De generaal die uit de gratie viel
Door Max van Lingen
Thomas-Alexandre Davy de la Pailleterie werd in 1762 geboren in de Franse kolonie Saint Domingue (nu Haïti). Zijn vader was een witte aristocraat en eigenaar van een plantage. Zijn moeder was letterlijk bezit van zijn vader. Marie-Cessette Dumas was een zwarte slaaf en werd verkocht vlak voor zijn vader naar Frankrijk terugkeerde.
Aangezien zijn moeder een slaaf was, was ook Thomas-Alexandre slaaf, maar dan wel van aristocratische afkomst. Ook hij werd verkocht door zijn vader, maar deze kocht hem terug bij aankomst in Frankrijk. Hij kreeg de klassieke opleiding die alleen was weggelegd voor jonge aristocraten, maar ondanks zijn kwaliteiten blijven veel deuren voor hem gesloten vanwege de Franse rassenwetten.
In 1786 besluit Thomas-Alexandre zich aan te melden voor het Franse leger. Ondanks zijn aristocratische afkomst wordt hij gedwongen onderaan de ladder te beginnen. Zijn vader dwingt hem bovendien een schuilnaam aan te nemen, want de goede naam van de familie mag niet bezoedeld worden. Onder de naam Alexandre Dumas begint hij zijn carrière in het Franse leger.
De Franse revolutie van 1789 is van grote invloed op het leven van Alexandre Dumas. Hij wordt luitenant-kolonel in het ‘Zwarte legioen’, dat bestaat uit vrije zwarte Fransen. De mogelijkheden die de revolutie hem bieden, trekken hem ook ideologisch in de richting van de revolutie. Hij ontwikkelt zich tot een vurige republikein die zijn functie als middel ziet om de idealen van de revolutie te verspreiden.
De ‘zwarte duivel’
Dumas groeit uit tot een van de bekendste Franse generaals, met als hoogtepunt de Italiaanse campagne. De Oostenrijkse troepen noemen hem vanwege zijn heroïsche optreden de ‘zwarte duivel’. Tijdens deze campagne vindt echter ook de eerste botsing plaats met Napoleon Bonaparte. Het vurige idealisme van de populaire Dumas blijkt niet goed samen te gaan met het opportunisme van de Corsicaanse generaal.
In Egypte komt het definitief tot een breuk wanneer Napoleon er achter komt dat Dumas zich kritisch over hem heeft uitgelaten tegenover andere officieren. De terugkeer naar Frankrijk loopt bovendien allerminst voorspoedig vanwege de Britse blokkade. Dumas wordt gevangengenomen en opgesloten in Italië. Wanneer hij in 1801 wordt vrijgelaten is hij al zijn bezittingen kwijt.
De Franse revolutie, die de carriëre van Dumas mogelijk had gemaakt, was bovendien door Napoleon de nek om gedraaid. In een poging om de plantagehouders voor zich te winnen, werd de afschaffing van de slavernij ongedaan gemaakt. Het heroïsche verzet van de Haïtiaanse bevolking zorgde er voor dat de slavernij op de geboortegrond van Dumas nooit zou terugkeren. Dumas zelf vroeg na zijn terugkeer om hulp, maar werd genegeerd. Hij stierf in 1806 in armoede, als gebroken man.
Met The Black Count zorgt Reiss ervoor dat de herinnering aan generaal Alexandre Dumas blijft leven. Het boek is bijzonder gedetailleerd, waardoor het leven en de wereld van Dumas goed uit de verf komen, maar het is geen zware kost. De Pulitzerprijs voor deze populair historische biografie is meer dan terecht. Dat Dumas als enige Franse generaal uit de revolutionaire periode nog altijd geen standbeeld heeft, is echter een grote schande.
Tom Reiss
The Black Count – Glory, Revolution, Betrayal, and the Real Count of Monte Cristo
Random House / 532 pagina’s / €24,95