De stand van het demonstratierecht in vijf ‘noodzakelijke’ beperkingen
De klimaatalarmactie in Maastricht, 14 maart 2021 (Foto: Alexandre van Calster)
Tijdens de klimaatalarmacties legden burgemeesters in het hele land zware beperkingen op. Dit is opmerkelijk, omdat er dagelijks massale acties extreemrechtse coronaontkenners worden gedoogd. Alle veiligheidsmaatregelen worden hier aan de laars gelapt. Hetzelfde geldt voor de de verkiezingsmanifestaties van het neofascistische Forum voor Democratie.
Klimaatorganisaties hekelden daarom de aanval op hun demonstratierecht door burgemeesters. Waarom moeten zij in Amsterdam bijvoorbeeld met maximaal 500 mensen buiten het centrum demonstreren, terwijl extreemrechts wekelijks op het Museumplein staat, zonder zich iets aan te trekken van aantallen of coronamaatregelen? Gelukkig konden dit soort misverstanden door de burgemeesters snel uit de wereld worden geholpen in een brandbrief: er werd ‘lokaal zorgvuldig en met respect voor het belang om ook in deze tijd te kunnen demonstreren’ afwegingen gemaakt. De richtlijnen waren allemaal strikt noodzakelijk en in het belang van de volksgezondheid. Gelukkig maar!
Om te leren over grondrechten en de bescherming van de volksgezondheid loont het de moeite om preciezer te kijken naar het vakwerk van onze bestuurlijke elite. Een korte greep uit de hoogstnoodzakelijke en supergrondwettelijke maatregelen die het gevolg waren van kundig maatwerk:
1. Verbod op ‘Top-40-muziek’
Hoewel muziek op demonstraties de normaalste zaak van de wereld is en het afgelopen weekend op veel plaatsen gewoon was toegestaan, vroeg de lokale situatie in enkele steden om uitzonderingen. In Arnhem bijvoorbeeld was burgemeester Marcouch genoodzaakt om ‘Top-40-muziek’ te verbieden. Alle livemuziek was verboden (ongeacht de plaats van de artiest in de hitlijsten). Het draaien van versterkte ‘klimaatmuziek’ was gelukkig geen bedreiging voor de volksgezondheid – of niet live gespeelde ‘klimaatmuziek’ uit de top-40 wél was toegestaan werd niet duidelijk.
In het nabijgelegen Nijmegen was versterkte muziek in het geheel verboden. Met versterkte muziek zou er – mogelijk als gevolg van de nuances van het Nijmeegs dialect – namelijk sprake zijn van een ‘evenement’ met alle gezondheidsbedreigende gevolgen van dien. Een uitzondering werd hier gemaakt voor ‘politieke muziek’ die in Nijmegen kennelijk onverenigbaar is met ‘evenementen’. In Heerlen zou alle versterkte muziek onherroepelijk tot een ‘evenement’ hebben geleid en werd dit dus wijselijk verboden.
2. Vooraf inzien van sprekerslijsten
De grondwet verbiedt dat burgemeesters zich bemoeien met de inhoud van publieke manifestaties. Maar nood breekt wet. In Heerlen eiste de gemeente daarom dat de lokale klimaatcoalities vooraf de namen van sprekers door zou geven. De bedoeling hiervan was uiteraard niet om sprekers te intimideren of om zich inhoudelijk met het programma te bemoeien. Hoe deze beperking dan wél precies heeft bijgedragen aan de het voorkomen van een uitbraak is niet helemaal duidelijk. De onnavolgbaarheid van deze beslissing is ongetwijfeld het gevolg van uitzonderlijke vakbekwaamheid.
3. Timing van de voorbereiding luistert nauw
Op verschillende plaatsen was het noodzakelijk om heel precies voor te schrijven hoe de onderlinge afstand tussen deelnemers georganiseerd moest worden en op welk tijdstip dat precies plaats moest vinden. In Utrecht moesten organisatoren uiterlijk drie uur van tevoren exact 200 stippen hebben aangebracht. De politie kwam de stippen op dat moment tellen. In Heerlen was het juist van belang dat de stippen pas op het allerlaatste moment werden aangebracht. Hier was het niet toegestaan om vóór 12.45 te beginnen om stippen aan te brengen. Ook was het in Heerlen van belang dat de stippen zouden worden aangebracht met ‘afwasbare krijt (die niet langer dan 48 uur zichtbaar blijft)’.
Let op! Dit geldt alleen voor Heerlen, in Hoorn is het gebruik van afwasbare krijt op straat namelijk vandalisme en derhalve strafbaar.
4. Stilstaan of demonstreren
In het hele land was het verboden om demonstraties te houden, lopend zou het namelijk moeilijker zijn om afstand te bewaren. Op alle 44 lokale klimaatalarmacties bleef het daarom bij stilstaande manifestaties. Op zeer plaatselijk niveau was de situatie anders. In Den Haag hielden klimaatdemonstranten een stilstaande manifestatie op de Koekamp – waar na ingrijpen van de gemeenteraad geen 100, maar maar liefst 200 mensen waren toegestaan. Zo’n tweehonderd meter verderop op het Malieveld was de concrete lokale situatie heel anders. Daar demonstreerde een veel grotere groep extreemrechtse corona-ontkenners die geen afstand hielden en geen mondkapjes droegen. Zo’n tweehonderd van hen marcheerden onder politiebegeleiding het veld op. Vermoedelijk was hier sprake van een snelle tactische manoeuvre om het coronavirus te ontwijken. Het maatwerk van de Haagse politie lijkt geen grenzen te kennen. Nadat de politie had toegestaan dat enkele duizenden mensen zich op het malieveld verzamelden, grepen zij alsnog in.
5. Veilige aantal deelnemers en onderlinge afstand afhankelijk van dagkoersen
In verschillende gemeenten gingen de burgemeesters heel ver om maatwerk te leveren en werd per dag heel precies bekeken wat wel en niet veilig was met het oog op de coronamaatregelen. In Utrecht mochten op het Jaarbeursplein zondag bijvoorbeeld maar 200 mensen aanwezig zijn. De politie zag hier scherp op toe en greep in de loop van de actie in om mensen weg te sturen. De organisatie werd daarbij onder druk gezet om deelnemers op te roepen om te vertrekken.
Afgelopen zomer was er op dezelfde plaats nog plek voor 3500 demonstranten bij een Black Lives Matterprotest. De gemeente was op dat moment zeer tevreden met het verloop. Maar wie denkt dat de gemeente Utrecht gewoon steeds minder demonstranten toelaat op dezelfde locatie heeft het mis. Er wordt juist steeds heel concreet gekeken wat er in de gegeven situatie veilig kan worden toegestaan. Een dag na het klimaatalarm vond er een verkiezingsmanifestatie van FvD plaats op het Jaarbeursplein. Daar waren honderden aanhangers van de fascistische leider welkom, zij gingen hossend en in polonaise over het plein. Hier werd niet ingegrepen door de politie.
Behalve toen 40 moedige antifascisten een uitstekende tegenactie hielden. Baudet beklaagde zich vanaf het podium dat het hem en zijn volgers niet was toegestaan om ‘gewoon antifa’s op de bek te slaan.’ Je mag ook niks meer in dit land.
Serieus?
Dit is bloedserieus. Alle genoemde feiten in dit artikel kloppen, behalve dan dat er in werkelijkheid geen enkele redelijke motivatie te geven is voor deze bizarre antidemocratische maatregelen. Burgemeesters gingen heel ver om het demonstratierecht van klimaatactivisten in te perken. Dit is een aanval op onze basale democratische rechten. Ondertussen laten burgemeesters extreemrechtse coronaontkenners en het neofascistische FvD in veel gevallen gewoon hun gang gaan.
Extreemrechts plaatst zichzelf boven de wet. Het eist vrijheid van meningsuiting voor zichzelf en onderdrukking en censuur voor anderen; het eist demonstratievrijheid voor zichzelf en onderdrukking van antifascisten en andere politieke tegenstanders. Burgemeesters als Halsema, Dijksma en Marcouch nemen de dubbele standaard van extreemrechts over en ondermijnen daarmee onze grondrechten. We roepen iedereen op om pal te staan voor onze grondrechten en zich aan te sluiten bij het antifascistische verzet. Het afgelopen weekend heeft namelijk opnieuw onderstreept dat onze elementaire vrijheden en rechten verre van gegarandeerd zijn.
Aankomende zondag vindt de jaarlijkse demonstratie tegen racisme en fascisme plaats bij de Dokwerker op het Ernst Daniël Meijerplein in Amsterdam. Het is de organisatie verboden om op het Museumplein te demonstreren, omdat de gemeente daar ruim baan geeft aan de wekelijkse extreemrechtse protestactie. Als het aan Halsema had gelegen hadden antiracisten op de internationale dag tegen racisme buiten de ring moeten demonstreren om plaats te maken voor extreemrechts. Genoeg met de aanval op onze rechten. Genoeg met de steun aan extreemrechts. Komt allen!