Degrowth-auteur Jason Hickel: ‘We moeten de controle over onze productiecapaciteit terugwinnen’
Je bent bekend van je werk over degrowth, maar de laatste tijd schrijf je meer over kolonialisme en kapitalisme. Je bent ook erg uitgesproken over Palestina. Delen van de klimaatbeweging proberen Palestina op te nemen in hun strijd, maar dit roept nog veel weerstand op. Wat voor beweging hebben we volgens jou nodig?
Ik denk dat dit echt belangrijk is omdat mensen moeite hebben om deze verbinding te maken. Ik begrijp niet waarom. Als je kijkt naar voorspellingen van hoe een wereld met drie graden opwarming eruitziet, zullen hittegerelateerde sterftecijfers overweldigend hoog zijn in het mondiale zuiden.
Dit is een beleidsrichting die onze heersende klassen hebben gekozen. Ze kiezen effectief voor een wereld met 2,8 tot 3,2 graden opwarming. Dit zal verwoestend zijn. Ze weten precies wat de gevolgen zullen zijn, vooral voor de mensen in het mondiale zuiden. Dit is in mijn ogen niet te onderscheiden van genocidale acties. Het is de ontmenselijking van grote delen van de wereldbevolking om de voorwaarden voor kapitaalaccumulatie te handhaven. Dit is precies wat er ook in Palestina gebeurt.
Die kapitaalaccumulatie is de kern van het probleem. We moeten onder ogen zien dat we het kapitalisme moeten overwinnen om voldoende snelle decarbonisatie en andere ecologische doelen te bereiken. Dit gaat gewoon niet gebeuren binnen de bestaande structuur van de economie. Onder het kapitalisme worden investeringen gericht op wat het meest winstgevend is voor het kapitaal in plaats van op wat het meest noodzakelijk is voor menselijk overleven en ecologische doelen. We krijgen totaal perverse vormen van productie, zoals massale overproductie van SUV’s en fast fashion. Ook is er sprake van chronische onderproductie in hernieuwbare energie en betaalbare huisvesting, omdat deze niet winstgevend zijn.
Je zei ergens dat links meer leninistisch moet zijn. Wat bedoel je daarmee?
Ik bedoel niet specifiek Lenins organisatietheorieën. Waarom hebben massaprotesten de doelen die ze nastreefden niet echt bereikt? Omdat ze geen voldoende gedisciplineerde politieke organisatie of partij hadden die de strijd kon integreren, om verschillende landen te mobiliseren, enzovoort. Dit is iets dat onderontwikkeld is op links op dit moment. We zijn zwak en het moet een prioriteit zijn om een gedisciplineerde politieke partij te vormen.
In je recente paper in Nature Communications schrijf je dat er een enorm ongelijke ruil is tussen het mondiale noorden en het mondiale zuiden. Imperialisme heeft een sterke greep op de wereld, ondanks decennia van dekolonisatie. Wat kunnen we hieraan doen?
We moeten dit vanuit geschiedkundig perspectief zien. Kolonialisme, dat militaire bezetting van regio’s omvatte, vertrouwde op directe toe-eigening van producten uit het mondiale zuiden. Na de dekolonisatie probeerden deze landen economische onafhankelijkheid te bereiken, wat een enorme crisis voor het kapitaal in de kernlanden veroorzaakte.
De reactie hierop kwam in de vorm van structural adjustment plans. Deze moeten arbeid en hulpbronnen in de periferie verlagen en de productie opnieuw organiseren rond het dienen van accumulatie in de kern.
Denk je dan dat de weg naar verandering via substantiële veranderingen door het mondiale zuiden loopt en niet het noorden?
Ik geloof sterk dat het mondiale zuiden de sleutel van revolutionaire transformatie in de wereld is. Maar dat betekent niet dat sociale bewegingen in de kern gewoon moeten afwachten. Dit is belangrijk omdat bewegingen in de periferie die ageren voor economische soevereiniteit economische crises in de kern zullen veroorzaken.
De reactie hierop zal zijn dat sta ten uit het mondiale noorden niet weten hoe ze moeten overleven onder omstandigheden van instortende winstgevendheid en stagnatie. Daarom is het zo belangrijk dat er robuuste bewegingen in de kern zijn die kunnen zeggen dat er een ecosocialistisch alternatief pad is.
Wat zijn het verhaal en de eisen die we nodig hebben om grote delen van de massa te overtuigen?
De opkomst van rechtspopulisme zegt niet dat we het heel goed hebben en dat we het zo willen houden. We hebben het behoorlijk slecht en de opkomst van rechtspopulisme is een uiting van het feit dat we in voortdurende economische onzekerheid leven. Links moet dit ook aankaarten en het met beleid kunnen aanpakken. Met een ecosocialistische transformatie kunnen we de levens van mensen verbeteren, economische zekerheid bieden en tegelijkertijd ecologische doelen bereiken. Het sociale beleid moet centraal staan. We hebben een publieke werkgarantie nodig om onvrijwillige werkloosheid permanent af te schaffen en kansen te bieden aan mensen uit de stervende sectoren.
Wat is de rol van de vakbonden hierin?
De vakbonden moeten verder denken dan alleen industrie-specifieke gevechten en nadenken over het soort beleidsvragen waar ze zich rondom kunnen mobiliseren. Een publieke werkgarantie zou bijvoorbeeld de onderhandelingspositie van werknemers enorm verbeteren. Werkgevers zullen hierdoor onmiddellijk op de achterste voet staan en de eisen van werknemers moeten accepteren, inclusief die voor democratisering.
Ik denk dat we nu in een antidemocratische samenleving leven. Hierin worden onze productiekrachten, arbeid en middelen zonder onze toestemming door het kapitaal gemobiliseerd om dingen te doen die winstgevend zijn voor het kapitaal in plaats van dat we deze inzetten voor de productie van wat we daadwerkelijk nodig hebben.
Wat we moeten doen is de controle over onze productiecapaciteit terugwinnen en deze mobiliseren rond de sociaal-psychologische doelstellingen waarvan we weten dat we ze hebben. Werkende mensen zijn de kracht van die transformatie. En dit is dus totaal het tegenovergestelde van het groene bourgeoisverhaal – namelijk dat onze enige keuzevrijheid die van individuele consumenten is en dat we onze consumptie moeten beperken in het belang van de planeet. De arbeidersklasse als instrument van deze transformatie is essentieel en de vakbonden zijn hierbij een cruciaal onderdeel.
Steven van der Heyden is lid van de Internationale Socialisten en Enzo Rossi werkt voor Jacobin Nederland.