De regering heeft de humanitaire crisis in Ter Apel zelf georganiseerd

Protest voor een menswaardige asielopvang georganiseerd door Platform Stop Racisme. Den Haag, dinsdag 23 augustus 2022.
Bijna dagelijks bereikt de georganiseerde ellende in Ter Apel nieuwe dieptepunten. Het dodelijke samenspel van racisme en neoliberalisme werpt zijn vruchten af. Nu de situatie zowel in humanitaire als in politieke zin escaleert, is het de hoogste tijd dat links zich laat horen.
26 augustus 2022

Al wekenlang slapen honderden mensen in Ter Apel buiten. Elementaire sanitaire voorzieningen ontbreken: zelfs de mogelijkheid om zich te wassen wordt de vluchtelingen ontzegd. Van basiszorg is geen enkele sprake, waardoor Artsen zonder Grenzen zich gedwongen heeft gezien om de zorg zelf te gaan organiseren. Het voedsel dat het COA ter beschikking stelt bestaat uit brood, kaas en patat. Gelukkig wordt dit karige dieet aangevuld door vrijwilligers van organisaties als MiGreat, die voedselhulp organiseren.

De ellende in Ter Apel is georganiseerd. Na 2015 werd de opvangcapaciteit afgeschaald zodat er onmiddellijk problemen zouden ontstaan wanneer er weer meer asielaanvragen kwamen. Zoals Leo Lucassen terecht opmerkt is crisis een vast onderdeel van het Nederlandse asielbeleid. De regering is er wettelijk aan gehouden om de mensenrechten te respecteren, maar wil dat niet. Het huidige beleid is een poging om onder die plicht uit te komen. Asielopvang moest zo goedkoop mogelijk, waardoor de opvangcapaciteit steeds zo veel mogelijk werd afgebouwd. En de problemen die zodoende ontstonden, waren stiekem heel welkom: die schrikken lekker af en stellen het kabinet in staat om zich te beroepen op ‘overmacht’. Dat in werkelijkheid politieke onwil het kernprobleem is, blijkt duidelijk uit het feit dat er na maanden van ellende nog nauwelijks iets is gebeurd om de humanitaire crisis in Ter Apel het hoofd te bieden.

De humanitaire noodtoestand in Ter Apel ligt in het verlengde van het overige afschrikbeleid: de regering Rutte-II was verantwoordelijk voor de Turkije-deal, die vluchtelingen een veilige vluchtroute en het recht op een asielaanvraag ontzegde. Dat dwong hen om gevaarlijker vluchtroutes te kiezen. Terwijl duizenden vluchtelingen verdronken, logen racistische parlementsleden zoals toenmalig VVD-fractievoorzitter Halbe Zijlstra dat vluchtelingen uit Syrië vooral voor een gratis ‘borstvergroting’ naar Nederland zouden komen en schilderde ze daarmee af als een bedreiging voor de welvaart. Met dergelijke racistische stemmingmakerij moest de georganiseerde moord op de slachtoffers van een moordzuchtige dictatuur worden gelegitimeerd. De racistische haatzaaierij van tuig als Wilders was daarbij zeer behulpzaam.

Moorddadig beleid

Het Nederlandse vluchtelingenbeleid laat zich vrij eenvoudig samenvatten: elke vluchteling die buiten de Nederlandse grenzen sterft is meegenomen. Rechts houdt zichzelf voor dat dit afschrikbeleid eigenlijk heel menselijk zou zijn, omdat elke dode vluchteling anderen zou overtuigen om de overtocht niet te wagen. Maar zoals iedereen met een functionerend inlevingsvermogen begrijpt, slaan mensen pas op de vlucht als ze zich daartoe gedwongen zien. Desondanks probeert de regering de afschrikking ook op Nederlandse bodem voort te zetten, door mensen die hun vlucht overleven vervolgens in een onleefbare situatie te houden.

Inmiddels is het zo ver dat een drie maanden oude baby in Ter Apel overleed. Gisteren nog moesten twee mensen met spoed in het ziekenhuis worden opgenomen omdat het aan elementaire zorg ontbreekt. Extreemrechts roept om het hardst dat de doodsoorzaak van de baby onbekend is en dat ‘links’ de dood zou ‘misbruiken’. Het is de racisten immers een gruwel dat het een opmaat zou kunnen zijn naar een ook maar enigszins menselijke behandeling van vluchtelingen. Maar wat de precieze toedracht ook is: Mark Rutte en zijn handlangers sturen er al jaren op aan om vluchtelingen op elke stap van hun reis in gevaar te brengen. Of deze dood als een ‘succes’ van dat beleid mag gelden is inderdaad nog niet helemaal duidelijk. Dat het in ieder geval niet aan de inzet van onze regering heeft gelegen is evenwel glashelder.

Veiligheidsprobleem

Terwijl iedereen kan zien dat de mensonterende omstandigheden waarin de vluchtelingen verkeren de hoofdoorzaak is van de problemen, doet de staat alsof het hier primair om een veiligheidsprobleem gaat. De burgemeester van Ter Apel stuurde de politie en boa’s op vluchtelingen af om tentjes in beslag te nemen die door lokale ondernemers waren gedoneerd. De enige reden daarvoor was dat de burgemeester de vluchtelingen niet vertrouwd: we weten niet ‘wat er zich in de tentjes afspeelt’. De burgemeester weet ook niet wat zich in tentjes op een gemiddelde camping of bijvoorbeeld op Lowlands afspeelt, of in een willekeurige woning. Over het algemeen is dat geen reden om een gewapende bende de deur te laten intrappen en de bewoners op straat en in het zicht te zetten. Dat deze mensen niet met een tentje vertrouwd kunnen worden is alleen te begrijpen vanuit een door en door racistisch wereldbeeld.

Later kwam er nog een noodverordening die mensen verbood om ‘de nacht door te brengen in kampeermiddelen’ en de weg vrijmaakte voor preventief fouilleren door de politie. De Groningse burgemeester Koen Schuiling, voorzitter van de veiligheidsregio, heeft nu verordend dat iedereen die buiten verblijft bij Ter Apel moet vertrekken. Waarheen is volstrekt onduidelijk. Wel werd direct benadrukt dat de politie zo nodig dwang zou toepassen om mensen te verwijderen. Schuiling wil vluchtelingen met andere woorden op gaan sluiten, naar eigen zeggen om daarmee het ‘vertrouwen’ terug te winnen. In werkelijkheid heeft de VVD’er niet het minste respect voor de mensen die hij wederrechtelijk van hun vrijheid wil beroven. ‘Als de buitenslapers in Ter Apel niet inslinken, dan moet de politie en boa’s ze weghalen’, zei hij letterlijk op Radio 1. Alsof hij het over vuilnis had.

Ontmenselijking

Door over mensen te spreken alsof het om ongedierte of afval gaat, komt niemand meer op het idee om zich af te vragen wat hun rechten zijn. Dat weet ook extreemrechts. De onmenselijke behandeling van asielzoekers bij Ter Apel en de mensonterende toestanden die daar het gevolg van zijn, worden door hen gretig aangegrepen om hen te verder ontmenselijken. Laat mensen in de modder slapen, zorg ervoor dat ze zich niet kunnen wassen, wacht totdat er vechtpartijen uitbreken en gebruik de beelden vervolgens om mensen als beesten af te schilderen. Wilders bestempelde de mensen bij Ter Apel categorisch als ‘tuig’ dat het land uit moest.

De regering ondersteunt het racistische narratief door de dubbele standaard die zij hanteert, waarbij Oekraïners een veel betere behandeling krijgen dan anderen. De witte vluchtelingen zijn aan het werk en mogen zich wassen, terwijl zwarte en bruine vluchtelingen gedwongen worden om in hun eigen vuil weg te rotten om vervolgens door een politiemacht als criminelen gefouilleerd en geknuppeld te worden. Zo versterkt de regering het beeld dat de ene groep nu eenmaal beschaafder is dan de andere – dat is ook exact het doel van dit beleid.

Extreemrechtse politici en publicisten zijn ondertussen druk doende om leugens te verspreiden die dit geweld moeten legitimeren en ‘oplossingen’ aan te reiken die nog verder gaan. Zo beweert de extreemrechtse propagandist en fantast Syp Wynia dat Nederland ‘nog nooit zo’n massale immigratiegolf [heeft] meegemaakt’, terwijl de instroom nu niet in de buurt komt van die in 2015. Ook wordt het frame verspreid dat vluchtelingen en asielzoekers, specifiek die in Ter Apel, allemaal ‘veiligelanders’ zouden zijn. In werkelijkheid maakt die groep maar 4 procent uit van het totaal. Dat de Nederlandse regering een land veilig vindt, betekent daarbij nog niet dat iedereen dat in de praktijk ook is. Denk bijvoorbeeld aan het ‘veilige’ Marokko, dat nog altijd mensenrechtenactivisten en journalisten gevangenhoudt die tijdens de opstand van 2016-2017 werden gearresteerd.

De VVD – al jarenlang verantwoordelijk voor het migratiebeleid – maakt dankbaar gebruik van de extreemrechtse druk om de geesten rijp te maken voor nog restrictiever en misdadiger beleid. Zo liet VVD-Kamerlid Ruben Brekelmans weten dat een ‘asielstop’ ook voor zijn partij geen taboe meer is.

Rutte-crisis

De crisis in Ter Apel is een typische Rutte-crisis. De stikstofcrisis werd veroorzaakt doordat de regering onder haar plicht uit probeerde te komen om de natuur in Nederland enigszins te beschermen. Deze crisis wordt gecreëerd omdat de regering zich niet aan het vluchtelingenverdrag en de mensenrechten wil houden. In beide gevallen helpt Rutte de extreemrechtse beweging te versterken.

De racisten die in Albergen demonstreerden namen de vlaggen van de boerenprotesten over. Eerder schaarden de corona-ontkenners zich achter de boerenprotesten. Fascistische complottheorieën over ‘omvolking’ en een ‘Great Reset’ worden gretig aan elkaar gekoppeld om de extreemrechtse beweging verder te vormen. Extreemrechtse media, politici en politie-agenten proberen nu – en de timing is niet toevallig – een beeld te schetsen van een vloedgolf van criminele ‘veiligelanders’ in de steden. Dat helpt niet alleen om de mensenrechtenschendingen in Ter Apel te rechtvaardigen, maar wordt in toenemende mate gebruikt om direct aan te zetten tot racistisch geweld. Geert Wilders riep bijvoorbeeld op om het leger in te zetten tegen Marokkaanse jongeren en gaf daarbij aan dat hij ‘graag’ zou komen ‘helpen’.

Het is de hoogste tijd dat links zich laat horen. Afgelopen week vond een eerste actie plaats in Den Haag en vanavond wordt in Amsterdam gedemonstreerd voor een menswaardig asielbeleid. Op dinsdag 13 september organiseert het Afrikaanse Vluchtelingen Collectief een decentrale actiedag tegen de discriminatie van vluchtelingen. Het Platform Stop Racisme is druk bezig een landelijke demonstratie voor een menswaardige opvang te organiseren. Iedereen die met afschuw kijkt naar het huidige beleid zou de acties moeten helpen opbouwen. Groepen als MiGreat die directe hulp verlenen, kunnen ook alle hulp en steun gebruiken.