De onrechtvaardige uitzetting van Pekar Shaban

Op 10 februari van dit jaar werd Pekar Shaban uitgezet naar Irak. Hoewel Pekar, 26 jaar oud, meer dan 16 jaar in Nederland woonde en Irak hem niet terug accepteerde, heeft Justitie hem toch gedeporteerd. Wat is hier aan de hand?
29 juni 2016

Door Mark Kilian

In 1999, toen zijn vader al in Nederland was, kwamen Pekar, zijn moeder en zus hier aan. Hoewel ze geen identiteitspapieren hadden, kreeg het hele gezin een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd. Vanuit het AZC belandden ze in het dorp Kortenhoef, waar ze een woning kregen toegewezen.

‘Pekar had de vlucht als traumatisch ervaren’, vertelt Jellie Goedhart, een vriendin van de familie – ‘Ik zie haar als familie’, schijft Pekar zelf. Jellie bouwde de website die onderdeel is van de campagne om Pekar terug te halen naar Nederland. ‘Ze moesten van het ene AZC naar het andere, zo kon hij nergens goed aarden. Onderweg van school naar het AZC werd hij lastiggevallen, dat was voor hem een vrijwel dagelijkse ervaring, het was heel heftig.’

Racisme

Wie zich afvraagt waar het begon mis te gaan, moet dus het racisme onder ogen zien waarmee het gezin Shaban vanaf het begin werd geconfronteerd, op straat en op school. Zelfs een leraar zette Pekar apart bij het rekenen, kort voor de Citotoets. Toen de moeder protesteerde zei de leraar: ‘Jullie zijn hier toch om te werken, niet om te leren?’

Pekar vervreemdde van school, bleef zitten op de havo en ging naar de mavo. Daar raakte hij bevriend met kansarme jongeren, via wie hij later in de criminaliteit raakte. ‘Maar’, zoals Freek Schravesande schreef, ‘Maar die jongens waren de eersten die hem zagen staan. Ze zeiden: kom chillen, zonder jou is er niets aan. “Dat had ik nooit eerder meegemaakt.” Die jongens, oorspronkelijk ook geen Nederlanders, kwamen voor zichzelf op. Zij pakten wel gewoon een honkbalknuppel als ze door anderen werden bespuwd. “Daar keek ik tegen op”.’

Zo kwam Pekar in aanraking met Justitie. In 2008 en 2010 werd hij veroordeeld voor kleine criminaliteit, afpersing en een woningoverval. Toch verlengde de IND zonder problemen zijn verblijfsvergunning. Nadat hij zijn straf had uitgezeten kwam hij op 8 april 2013 vrij wegens goed gedrag.

Breken

Terwijl het gezin Shaban inmiddels allen de Nederlandse nationaliteit hadden gekregen, gold dit echter niet voor Pekar, die op zijn achttiende in de cel zat.

Na zijn vrijlating probeerde hij te breken met zijn verleden, en regelde zijn eigen re-integratie. Hij kwam onder begeleiding bij Stichting Moria in Nijmegen op kamers te wonen en zocht een baan in de horeca. Hij kon aan het werk bij Vos Kookt, ging aan het werk met ouderen, gaf workshops door heel Nederland en kookte bij mensen thuis.

‘Pekar is een harde werker’, zegt Jellie. ‘Hij pakt alles aan om succesvol te zijn. Hij meldde zich bijvoorbeeld ook nooit ziek. Hij deed alles om verder te komen in het leven.’
Ook coach Daniëla van Es van Stichting Moria, die Pekar bij zijn re-integratie ondersteunde, spreekt lovend over hem, als een voorbeeld.

Pekar werd toegelaten tot het ROC van Nijmegen voor een opleiding tot kok, en kreeg een plek bij een erkend leerbedrijf. Op 1 september 2014 kreeg hij een huurhuis toegewezen.
Zelfs de IND gaf toe dat Pekar zijn leven beterde, en in Nederland thuishoort. Toch spande de dienst een proces aan om hem terug te sturen naar Irak – een land waarvan hij de taal nooit heeft geleerd, en waar hij niemand kent.

Trucjes

Pekar is veroordeeld volgens de ‘glijdende schaal’: als je lang je in Nederland verblijft, leidt een kleine overtreding niet meteen tot uitzetting. Maar de tweede overtreding gaf de IND en de rechtbank de mogelijkheid om Pekar te bestempelen tot ‘een gevaar voor de openbare orde en veiligheid’: hij moet het land uit.

Als je herkomst niet bewezen kan worden, mag dat echter niet. Op 20 november 2015 bezocht Pekar met zijn vader en twee IND-medewerkers de Iraakse ambassade in Den Haag. De Iraakse vertegenwoordiger weigerde echter om reispapieren af te geven omdat geen enkel document aantoont dat Pekar uit Irak komt. Bovendien is Irak niet veilig, en wilde Pekar niet meewerken aan zijn deportatie: ‘Over mijn lijk dat ik terugkeer naar Irak’, zei hij.

Op 18 januari 2016 moest Pekar zich melden op het politiebureau in Nijmegen, en werd zonder aankondiging opgesloten in Kamp Zeist. Na negen dagen oordeelde de rechtbank dat dit onterecht was, en de IND in strijd met de wet handelde. Toch werd Pekar enkele dagen na zijn vrijlating op het politiebureau ontboden. Daar ontving hij een A4’tje met een reisschema naar Erbil, en kreeg een week om Nederland ‘vrijwillig’ te verlaten.

Een nieuwe – en voorlopig laatste – rechtszitting die over Pekars uitzetting moest beslissen, vond plaats in Den Haag. Daar bediende de IND zich van oncontroleerbare beweringen. Pekar zou ‘bekend zijn’ bij de Koerdische regionale regering onder een andere naam. Pekar kent deze naam niet, en hij komt ook in geen enkel computersysteem voor. Maar zijn advocaat, compleet verrast, stond schaakmat. Hoewel Nederland de Koerdische regering niet heeft erkend, was een anonieme mail voldoende voor de rechter om de deportatie te beklinken. Kafkaïaanser kan het niet worden.

De framing van Pekar als ‘gevaar voor de openbare orde’ was vitaal voor de IND om de normale regels voor deportatie aan hun laars te kunnen lappen. Zo kon hij worden gedeporteerd zonder het normaal benodigde Lassez-Passer, maar met een EU-staat.

De uitzetting van Pekar vond plaats onder bewaking van Marechaussee. Geboeid, met tie-rips en in netten werd hij, met een tussenstop in Amman, naar Erbil gevlogen. De reis duurde dagen, en de Iraakse officials en politie begrepen niets van zijn komst.

Onrechtvaardig veroordeeld

Pekar had weliswaar overtredingen begaan, maar zijn straf uitgezeten. Bovendien had hij zich met hart en ziel gestort in de opbouw van een nieuw leven. De rechter erkende echter geen verzachtende omstandigheden – niet het succescolle reïntegratietraject, en ook niet dat in 2014 post-traumatisch stressyndroom bij Pekar werd vastgesteld (PTSS).

Zoals de eigenaar van Credible, Mark Nijhuis, in een interview zei: ‘Op het moment dat hij veroordeeld werd, als iemand hem toen had verteld: “Luister, jouw kansen zijn verspeeld in dit land. Je hebt een kans gehad, die heb je verpest, en nu is het afgelopen”, dan had hij dat nog begrepen ook. Alleen is hij in een traject gekomen waarin hij nieuwe kansen kreeg, waarin hij alles doorlopen heeft, waarbij hij een voorbeeld is geweest voor de reclassering en voor stichting Moria. Vanaf dat moment heeft hij weer dromen gekregen en heeft hij ook alles gedaan om aan zijn toekomst te bouwen. Dan kun je niet zoveel jaren later, op het moment dat het allemaal geslaagd is, in één keer die stekker eruit trekken.’

Ook Jellie Goedhart onderstreept dit. ‘Het meest onrechtvaardige is: je bent al gestraft, en dan word je dubbel gestraft als je in een ander land geboren bent. Dan lijkt het alsof je een kans maakt, maar dan word je alsnog het land uit gezet. Het strafrecht en het vreemdelingenrecht lopen hier op een rare manier door elkaar. Het ging juist heel erg goed met Pekar, maar dat telt uiteindelijk niet mee.’

‘We hebben wel contact met Pekar. Het is wisselend, hij slaapt en eet slecht. Hij kan niet alleen over straat, soms heeft iemand hem aan de telefoon en dan horen we dat er geschoten wordt. Het is een angstige en uitzichtloze situatie. Hij kan daar niks opbouwen.’

‘We zijn nu bezig met een kaartenactie richting het ministerie van Justitie. We hopen dat we staatssecretaris Klaas Dijkhoff zover krijgen om het inreisverbod in te trekken. De advocaat gaat het inreisverbod ook aanvechten, en hij heeft een klacht ingediend bij het Europese Hof. Het moet de bevoegde instanties duidelijk worden dat Pekar absoluut geen gevaar is voor de openbare orde.’

Zie voor de actie om Pekar Shaban terug te halen de site Project Phinix en de Facebook-pagina Help Pekar Shaban terug naar huis.