De gezonde delen van links moeten de handen meer ineen slaan
foto: socialisme.nu
De afgelopen verkiezingen hebben rechts opnieuw meer zelfvertrouwen gegeven. Caroline van der Plas heeft in Den Haag het hoogste woord. En inmiddels is de nieuwste fascistische hetze losgebroken. Forum voor Democratie zet zijn aanval op leerkrachten en lhbt-ers voort. Nu door seksuele voorlichting op basisscholen verdacht te maken en aan pedoseksualiteit te linken. De Rutgers Stichting werd bedolven onder bedreigingen en haatberichten en sommige basisscholen zwichtten voor de fascistische terreur. Zo weten de fascistische delen van extreemrechts – ook zonder verkiezingswinst – het land beetje bij beetje naar hun hand te zetten.
Wat opvalt in de laatste hetze is dat die beduidend breder gedragen wordt dan gewoonlijk. Niet alleen de extreemrechtse partijen, maar ook VVD, CDA, ChristenUnie en DENK schaarden zich achter de feitenvrije verdachtmakingen. De passiviteit en lafheid van parlementair links is ondertussen heel moeilijk te verteren. Het besef dat we fundamentele gevechten aan het verliezen zijn – over democratie, vrouwenrechten, wetenschappelijk verantwoord publiek onderwijs, klimaat en lhbtacceptatie, bijvoorbeeld – lijkt nauwelijks door te dringen. Of het lijkt althans voor de linkse mainstream geen aanleiding te zijn om in het geweer te komen.
Nieuw links
Om effectief tegenwicht te bieden tegen de verrechtsing – en zeker om nieuwe overwinningen te gaan boeken – moeten we de linkse beweging op een nieuwe basis heropbouwen. Twee van de grootste strategische tekortkomingen die verholpen moeten worden, zijn de oriëntatie op het parlement en het idee dat verandering via regeringsdeelname moet komen en de daarmee samenhangende opvatting dat je je principes moet verwateren om in het gevlij te komen bij rechts.
De electorale verhoudingen berusten in laatste instantie op maatschappelijke machtsverhoudingen. En de maatschappelijke macht van links is geërodeerd. De vakbeweging richtte zich niet op het organiseren van werkers, maar op overleg met de bazen en een commerciële manier van ‘ledenwerving’. Linkse media zijn verdwenen of lieten hun ideologisch profiel varen. Kritische journalistiek en progressief liberale opinies gaan zodoende – bij gebrek aan beter en door de extreemrechtse aanvallen op ‘cultuurmarxisme’ – door voor (‘extreem-’)links. Dit soort processen hebben ons ontwapend en rechts vrij spel gegeven.
Maar hoe keren we het tij? Historisch kwamen nieuwe linkse partijen maar zelden voort uit een goed idee en een klein begin dat steeds verder uitgroeide. Het idee dat de ‘juiste’ ideeën aan de basis liggen van levensvatbare bewegingen, is een sektarische fantasie. In werkelijkheid kwamen nieuwe socialistische partijen voort uit de strijd. Doordat strijdbewegingen opkwamen waarbinnen een nieuwe laag kader ontstond dat op een zeker moment tot de conclusie kwam dat het gebrek aan politieke vertegenwoordiging een obstakel voor de beweging begon te vormen. Doordat meer strijdbare delen van bestaande partijen tot de conclusie kwamen dat er binnen het kader van de eigen partij geen vooruitgang meer mogelijk was. Maar altijd doordat verschillende groepen activisten door de omstandigheden werden gedwongen om de handen ineen te slaan. Zo ontstond de Duitse Communistische Partij over een periode van jaren door een versmelting van een groep revolutionaire anti-oorlogssocialisten rond Rosa Luxemburg, een groep strijdbare vakbondsleden die tot revolutionaire conclusies waren gekomen en een scheuring van de Onafhankelijke Sociaaldemocratische Partij tussen een revolutionaire en een gematigde stroming.
Eenheid smeden
Een nieuw links zal zich ook nu niet zomaar laten uitroepen. Gelukkig zijn er de afgelopen jaren belangrijke nieuwe initiatieven en aanzetten gedaan. BIJ1 laat voor het eerst weer belangrijke linkse principes doorklinken in het parlement en is de enige parlementaire partij die zich consequent tegen racisme, seksisme en homofobie keert. De Socialisten biedt geroyeerde en opgestapte SP-leden een georganiseerd onderkomen, al blijft die groep nog erg naar binnen gericht.
Met Jacobin hebben we een nieuw links medium dat, hoewel politiek erg gematigd, wel de uitgesproken ambitie heeft om zich te verbinden met de sociale strijd en een podium te bieden voor discussies binnen links. Als Internationale Socialisten proberen we een bescheiden bijdrage te doen door zowel lokaal als landelijk initiatieven te nemen voor gezamenlijke acties, door analyses te bieden en discussies te agenderen – onder meer op ons jaarlijkse Marxisme Festival. En misschien het belangrijkste is de opleving van vakbondsstrijd als gevolg van de koopkrachtcrisis en de opleving van een voor Nederlandse begrippen militant klimaatactivisme waar Extincion Rebellion de spil van is.
Zo zijn er meer belangrijke groepen en initiatieven en positieve ontwikkelingen. In de komende periode zal het erop aankomen om meer en meer samen te werken. En vermoedelijk zullen de omstandigheden ons daar ook in toenemende mate toe dwingen. De groepen die begrijpen dat een nieuw links niet uit de hoge hoed getoverd kan worden, maar uit de strijd moet ontstaan, zouden daarom de handen ineen moeten slaan om de sociale bewegingen – in het bijzonder de klimaatbeweging, de beweging tegen racisme en fascisme en de vakbeweging – op een strijdbare basis op te bouwen. Het is bijvoorbeeld van heel groot belang dat de huidige opleving van cao-strijd ook wordt aangegrepen om de organisatie aan de basis van de vakbeweging te versterken en het strijdbare geluid meer te bundelen. Op die manier kunnen we de basis waarop een nieuw links moet ontstaan verstevigen en smeden we ondertussen sterkere banden tussen de groepen die nu voorop lopen binnen de strijdbare, solidaire en principiële delen van de linkse beweging.