‘De weg van de mislukte bedoelingen’
Door Hella Baan
De vuist van de gekleurde man is licht gebald, alsof hij zich schrap zet. Ik zie de zijkant van zijn lichaam. Hij draagt alleen een broek en boxer. Om zijn nek zit een brace en om zijn pols een blauw plastic ziekenhuisbandje. Zijn borst en hoofd neigen voorwaarts. Hij kijkt vastberaden naar een punt buiten het beeld. Dit is een van de eerste foto’s van de tentoonstelling.
De Amerikaanse fotograaf Katy Grannan staat bekend om haar indringende portretten van onbekende mensen, vaak uit de marge van de maatschappij. Tijdens haar tocht door de droge Central Valley van Californie maakte ze de series The Nine en The Ninety Nine. De titels verwijzen naar de snelwegen Route 9 en 99, die door dit gebied lopen. Route 99 is een desolate snelweg, die Amerikaanse schrijfster Joan Didion omschreef als ‘de weg van de mislukte bedoelingen’.
Genegeerd
De regio is een ongeliefd deel van Verenigde Staten. De bewoners worden genegeerd en ondergewaardeerd. Voor veel van hen is de Amerikaanse droom een mythe. Grannan ving in The Ninety Nine de beeltenis van deze gemarginaliseerde mensen. Ze fotografeerde hen midden op de dag voor de witte muren van gebouwen.
De beelden zijn vergoot tot grote kleurenportretten. Ze dragen allemaal het opschrift ‘Anonymous’ en zijn vergezeld van een plaatsnaam. Elke geportretteerde is door het felle zonlicht en de neutrale achtergrond, het directe middelpunt van de foto. Het is alsof het individu onder een vergrootglas wordt gehouden. De eigenheid en imperfectie van elk gelaat geeft het juist schoonheid.
Zo ook bij een vrouw met vlammend rood haar. Ze heeft volle lippen en wimpers en heeft wel iets weg van filmster Angelina Jolie. Maar Grannan zit haar zo dicht op de huid dat we alle oneffenheden kunnen zien. Het poeder, de mascara, kloven in haar lippen, een tatoeage achter het oor. Alle facetten waaruit dit gezicht is opgemaakt.
Dat mensen ook in barre tijden hun karakter weten te behouden blijkt ook uit een foto van een zwarte man. Hij oogt ver weerd. Zijn kleding heeft duidelijk betere dagen gekend. Maar op zijn muts prijkt een button waarop we kunnen lezen: ‘I’m not strange. You are.’
Naast de mensen zoekt Grannan de schoonheid ook in het landschap. In het kader van The Nine fotografeerde ze aan de Tuolumne River en in Modesto. Ze werkt de beelden uit tot grote zwart-witscènes. Ze lijken op lichtpuntjes in het duister. Het zijn mooie momenten in levens van vervreemding. Ze zetten de kijker ook op het verkeerde been.
Aan de waterkant ligt er een stelletje op een matras in het gras. Om hen heen is het zonnig, maar zij zitten in de schaduw. Hij draagt alleen een losse spijkerbroek en ligt languit. Zij zit naast hem en legt haar hand op zijn schouder. Aan haar voeten ligt een hondje. Het lijkt een heel gezellig tafereel. Maar als je een tweede blik op de foto werpt, zie je de injectienaald die zij met haar hand bij hem inbrengt. Op het onderschrift staat: ‘April and Robert on mattress under 9th Street bridge’. Deze mensen bevinden zich niet voor een picknick in het park, maar onder een brug waar zij waarschijnlijk leven.
‘No parking: anytime’
Nog een voorbeeld is de foto ‘Inessa Waits Near South 9th Street’. De vrouw staat in een steegje. Ze kijkt naar de grote weg en staat met haar rug naar ons toe. Ze draagt een minirok, haar over vloedige blonde haar in een knot en absurd hoge doorzichtige naaldhakken. Op de kruising met de grote weg staan borden met daarop teksten als: ‘stop’, ‘no parking: any time’ en ‘global auto body parts’. Daaronder zien we haar jas en tas liggen. Dit is duidelijk haar werkplek. Deze vrouw lijkt wel een parodie op Assepoester. Ze wacht eerder op de auto van de volgende klant, dan op de prins op het witte paard.
Als onderdeel van de tentoonstelling wordt ook een fragment van Grannans debuutfilm The Nine vertoond, die in 2016 uitkomt. Daarin komen de stille figuranten van de zwart-witfoto’s tot leven. Ze vormen een kleine gemeenschap aan de South Ninth Street van Modesto, ook wel ‘The Nine’, die op zichzelf is aangewezen. Het lijkt alsof er niets beweegt behalve de zon. Toch proberen de inwoners er het beste van te maken.
Op de expositiemuur is de uitspraak uitgelicht: ‘Ze zeggen dat The Nine is waar mensen heen gaan om te ster ven, dus misschien ontmoeten wij Hem op de weg naar buiten. Maar ik denk dat God hier is, juist op de plekken waar we vergeten te kijken – in de muziek en het licht, zelfs de regen.’ De foto’s illustreren de waardigheid waarmee mensen hun lot tegemoet treden, maar ook de bittere armoede waarin zij zich bevinden. Ze slaan de droom aan gruzelementen.
Katy Grannan, The Nine en The Ninety Nine, FOAM, t/m 23 augustus 2015.