Deliveroo: ‘stukwerk zonder bescherming’

Op 14 september hielden dertig Deliveroo-werknemers hun eerste persconferentie als vakbond voor platformkoeriers. De Riders Union was geboren. Vino de la Mancha sprak met initiatiefnemer en voorzitter van de Riders Union Daan Dorr, en Foodora-koerier Jean, die ook vakbondslid is.
16 november 2017

Terwijl de grote vakbonden slagkracht verliezen, is het bijzonder dat er een nieuwe vakbond het daglicht ziet. De Riders Union is een teken van het verschuivende economische decor van de arbeidersstrijd. Mediabedrijven, zogenaamde platforms als Deliveroo, Foodora, en Uber Eats, treden op als online uitzendbureaus, maar onttrekken zich grotendeels aan de plichten voor zulke ondernemingen. Deliveroo voerde onlangs een zzpconstructie in om wetten op medezeggenschap te ontduiken. In veel opzichten wordt de klok teruggedraaid voor arbeidersrechten.

Wie zijn de koeriers van Deliveroo en Foodora?

Daan: In Amsterdam zijn er in feite twee soorten parttimebanen waar je makkelijk bij kan. Dat zijn horecabanen of zoiets als Deliveroo. Er zijn bij Deliveroo vrij veel jongere mensen. Veel MBO-studenten en veel Europese migranten uit landen zoals Spanje en Italië die fulltime werken. Daarnaast zijn er ook een flink aantal oudere koeriers. Andere koeriers, ouder dan 25, hebben bijvoorbeeld rechten gestudeerd of zijn beleidsmedewerker geweest. Allemaal konden ze heel moeilijk een baan vinden. Qua etniciteit werken er vooral Nederlanders en andere Europeanen bij Deliveroo.

Maar bij Uber Eats bijvoorbeeld vind je veel mensen uit andere delen van de wereld. Vaak spreken deze koeriers geen Nederlands of Engels, en daarmee wordt ook geen rekening gehouden. Wat daar gebeurt is misschien nog wel erger dan bij Deliveroo: deze koeriers hebben geen idee hoe de contracten in elkaar zitten of hoe het zit met belastingen. Zelfs bij herhaaldelijke pogingen om achter deze informatie te komen, is Uber Eats vaak niet teruggekomen op de vraag. Daarom dacht ik: wij moeten voorkomen dat Deliveroo ook op dit punt belandt.

Welke problemen spelen er?

Jean: Bij Uber Eats zie ik vaak meer jongeren van Marokkaanse, Turkse, Surinaamse of Antilliaanse afkomst. Daar ben je niet in loondienst zoals bij bijvoorbeeld Foodora, maar moet je als zzp’er administratie afwikkelen. Maar tegelijkertijd wordt niet genoeg of onduidelijke informatie uitgereikt vanuit Uber Eats om die administratie succesvol af te ronden.

Daan: Op het moment dat bijvoorbeeld Uber Eats of Deliveroo volledige informatie over de zzp-administratie uitgeeft, en koeriers daarin gaat ondersteunen, spreek je al van een werkgever-arbeiderrelatie waarbij de arbeider bepaalde rechten heeft en de werkgever plichten. Deliveroo heeft nu veel ZZP’ers. Dat is oorspronkelijk in Rotterdam begonnen als test en daar zijn vervolgens andere steden aan toegevoegd. Nu kregen wij op 22 augustus een mailtje van het management dat iedere koerier op een gegeven moment ZZP’er zou worden. Voorheen hadden we een nulurencontact onder de flexwet.

Het huidige zzp-beleid van de overheid is gecreëerd voor professionele zelfstandige ondernemers. Om daar doorheen te komen heb je gewoon een accountant nodig. Nu wordt dit beleid toegepast op de onderkant van de arbeidsmarkt: Deliveroo, Helpling (platform voor goedkope huishoudelijke hulp), enzovoort. Deze bedrijven stellen dat de informatie gewoon toegankelijk is.

Maar het is irreëel, zelfs met een perfecte overdracht van informatie, te verwachten dat achttienjarige koeriers dat ook gaan doen. Het besef ontbreekt dat zij daadwerkelijk zelfstandigen zijn. Sommige koeriers schuiven daardoor allerlei zaken vooruit zoals verzekeren of inschrijven bij de Kamer van Koophandel.

Wat heeft dat voor gevolgen?

Daan: Ze zouden bij wijze van spreken zonder arbeidsongeschiktheidsverzekering onder een vrachtwagen terecht kunnen komen. En daar gaat het om. Je kan niet vragen van deze traditioneel zwakkere arbeidersgroepen om zelf die administratie te voeren. Wij hebben gewoon 40 jaar arbeidsconflict gehad om hieruit te komen, en dat wordt nu teniet gedaan. Het is stukwerk zonder bescherming.

Jean: Hetzelfde geldt als je ziek bent en dus niet alleen bij een ongeval: je krijgt niets uitbetaald als zzp’er. Maar onder de huidige flexwet, die bij Foodora van toepassing is, moet je toch uitbetaald krijgen als je ingepland stond. En dat kost bedrijven meer geld dan hen lief is.

Daan: Het flexibele systeem van deze platforms zou onder loondienst kunnen werken, dus we zouden het niet volledig aan de kant moeten schuiven. Sommige stemmen op links vallen voornamelijk dat punt aan, terwijl dat niet het voornaamste punt is waar wij mee bezig zijn. Zo’n systeem kan voor veel mensen heel handig zijn.

Het belangrijkste vanuit mijn perspectief en die van de meeste mensen uit de Riders Union is het probleem van verzekeringen en het volledig afhankelijk zijn van de werkgever voor salarissen en baanzekerheid. Onder het nieuwe zzp-contract is het in principe mogelijk voor Deliveroo om ieder moment je salaris per bezorging te veranderen of je te ontslaan. We zien bij vergelijkbare bedrijven dat dit ook gebeurt.

Bij PostNL gingen bezorgers van 1,30 per stop naar 80 cent, terwijl de bezorgers gevraagd was een bezorgbusje te kopen van 30.000 euro, waardoor ze voor een langere periode vastzaten. Bij Deliveroo en Foodora krijg je geen vergoeding voor de spullen en vervoersmiddelen die je bij je werk gebruikt; wat best hoog kan oplopen met de kilometers die ik maak. Maar het belangrijkste aspect, voor mij en veel andere koeriers, is het punt van verzekeringen. Dat is nu echt onmenselijk geregeld.

Normaal regelt de werkgever een handvol verzekeringen voor zijn personeel, maar niet onder de zzp-constructie. Sterker nog, wettelijk mag dat niet. Dat is dan ook de retoriek van Deliveroo: wij willen graag deze zekerheden, maar de regering moet dat regelen. Terwijl het bedrijf zelf heeft gekozen om over te gaan op de zzp-constructie.

Jean: Toen Uber Eats erbij kwam als concurrent, werd letterlijk bij Foodora gezegd: Uber Eats is slecht want zij hebben geen uurloon of ongevallenverzekering. Dus nu kan Foodora zichzelf als de good guys neerzetten, terwijl zij sommige collega’s met leugens eruit hebben gegooid. En dit was gewoon onder de flexwet, niet eens onder zzp’erschap, simpelweg omdat het migranten waren met een grotere afstand tot informatie over hun rechten.

Dus zelfs onder de huidige flexwet zijn er al misstanden. Het verloop is bij ons om die reden ook hoog. Als werknemers niet serieus worden genomen, dan kan het niet meer. Onlangs met de storm waren wij bij Foodora nog gewoon open en Deliveroo ook. Er waren dus heel veel ziekmeldingen, want dat krijg je als je bedrijf niet de werknemers voorop stelt. Veel Foodora-werknemers weten niet wat hun rechten zijn, omdat erover wordt gelogen of die informatie wordt achtergehouden.

Waar denk je dat het probleem ligt?

Daan: Ik denk dat veel van het management het eigen verhaal oprecht gelooft. Eerst dacht ik dat dit een techniek was vanuit Deliveroo, vanuit het middenmanagement. Maar op een gegeven moment realiseerde ik mij dat ze echt oprecht geloven dat ze gelijk hebben. Zij snappen daadwerkelijk ook de problemen niet die wij hen voorleggen.

Veel problemen met het inroosteringssysteem komen eruit voort dat het bedrijf extreem snel groeit, veel sneller dan voorheen, en systemen niet op tijd aangepast kunnen worden. Maar veel van de problemen komen ook voort uit beslissingen door het hogere management.

Het doel is niet een bedrijf op te zetten dat voor langere tijd zal bestaan, althans dat denk ik. De bedoeling hier is een bedrijf op te zetten, het extreem snel te laten groeien, naar de aandelenmarkt te gaan, en uit te cashen. Wat daarvoor praktisch is, is dat alle vaste contracten uit je boeken zijn; de aandelenkoers kan daarmee ontzettend worden opgedreven. De strategie van Deliveroo is geen langetermijnstrategie.

Jean: Ik weet niet wat het plan van Foodora is in dat opzicht, maar zij probeerden al wel in Australië het zzp-model in te voeren. De koeriers daar zijn ook spontaan gaan staken. Internationaal gesproken volgt Foodora de strategie van Deliveroo als het gaat om experimenteren met arbeidsvormen. Maar Foodora groeide in vergelijking met Deliveroo veel harder, waardoor er allerlei administratieve fouten inslopen. Zo heb ik nu onder de flexwet recht op een vast contract en andere koeriers ook.

Het management heeft dan ook mensen met leugens eruit moeten werken als ze van hen af wilden. De woede zit er bij Foodorabezorgers flink in vanwege de repressie van het management, maar er is nog geen katalysator geweest zoals bij Deliveroo. Ik ben op dit moment bezig met het organiseren van de bezorgers en misschien sluiten zij zich wel aan bij de Riders Union.

Daan: Het is zeker een probleem dat bij het management ligt. Deze bedrijven hebben geen begrip van de lange geschiedenis van het poldermodel en de arbeidsverhoudingen in Nederland. De woede onder platformmedewerkers bij Deliveroo of Foodora, of bij Helping, is reëel. Het is ongeorganiseerd en er is geen collectief bewustzijn van de eigen precaire positie. Er is nog geen klassenbewustzijn. Het politieke bewustzijn van platformarbeiders moest organisch groeien, van binnenuit.

Daarom kregen externe organisaties als de SP en de FNV geen gehoor bij de koeriers: deze groepen verwachtten een klassenbewustzijn dat er gewoon nog niet is. De koeriers hadden geen idee waar de FNV of SP voor staan. De Riders Union begon in feite met een Telegram-groep (een berichten-app) die eigenlijk bedoeld was voor een beetje sociaal contact met andere koeriers. We hebben ons uiteindelijk breder georganiseerd middels Telegram en Google drive om zo de informatie-ongelijkheid tegenover Deliveroo tegen te gaan.

Hoe staat het met de ambitie om de vakbond uit te breiden?

Daan: Op dit moment hebben wij een kerngroep van uitvoerende leden, met als doel om ongeveer binnen drie maanden de zzp-constructie binnen Deliveroo te beëindigen. Het langetermijndoel van de RU is om koeriers van Foodora en Uber Eats zich ook aan te laten sluiten en een algemeen geldende cao (onder Transport en Logistiek) te creëren voor alle koeriers en riders in Nederland.

Het is ontzettend belangrijk dat we het kortetermijndoel behalen. Dat geeft een signaal af en vertrouwen aan andere koeriers. Dit zal ons ook helpen om andere organisatoren en leidende figuren aan te trekken. Wij proberen in dat opzicht dan ook politiek neutraal te blijven. Wij zijn niet links of rechts, wij zijn alleen gefocust op dat doel en daarom hebben wij ons ook aangesloten bij de FNV.

Dat was een lastige beslissing, maar noodzakelijk omdat het nu allemaal nogal legalistisch wordt en de juridische expertise van de FNV ontzettend nodig is. De reacties die wij tot nu toe hebben gekregen zijn afkomstig over de gehele breedte van het politieke spectrum: van links tot rechts, iedereen kan zich vinden in ons standpunt.

In eerste instantie is onze inzet dan ook niet het uitoefenen van druk op de politiek om de wetgeving aan te passen; dat is extreem lange termijn. De enige functie van de Riders Union op dit moment is druk creëren op Deliveroo om de zzp-constructie te beëindigen.

Zorgt Deliveroo, Foodora, door het systeem dat mensen in de marges worden gedrukt?

Daan: Ik denk dat de hele groep die voor deze platforms werkt, die zijn sowieso al onzichtbaar. Dat zijn ze altijd al geweest.

Jean: Dat het roosteringssysteem zo ontzettend flexibel is, dat het nul-uren contracten betreft, en dat je opgaat in de massa, dat wil allemaal zeggen dat mensen zich ook onzichtbaar voelen en in feite zijn. En eigenlijk is het enige dat je ziet een roze waas door de straat, een beetje zoals een schoonmakers uniform: apart en toch onzichtbaar.

Dat is het interessante, op het moment dat wij ons hebben georganiseerd hebben wij ontzettend veel aandacht en zichtbaarheid gekregen van de media. Er is hier een soort van omslagpunt. Maar, van oudsher zijn de groepen mensen die koerier worden, onzichtbaar.

Wat kunnen andere precaire sectoren van de Riders Union leren over organisatie?

Daan: Focus je niet op ideologische kleur in het organiseren. Dat is niet relevant voor de meeste mensen. Je moet organiseren vanuit wat je gemeen hebt: jullie zijn allemaal medewerkers van een bepaald bedrijf. En daarbinnen moet je een zo neutraal mogelijk toon hebben en je richten op direct fixbare issues die iedereen aangaan.

Waarom? Omdat in onze huidige cultuur een aantal ideeën en concepten taboe zijn geworden. Op het moment dat je het hebt over klassenstrijd en communisme, haken mensen af. Organiseer vanuit praktisch haalbare doelen en voeg gaandeweg ideologie toe. Zoals Saul Alinsky dat zei: het gaat om doelen bereiken, enkel zo creëer je vertrouwen en politiek bewustzijn.

Zie FNV Riders Union op Facebook.
Jean is een pseudoniem.