‘De maatschappij verander je door actieve strijd, niet door kunst te maken’

Theo Coskun knipt lintje door bij onthulling kunstwerk ter ere van Henk Sneevliet
Op donderdag 31 oktober werd in de Henk Sneevlietstraat in Hoogvliet het kunstwerk Henk Sneevliet van de Rotterdamse kunstenaar Nelis Oosterwijk feestelijk onthuld. Ron Blom en Jeroen van der Starre waren aanwezig en doen verslag.
7 november 2024

Ruim vijftig mensen kwamen vorige week donderdag samen in de Henk Sneevlietstraat, onder wie mensen met een persoonlijke band met de Sneevlietbeweging, buurtbewoners, politieke activisten en vertegenwoordigers van het Centrum voor Beeldende Kunst (CBK) dat het kunstwerk mede mogelijk maakte. Mensen uit de buurt hadden stoelen beschikbaar gesteld voor wie niet lang kon staan.

Inzet

Nelis Oosterwijk heeft zich jarenlang hard gemaakt om het eerbetoon aan Sneevliet en zijn beweging te realiseren. Zijn vader, Nelis Oosterwijk Sr was vanaf de late jaren 20 actief geweest voor Sneevliets RSP. Onder zijn leiding stapte een groep Rotterdamse leden van de sociaaldemocratische Arbeiders Jeugd Centrale over naar de aan de Revolutionair-Socialistische Partij (RSP) gelieerde Revolutionaire Jeugdbond. Later werd Oosterwijk redacteur van De Vonk, het maandblad van de Jeugdbond.

Na de oorlog zat Oosterwijk Sr voor de PSP in de Rotterdamse gemeenteraad waar hij in 1967 het initiatief nam om een straat te vernoemen naar Ab Menist, de leider van de RSP en later de Revolutionair-Socialistische Arbeiderspartij (RSAP) in Rotterdam. Dat werd afgewezen, maar in 1974 viel het besluit dat zowel Ab Menist als Henk Sneevliet een straat naar zich vernoemd zouden krijgen in de nieuwe Verzetsheldenbuurt in Hoogvliet.

Zelf had Nelis voor de kunsten gekozen, maar bleef politiek geëngageerd en ook politiek actief. In navolging van zijn vader zat hij tussen 1982 en 1988 voor de PSP in de Rotterdamse gemeenteraad. Ook hij zette zich vanuit die positie in om de gevallen revolutionair socialisten te eren.

Kunstwerk

De onthulling was dus het sluitstuk van een decennialange inzet, waarin zowel vader als zoon een belangrijke rol speelde. In het kunstwerk is dit voor de goede verstaander ook terug te zien, zo legde Nelis tijdens de onthulling uit. Het kunstwerk is een fotocollage waarop centraal een beroemde foto te zien is van een verkiezingsmanifestatie in 1933. Te zien is een verzameling activisten van de RSP die poseren voor het kantoor van het Plaatselijk Arbeids Secretariaat (het PAS), de plaatselijke vakbondsafdeling van het Nationaal Arbeids Secretariaat (NAS), destijds gevestigd aan de Maasstraat 1 in het Rotterdamse Scheepvaartkwartier. Sneevliet was sinds 1924 voorzitter van het NAS en bleef dat tot de militante vakbond in 1940 door de nazi’s werd verboden.

Henk Sneevliet zat op dat moment een gevangenisstraf uit omdat hij steun had betuigd aan de muitende bemanning van het oorlogsschip de Zeven Provinciën voor de kust van Sumatra. De verkiezingsleus van de RSP luidde: Kiest Sneevliet uit den cel, wat inderdaad zou gebeuren. Omdat Sneevliet zelf de grote afwezige is op de foto heeft Oosterwijk hem er bij geplaatst, omlijnd met rood potlood. Dat was een verwijzing naar zijn eigen jeugdherinnering, vertelt Nelis: zijn vader kreeg soms bezoek van Sal Santen, die getrouwd was met Sneevliets stiefdochter Bep Blauw. Sal was stenograaf bij Het Vrije Volk en had daarom regelmatig een rood potlood bij zich waarmee hij de jonge Nelis liet spelen.

Nelis weet dat zijn vader ook aanwezig was bij de afgebeelde verkiezingsmanifestatie. Maar hij is niet op de foto te zien, mogelijk heeft hij de foto genomen. Als eerbetoon aan zijn vader en met hulp van zijn zoon heeft Nelis ook hem toegevoegd: op de collage kijkt Nelis Sr vanuit het raam op de eerste etage toe.

Onthulling

De onthulling werd gepresenteerd door de Rotterdamse stadsdichter Elfie Tromp, die onder andere voordroeg uit het gedicht dat Henriette Roland-Holst voor haar vriend Sneevliet schreef, toen zij hoorde van diens gewelddadige dood. Ook wees Elfie Tromp erop dat het juist in onze tijd belangrijk is om inspiratie te putten uit mensen die zich zoals Sneevliet hebben verzet tegen oorlog en fascisme.

Ove Lucas, de directeur van het CBK, feliciteerde Nelis met de onthulling van zijn kunstwerk en sprak. Hij verwijst naar een portret dat voor de uitgave Kunstenaars gaan niet met pensioen: 48 Rotterdamse beeldende kunstenaars van Nelis is gemaakt in zijn atelier. Nelis staat op de voorgrond en kijkt recht in de camera. Op de achtergrond een groot portret van de Russische revolutionair Leon Trotski. ‘Ik ben een echte trotskist’, beaamt Nelis. Lucas verwijst ook naar een interview waarin Nelis zijn visie deelt op kunst en politiek: ‘De maatschappij verander je door actieve strijd, niet door kunst te maken.’ Het één kan daarom niet als vervanging dienen voor het andere.

Historicus Dick de Winter, die jarenlang voorzitter was van het Sneevliet Herdenkingscomité, neemt ook nog even het woord. Hij feliciteert en bedankt Nelis en overhandigt hem een cadeau: een mok met daarop de leus van het NAS: Steun door strijd, die Nelis trots in de lucht houdt. Dick maakt van de gelegenheid gebruik om het kunstwerk van wat aanvullende historische context te voorzien. Hij legt uit wat het PAS was waar het was gevestigd en wijst aan waar Ab Menist op de foto te zien is (vijfde van rechts, ‘met die bolle kop’).

Dan is het woord aan Ellen Santen, de dochter van Sal Santen en Bep Blauw, kleindochter van Mien Sneevliet en stiefkleindochter van Henk. Zij vertelt over Sneevliets leven, over haar band met haar oom Henk en over haar herinnering aan hem. Ellen sluit af door een aangrijpend gedicht voor te dragen dat haar grootmoeder Mien in het vrouwenconcentratiekamp Ravensbrück voor haar schreef.

Aan het einde werd het kunstwerk officieel onthuld door de voor de gelegenheid in een rood Marx-T-shirt gestoken Theo Coşkun van de SP. Behalve Nelis Oosterwijk en het CBK hielp ook het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis om het kunstwerk mogelijk te maken.

Bezoek voor meer informatie ook de website van het Sneevliet Herdenkingscomité.

Jij wilt ons nieuws.





    Je emailadres is vereist.