De crisis is pas net begonnen
Van Wall Street tot Beursplein 5 krijgen de grote graaiers en gokverslaafden nog steeds een hartverzakking als ze terugdenken aan het najaar van 2008 – het moment der waarheid waarop hun kapitalistische zeepbel uit elkaar spatte. Elke sparteling waarmee de beurskoersen zich sindsdien naar boven proberen te worstelen grijpen ze dan ook angstvallig aan, als ware het zombies die plotseling een laatste levende ziel aan de horizon ontdekken.
Maar de realiteit is nog griezeliger. Jean-Claude Trichet, directeur van de Europese Centrale Bank, erkende eind november: ‘De crisis is nog niet voorbij’. Hij en zijn collega’s geven aan dat het lichte economische herstel vooral is toe te schrijven aan de miljarden overheidssteun. Met zo’n gammel bouwwerk en groeiende schuldenlast is de mogelijkheid van een nieuwe financiële crash reëel.
De lage landen staan er niet beter voor dan de rest van Europa. In dezelfde week dat de waarschuwing voor ‘vroegtijdig optimisme’ breder begon te klinken, voelde Wouter Bos zich opnieuw gedwongen een megabudget uit de staatskas naar ABN-Amro te sluizen. Bizar genoeg komt het bedrag – 4,4 miljard euro – overeen met wat de verhoging van de AOW-leeftijd uiteindelijk moet gaan opleveren. Hier zien we de perversiteit van het crisisbeleid teruggebracht tot haar kern. Jong en oud Nederland moet twee jaar langer doorwerken voor wat in één keer door Den Haag in de bodemloze put van ‘financiële stabiliteit’ wordt gekieperd.
Met een dergelijk uitgavenpatroon is het voor dit kabinet lang niet genoeg om het mes alleen in de AOW te zetten. Wie zich Prinsjesdag herinnert weet dat Balkenende, Bos en Rouvoet twintig speciale onderzoekscommissies aan het werk hebben gezet om over de volle breedte op jacht te gaan naar nieuwe bezuinigingsposten. Alle neoliberale hervormingsplannen die reeds op de plank lagen, worden nu met de crisis als excuus in stelling gebracht. Daarbij is de lat voor het gemak gelijk op een hoogte van ruim 35 miljard gelegd.
Behalve hun ramkoers op de 67 jaar, geeft ook de aanval op het hoger onderwijs – door onder andere de afschaffing van de studiefinanciering – een eerste glimp van waar dit kabinet denkt de buit komend jaar te moeten halen. Samen met het bedrijfsleven is Balkenende IV op oorlogspad en daarbij komen tal van sociale rechten en verworvenheden onder vuur te liggen. In de week van het AOW-debat pleitte Donner voor verdere flexibilisering van arbeidsuren, terwijl vanuit VNO-NCW de roep klonk om een ‘nullijn’ voor 2010.
Ook de werkgelegenheid gaat verder op de helling. ‘Een belangrijk deel van de Nederlanders heeft kopzorgen over het dreigende verlies van hun baan’, schreef het NRC eind november. ‘Het enorme loonoffer van 16 tot 25 procent dat twee metaalbedrijven in Delfzijl, Aldel en Zalco, van hun personeel vragen omdat ze het hoofd niet boven water kunnen houden, lijkt een voorbode van een onontkoombare sanering.’ Tel hier de verdere stijging van de energiekosten, zorgpremies en huurprijzen bij op en we kunnen constateren dat in 2010 voor de meesten van ons de crisis nog moet beginnen.