DC-bazen hebben lak aan veiligheid personeel
Regels die overtreden worden gaan onder meer over veiligheid en gezondheid. Zo werden coronamaatregelen niet gehandhaafd, bestaat een groot aanrijdgevaar en worden mensen geacht bovenop hoge stellages zonder afscherming te werken. In 10 procent van de distributiecentra werd het werk stilgelegd vanwege de gevaarlijke werkomstandigheden. Ook werd geconstateerd dat het werk vaak te zwaar is.
Arbeidersorganisatie
De distributiecentra hebben een spilfunctie binnen de Nederlandse economie. De ‘verdozing’ van Nederland eist inmiddels meer dan 28 miljoen vierkante meter op. Het werk in een distributiecentrum is arbeidsintensief en kent ook een hoge concentratie aan arbeid. Wordt de logistieke keten verstoord, dan ligt de Nederlandse economie op zijn gat. Enerzijds laat dat zien dat voor bedrijven de financiële prikkel om arbeidsvoorwaarden te drukken groot is, anderzijds legt het ook de achilleshiel van logistieke bedrijven bloot: lukt het arbeiders om zich te organiseren, dan kunnen de gevolgen groot zijn. Een goed geplande staking op een aantal strategisch gekozen distributiecentra kan de keten verstoren en een sector platleggen.
Toen Chris Smalls en zijn collega’s in de Verenigde Staten de eerste vakbond binnen Amazon ooit probeerden te vormen, deed het bedrijf er alles aan om dit te voorkomen. Miljoenen werden uitgegeven aan anti-vakbondsconsultants en het personeel werd bijna dagelijks lastiggevallen met verplichte anti-vakbondsbijeenkomsten.
In Nederland hanteren Amerikaanse bedrijven zoals GXO vergelijkbare strategieën. Wanneer FNV bij dit bedrijf campagne voert voor meer loon, wordt een extern beveiligingsbedrijf ingehuurd op de dagen dat de vakbond verwacht wordt. De beveiligers staan aan de poort om te zorgen dat medewerkers van de vakbond het terrein niet op komen. Onder arbeiders wordt gegrapt dat het voor het bedrijf goedkoper zou zijn om gewoon de loonsverhoging in te voeren.
Arbeidsmigranten
Een meerderheid van de werkende mensen in Nederlandse distributiecentra is arbeidsmigrant. Zij zijn werkzaam via uitzendbureaus die meestal ook in huisvesting voorzien. Een arbeidsmigrant die diens baan verliest, komt op straat te staan en vice versa. De opzichters die op de huisvestingslocaties rondlopen zijn vaak dezelfde mensen die hen op het werk aansturen. De afhankelijkheidspositie van de werknemer ten opzichte van de werkgever is hierdoor groot. Er heerst een angstcultuur waarin het aankaarten van problemen niet wordt getolereerd.
Vakbonden, georganiseerde arbeidsmigranten en verschillende mediakanalen kaarten dit probleem al lange tijd aan. In 2020 veegde een speciaal hiervoor ingesteld Aanjaagteam Bescherming Arbeidsmigranten onder leiding van Emile Roemer in een rapport de vloer aan met de uitzendbranche en het gebrek aan beleid ter voorkoming van uitbuiting. Tot op heden is het wachten op concrete maatregelen van het kabinet.
Alles voor de winst
Binnen distributiecentra ligt de nadruk op één doel: winstmaximalisatie. Dit werkt een situatie in de hand waarin arbeiders niet als mens maar als productiemiddel worden behandeld, waardoor geen rekening wordt gehouden met menselijke behoeftes als rust, voldoening en gezondheid. Dat zijn wel factoren die noodzakelijk zijn voor een veilige werkomgeving.
Arbeiders krijgen te maken met onmogelijke targets en moeten met weinig pauzes dagenlang in koelcellen werken. Worden ze vervolgens ziek, dan worden ze om de haverklap door hun teamleider gebeld, die hen weer zo snel mogelijk wil inplannen. Wanneer een arbeider niet fit is en op de reachtruck gaat zitten, ontstaat er een levensgevaarlijke situatie.
Deze onveilige situatie in distributiecentra wordt gefaciliteerd door wetgeving. Veel bepalingen die in de regel zouden moeten gelden, laten bewust ruimte voor uitzonderingen. Een voorbeeld hiervan is de Arbeidstijdenwet. De meeste bepalingen die hierin staan, zijn aan uitzonderingen onderhevig die in de distributie tot regel worden gebombardeerd. Zo ben je wettelijk niet verplicht op zondag te werken, tenzij je dit van tevoren met je werkgever hebt afgesproken of wanneer de aard van het werk hierom vraagt.
Het gevolg is dat wanneer een cao ontbreekt, het mogelijk is om arbeiders tweederde van de zondagen per jaar te laten werken, zoals in een 6-ploegenrooster gebeurt. In een dergelijk rooster staat je planning voor het hele jaar al vast en werk je regelmatig 2-2-3 diensten, waarbij de laatste drie dagen nachtdiensten zijn. Vooral die laatste drie nachtdiensten verstoren het slaapritme dusdanig dat vele medewerkers in distributiecentra kampen met chronische slaaptekorten.
Zolang veiligheid en gezondheid ondergeschikt zijn aan kwartaalcijfers, zal een strijd gevoerd moeten worden op de werkvloer van de distributiecentra om deze issues op collectieve wijze aan te pakken. Om arbeiders in de sector te organiseren, moet eerst de zorgvuldig gecultiveerde angstcultuur doorbroken worden.