Dader Noors bloedbad bewonderaar Wilders
Door Pepijn Brandon
Zoals te verwachten viel, werd in de uren voor de identiteit van de dader bekend werd druk gespeculeerd over de mogelijkheid van een islamitische terreuraanslag. De respectabele New York Times ging voorop, en noemde de volledig onbekende groepering Ansar al-Jihad al-Alami als eventuele daders. De bron hiervoor was een tweet van de al even onbekende terrorisme-expert Will McCants van de Johns Hopkins Universiteit, die zich op zijn beurt baseerde op een post op een afgesloten forum. De pavlov-reacties van journalisten van over de hele wereld deden de rest. Totdat de Noorse politie bekend maakte dat de dader een lange blonde man was, en niet lang daarna dat hij regelmatig berichten plaatste op extreem-rechtse internetfora.
Het vervolg van de berichtgeving was al even voorspelbaar. In plaats van de geplande politieke daad van wereldwijd opererende netwerken, werden de aanslagen binnen de kortste keren herverpakt als het werk van een ontspoord individu: afgrijselijk maar onverklaarbaar. Zoals altijd heeft deze redenatie zijn instant-depolitiserende werking. Extreem-rechtse terreur kan worden weggeredeneerd als een uiting van falende psychische zorg of het sociale isolement van de dader.
Welke overwegingen Anders Behring Breivik precies dreven tot massamoord moet nog worden onderzocht. Zeker is dat iemand die in koelen bloede executies uitvoert op tientallen ongewapende jongeren moet beschikken over een ernstig zieke geest. Maar de ideeën die de schutter uitte op de website dokument.no, en die inmiddels in ruwe Engelse vertaling op internet circuleren, zijn verre van geïsoleerd en marginaal. Ze plaatsen hem in de mainstream van nieuw radicaal-rechts.
De post die in Nederland het meeste aandacht heeft getrokken, is die waarin Breivik zijn bewondering uit voor Geert Wilders. Hij deed dit in december 2009, binnen de context van een discussie over de strategie voor wat hij zelf in al zijn posts consequent de ‘cultureel conservatieve beweging’ noemt. Tegenover een eerdere bijdrage aan de discussie stelt Breivik dat traditioneel racisme (‘etnocentrisme’) niet heeft gewerkt om radicaal rechtse ideeën een massale aanhang te geven:
‘Etnocentrisme is daarom compleet het tegenovergestelde van wat we willen bereiken. We hebben de Vienna School of Thought als onze ideologische basis gekozen. Deze gaat uit van oppositie tegen multiculturalisme en islamisering (uit culturele overwegingen). Alle ideologische argumenten [zijn] gebaseerd op anti-racisme. Dit heeft zich bewezen als heel succesvolle methode, wat verklaart waarom de moderne cultureel conservatieve beweging / partijen die de Vienna School of Though gebruiken zo succesvol is: de Vooruitgangspartij, Geert Wilders, dokument.no en vele anderen.’
Naast Geert Wilders noemt Breivik in zijn posts ook herhaaldelijk de fascistische knokploeg EDL en de denktank Stop Islamisation of Europe (SIOE) als succesvolle voorbeelden van nieuw rechts. Geert Wilders haastte zich vandaag om zich te distantiëren van de schutter, ‘een gewelddadige, zieke geest’, en te verklaren dat de PVV ‘meerouwt met de nabestaanden’. En zoals altijd vond hij direct een collega-kamerlid uit het links-liberale kamp bereid om te verklaren dat het zoeken van een connectie tussen Wilders en de Noorse aanslagen een ‘idiote reflex’ is.
Maar de gelijkenis gaat veel verder dan alleen deze ene steunbetuiging. Vier gedachten komen keer op keer terug in het 49 pagina’s tellende document van de ‘Breivik-posts’:
1) massa-immigratie en de islam vormen de grootste bedreiging voor de Westerse samenleving;
2) de islam is een totalitaire ideologie die honderden miljoenen slachtoffers heeft veroorzaakt, net als daarvoor het communisme en het fascisme;
3) de deur voor deze bedreiging is geopend door de multiculturele ideologie van de heersende elite;
4) hoofdverantwoordelijke voor de verspreiding van deze ideologie zijn de ‘cultuurmarxisten’, die vooral binnen de sociaal-democratische partijen sterk vertegenwoordigd zijn.
Het is bewuste politieke blindheid om in deze hoofdthema’s niet letterlijk het ‘gedachtengoed’ van Wilders en Bosma terug te zien. Hetzelfde geldt voor Breiviks eigen samenvatting van de hoofpunten van de ‘cultureel conservatieve beweging’:
– Cultureel conservatisme (anti-multiculturalisme)
– [Tegen] Islamisering
– Anti-racistisch
– Anti-autoritair (verzet tegen alle autoritaire haatideologieën)
– Pro-Israel/verdediger van niet-moslim minderheden in moslimlanden
– Verdediger van culturele aspecten van het christendom
– Blootleggen van het Eurabië project en de Frankfurt School (neo-marxisme/cultureelmarxisme/multiculturalisme)
– Het is geen economisch beleid en kan standpunten weghalen bij zowel socialisten als kapitalisten
Breivik plaatste zijn posts op dokument.no in het ruime jaar tussen september 2009 en oktober 2010, drie kwart jaar voor hij de aanslagen pleegde. Minstens zo beangstigend als de herkenbaarheid van zijn ideeën, is de rustige, strategische manier waarop hij zo kort voor hij overging tot massamoord nog zijn denkbeelden verwoordde. Zoals zoveel anti-racistische activisten in Nederland heeft ook ondergetekende in de periode sinds de moord op Fortuyn het één en ander aan uiterst-rechtse verwensingen voorbij zien komen, sommige gewelddadig, soms directe doodsbedreigingen. Een flink aantal daarvan gaf de indruk geschreven te zijn door psychopaten. De Breivik-posts doen dat niet. Stuk voor stuk behandelen ze de vraag hoe ‘cultureel conservatisme’ een massaler bereik kan krijgen. Nog in december 2009 plaatste Breivik de volgende aansporing tot activisme:
‘Er is een grote politieke opstand gaande in West-Europa. De cultureel conservatieve beweging groeit met recordsnelheid (….). IEDEREEN kan bijdragen en elke bijdrage telt 🙂 Het beste wat je kan doen in Noorwegen is dokument.no steunen, financieel of door vrijwilligerswerk. (…) Ik raad jullie ook sterk aan om hun netwerk op Facebook uit te breiden, door de dagelijkse quota van 50 uitnodigingen te gebruiken om connecties te maken met Britten, Fransen, Zweden, etc. Word lid van groepen als SIOE – Stop the Islamisation of Europe, Against Multiculturalism, word lid van de Vooruitgangspartij, enz.
Het is vooral belangrijk dat wij, de Noorse cultureel conservatieven, ons best doen. Noorwegen en Zweden vallen onder de meest repressieve regimes ter wereld qua perscensuur wat betreft kritische standpunten over islamisering en multiculturalisme. De grootste fout die de meeste mensen maken is ervan uit te gaan dat ‘iemand anders’ actie voor hen zal ondernemen. Er is niemand anders, alleen wij ;)’
Wat er in Anders Behring Breiviks hoofd is gebeurd tussen december 2009 en juli 2011 moet onderzocht worden, en precies zullen we het nooit weten. Zeker is dat hij in de tussenliggende periode ‘zelf actie ondernemen’ radicaal herdefinieerde; van ‘normale’ politieke steun aan partijen als de Vooruitgangspartij in Noorwegen of de PVV in Nederland, naar politiek terrorisme, uitgevoerd in de stijl van de moorden op Columbine highschool of de schietpartij in Alphen aan de Rijn. Maar zijn doelwit bleef opmerkelijk gelijk, en is het gedeelde doelwit van nieuw rechts in heel Europa, inclusief Wilders. In Oslo en op het vakantie-eilandje Utoya zette Breivik haatretoriek om in daden.