pool links van de Democraten worden opgebouwd. Arbeidersstrijd kan hier een centrale rol in spelen. De afgelopen jaren zien we een kleine opleving van georganiseerd arbeidersverzet. Extreemrechts probeert dit verzet te ondermijnen met felle anti-vakbondspolitiek, zoals door Musk maar ook via het door conservatieven gedomineerde Hooggerechtshof. Maar deze arbeidersstrijd kan werkende mensen met verschillende achtergronden juist samenbrengen en het neoliberale beleid van extreemrechts ontmaskeren.