De mythe van een links kabinet

‘Een linkse begroting’: dat was de mening van de verzamelde Nederlandse pers na Prinsjesdag. De Volkskrant en het NRC vergeleken, in navolging van Mark Rutte, het kabinet zelfs met de regering-Den Uyl. In werkelijkheid sluit het beleid, met hier en daar een cosmetische aanpassing, naadloos aan op dat van Balkenende I, II en III.

– Koopkracht achteruit
Terecht richtte veel woede zich op het feit dat voor de meeste mensen de koopkracht achteruit gaat, terwijl de economie groeit. Jarenlang is ons verteld dat het nodig was lonen te matigen en te bezuinigen, omdat het economisch slecht ging. Nu moeten de meeste mensen dus opnieuw inleveren, terwijl het kabinet belooft dat we over een paar jaar de vruchten van de groei zullen plukken. Maar dit is er wel van afhankelijk dat die groei ook doorzet.
De rechtse partijen haalden een slimme truc uit, door dit beleid af te schilderen als typisch voorbeeld van ‘links beleid’, omdat de groepen met de laagste inkomens als enige niet in koopkracht inleveren. Maar met bewust ‘nivelleren’, het verminderen van inkomensongelijkheid, heeft dit niets te maken. In de eerste berekeningen die in de zomer naar buiten kwamen, zouden ook de laagste inkomensgroepen erop achteruit gaan. Voor de PvdA zou dit politieke zelfmoord zijn geweest, dus werden op het laatste moment nog wat lapmiddelen ingezet. Maar het belangrijkste deel van de belastingmaatregelen – verhoging van de BTW en accijnzen – is typisch liberaal denivelleren. Dit zijn maatregelen waaraan iedereen, arm of rijk, evenveel mee betaalt, en die dus de mensen met de laagste inkomens het hardst treffen.
Echt ‘links nivelleren’ zou betekenen dat er eindelijk maatregelen genomen zouden moeten worden tegen de topinkomens, maar dit weigert Bos categorisch. In plaats daarvan schuift hij de kosten van het beleid af op gezinnen met een modaal inkomen – grotendeels gewone arbeiders, die door Bos worden overgelaten aan de goedkope retoriek over belastingverlaging (voor de rijken) van Rutte, Verdonk en Wilders.

– EU-referendum geschrapt
Toen de voorstanders van de Europese Grondwet, onder wie de huidige regeringspartijen, in 2005 werden afgestraft door de kiezers, had iedereen zijn mond vol van de noodzaak te luisteren naar de bevolking. Nu het puntje bij paaltje komt, pleegt de PvdA een uitzonderlijk staaltje kiezersbedrog. Steeds heeft de partij volgehouden te staan voor een nieuw referendum, maar nu dat er daadwerkelijk zou kunnen komen, gaat ze ruggengraatloos overstag. Het huidige verdrag is alleen in de vorm, niet in de inhoud anders dan het document dat eerder door de kiezers werd afgekeurd. De naam ‘grondwet’ en het Europese volkslied zijn geschrapt, maar het harde neoliberale bezuinigingsbeleid en de verhoging van de militaire uitgaven blijven in tact. Dat, en niet de onsmakelijke propaganda over de ‘nationale soevereiniteit’ en ‘het verdwijnen van Nederland’, moet de kern zijn van de kritiek op dit verdrag.

– Neoliberale ‘hervormingen’ in tact
Toen PvdA-fractievoorzitter Tichelaar tijdens het debat over de begroting opschepte over de ‘breuk’ die dit kabinet heeft bewerkstelligd ten opzichte van de vorige kabinetten met de VVD, herinnerde Rutte hem er fijntjes aan dat op alle belangrijke punten de neoliberale ‘hervormingen’ van het vorige kabinet in tact blijven.
Neem het zorgstelsel. Het kabinet stopt een paar zaken terug in het verzekeringspakket, die er door de vorige regering uitgeschrapt waren. Maar ondertussen gaan de zorgpremies er, dankzij de privatisering van het stelsel, wel met rond de 130 tot 180 euro per jaar omhoog. Juist voor de mensen met de laagste inkomens zal dit een grote financiële klap betekenen.

– Wassen neus voor klimaat en vluchtelingen
Het klimaatbeleid en het generaal pardon waren twee linkse onderwerpen waarmee de PvdA pronkte bij de formatie. Maar de beloftes van een klein jaar geleden zijn weggesmolten als sneeuw voor de zon. Met trompetgeschal kondigde Balkenende het streven aan om met 30 procent CO2-reductie voorop te lopen in Europa. Dat streven is in zijn geheel in de vrieskast gezet. In plaats daarvan heeft het kabinet toestemming gegeven voor de bouw van vijf kolencentrales, die samen evenveel uitstoot zullen produceren als alle auto’s in Nederland.
Het generaal pardon wordt door staatssecretaris Albayrak niet veel humaner uitgevoerd dan gebeurd zou zijn door Rita Verdonk, die onder permanente druk stond van protest. Van de 2800 zaken die tot nu toe behandeld zijn, worden 1500 mensen alsnog uitgezet.

Door dit beleid af te schilderen als ‘links’, wordt het debat vernauwd tot een botsing tussen twee polen die nauwelijks van elkaar verschillen. Aan de ene kant staat het kabinet, met zijn neo-liberale economische beleid, zijn steun aan Bush, minachting voor democratie en inspraak van de bevolking, en neo-conservatieve gehamer op christelijke normen en waarden. De PvdA mag dit beleid verkopen aan linkse kiezers, maar heeft zelf niets te bieden. Aan de andere kant staat de rechtse oppositie, die moord en brand schreeuwt maar ondertussen alleen maar meer wil van hetzelfde. Meer liberaal beleid, het afschaffen van ontslagbescherming en het minimumloon, meer controle op burgers in het kader van ‘terrorismebestrijding’ en hun kruistocht tegen de islam, en steun voor Bush’ oorlog tot het uiterste.
Deze valse tegenstelling moet worden afgebroken. Maar dat gaat niet gebeuren door de linkse partijen, via brave interrupties en netjes doorgerekende alternatieven voor de begroting. Volgens de recentste opiniepeilingen is Balkenende IV inmiddels net zo impopulair als de vorige kabinetten met dezelfde naam. Het wordt tijd om die boosheid om te zetten in verzet tegen het beleid. Tegen het ontslagrecht, tegen de verlenging van de missie in Afghanistan, en tegen het conservatieve ‘normen-en-waarden’-offensief van dit kabinet, voor een referendum rond het Europese verdrag. Dat soort verzet zal niet alleen het kabinet onder druk zetten, maar ook helpen om de neo-conservatieve schijnoppositie te ontmaskeren.