De nieuwe paus en de tegenstellingen van het katholicisme
Door Simon Basketter
Het is natuurlijk onmogelijk de rijkdom van de katholieke kerk te bepalen. Haar investeringen en uitgaven worden geheim gehouden. De onbetaalbare kunst, land en investeringen van de kerk maken het een van de rijkste instellingen ter wereld.
Tegelijkertijd beweert de kerk dat ʻbuitensporige verrijking door een minderheidʼ een doodzonde is. Dit zijn de tegenstellingen in het hart van elke religie. Maar het is geen wonder dat mensen hun heil zoeken bij bovennatuurlijke krachten in de storm van de klassenmaatschappij.
Net als alle andere ideeën, zijn religieuze ideeën sociale en historische producten. De katholieke kerk, net als alle religies, heeft dictators gesteund en hen die daartegen vochten. Dit spanningsveld komt tot uitdrukking in de aanstelling van de nieuwe paus.
Franciscus is de eerste Jezuïet die paus wordt. Jezuïeten zijn de stoottroepen van de katholieke kerk, opgericht in 1534 om het katholicisme na de reformatie opnieuw op te bouwen. Ze zijn orthodox, maar hun commitment in het bouwen van de kerk plaatste hen vaak dicht bij de armen.
In de zeventiger jaren stonden Jezuïeten aan het front van de beweging die bekend stond als bevrijdingstheologie, en die onderdrukten aanspoorde om naar verandering te streven. Dat was een gevaarlijk idee voor de kerk. De vorige twee pausen stonden in het centrum van een ideologische oorlog tegen deze stroming. De ideologie van de top van de katholieke kerk werd gevormd in de strijd tegen bevrijdingstheologie.
De nieuwe paus heeft zich mogelijk iets meer wereldlijk geëngageerd dan anderen. Bevrijdingstheologie was zeer invloedrijk in Latijns-Amerika. In Argentinië greep het leger de macht in 1976.
Gemarteld
Militairen en pro-junta doodseskaders dreven tienduizenden linkse mensen bijeen, en mensen die ze beschuldigden van linkse sympathieën. Deze werden vastgehouden in concentratiekampen. Zij werden gemarteld, verkracht, vermoord en ʻverdwenenʼ voor altijd.
Jorge Bergoglio, zoals de paus tot afgelopen week bekend stond, maakte bliksemcarrière binnen de kerkelijke hiërarchie. In 1973 werd hij de provinciaal (overste) van Argentinië, het hoofd van de gehele Jezuïetenorde daar, toen hij 36 was.
Hij stond in contact met de militaire autoriteiten over de ongehoorzaamheid van twee van zijn priesters, van wie geruchten gingen dat zij contact hadden met linkse guerrillagroepen. Zij weigerden Bergoglioʼs bevel op te volgen om de sloppenwijk te verlaten waar zij werkten.
Een memo van het ministerie van Buitenlandse Zaken suggereert dat Bergoglio verdenkingen had doorgespeeld aan de autoriteiten, en intrigeerde achter de rug om van de priesters. Hij ontkent dit. Maar in 1976 zijn vader Orlando Yorio en vader Francisco Jalics gemarteld en vastgehouden in een concentratiekamp, bijna zes maanden lang.
Dit maakt veel uit, om meerdere redenen. Meer dan een miljard mensen hopen dat de nieuwe paus de schandalen en de schismaʼs van de afgelopen jaren kan doen vergeten. Dat is onwaarschijnlijk. De vóórtdurende doofpotten van het kindermisbruik, bijvoorbeeld, zullen niet zomaar verdwijnen.
Binnen de geheimzinnige pracht en praal van een nieuwe paus bevinden zich langetermijnspanningen – van geloof, onverdraagzaamheid en macht. Latijns-Amerika is een belangrijke basis voor de kerk, omdat haar ledenaantal afneemt in Europa. Maar misdaden uit het recente verleden, en wat de paus wel niet heeft gedaan, zullen niet zomaar vergeten worden.
In een lopende rechtszaak in Argentinië legde een vrouw afgelopen donderdag getuigenis af. Ze was verkracht en gemarteld. Ze keek naar 44 mannen op de beklaagdenbank en noemde de namen van wie ze zich herinnerde – diegene die het leuk vond om sigaretten uit te drukken op haar borsten, bijvoorbeeld – en wees met haar vinger terwijl ze sprak.
Elk van de 44 droeg een broche met witte en gele linten, de kleuren van het Vaticaan. Dat om kardinaal Bergoglio te eren, die de avond ervoor tot paus Franciscus I was benoemd.
Dit is een vertaling uit de Socialist Worker.