Crisisberichten en aantrekkend verzet

Met de val van de Amerikaanse zakenbank Bear Stearns bereikte de paniek Staker kleinmetaal
3 april 2008

Staker kleinmetaalMet de val van de Amerikaanse zakenbank Bear Stearns bereikte de paniek over de kredietcrisis afgelopen maand een nieuw hoogtepunt. Commentatoren vrezen dat het hele financiële systeem op de rand staat van een crisis zoals in de jaren dertig. Alan Greenspan, voormalig hoofd van de Amerikaanse centrale bank, verklaarde: ‘De huidige crisis zal met terugwerkende kracht waarschijnlijk worden gezien als de ernstigste sinds de Tweede Wereldoorlog.’

Door Bart Griffioen

Commentatoren lijken het er inmiddels over eens dat de ‘uiteenspattende zeepbel’ lang en pijnlijk gaat worden. Maar wat betekent dat voor Nederland? Tot op heden blijft de onzekerheid beperkt vanwege de groeicijfers. Heel 2007 kwam uit op 3,5 procent, voor 2008 meldt het CPB 2,25 procent. Maar je hoeft geen deskundige te zijn om te begrijpen dat een langdurige crisis in een supermacht als de VS van grote impact zal zijn op de rest van het raderwerk. Dat weten Balkenende en Bos ook.

Nederlandse banken, verzekeraars en pensioenfondsen hebben grote investeringen in de Amerikaanse economie. Pensioenconsultant Mercer meldde dat van één op de drie Nederlandse fondsen de financiële buffers te laag zouden zijn. Een verdieping van de crisis zou premieverhogingen met zich kunnen meebrengen. Volgens de NRC is het probleem van inflatie – aangejaagd door de economische groei in China en India – nog nijpender voor de pensioenfondsen. Inflatie zorgt op lange termijn voor een gestage uitholling van het pensioenkapitaal van werknemers. Daarnaast kan ook teruglopend ‘consumentenvertrouwen’ zorgen voor een vertraging van groei.

Niet iedereen hoeft zich op dezelfde manier zorgen te maken over een naderende crisis. Volgens Het Financieele Dagblad hebben grote Nederlandse beursgenoteerde bedrijven zoals Akzo Nobel, Philips en Fortis in 2007 recordwinsten behaald. Gezamenlijk verdienden de AEX-bedrijven 78 miljard euro, bijna een kwart meer dan het jaar daarvoor. Vanwege de winstniveaus zijn de bedrijven in staat om recordbedragen uit te keren aan hun aandeelhouders. Vorig jaar liepen die op tot bijna 46 miljard euro. Toch is ook bazenorganisatie VNO-NCW ontevreden. Voorzitter Wientjes wil dat Balkenende IV Nederland ‘ondernemersvriendelijker’ maakt, maar klaagde begin dit jaar over de traagheid waarmee dat onder deze regering zou gebeuren.

Het is de onzekerheid bij velen over de financiële chaos op mondiaal niveau, die de verbittering over economische ongelijkheid aan het thuisfront diepe wortels geeft. Sinds zijn aantreden heeft Balkenende IV een dieptepunt bereikt in zijn populariteit. Volgens het Nationale Kiezersonderzoek (NKO) is slechts 13 procent van de bevolking tevreden met het regeringsbeleid. Volgens NKO is de tevredenheid nog nooit zo laag geweest. Het is nauwelijks voorstelbaar, maar de voorgaande impopulaire kabinetten-Balkenende scoorden drie keer zo hoog.

De verbittering over het kabinetsbeleid staat niet los van de rol van de PvdA. Een partij die de belangen van gewone mensen zegt te vertegenwoordigen, regeert en bezuinigt mee. Een onderzoek van EénVandaag geeft aan dat PvdA-ministers Bos en Vogelaar het minste vertrouwen genieten. Dat de linkse oppositiepartijen dit kabinet verwijten ‘geen visie en ambitie’ te tonen, raakt niet helemaal de kern. Dergelijke kritiek houdt de dominante koers van deze regering buiten schot. Het beleid van Balkenende IV wordt door dezelfde neoliberale dogma’s gestuurd als zijn vorige kabinetten – flexibilisering van de arbeidsmarkt, liberalisering van publieke diensten, langer en harder doorwerken. Het is tegen die agenda dat verzet zich zou moeten richten.

Het groeiende aantal vakbondsacties van de afgelopen weken laat zien dat in meerdere sectoren het geduld begint op te raken over het uitblijven van verbeteringen. En die actiebereidheid levert ook iets op. Na vier weken staken boekten arbeiders in de kleinmetaal uiteindelijk een resultaat waarmee hun koopkracht vooruitgaat. Voor de grootste sector van Nederland – circa 400 duizend werknemers – was het een historisch lange staking. Schoonmakers wisten na maandenlang actievoeren hun looneis voor 10 euro per uur binnen te slepen. Tegelijkertijd haalden de politiebonden na een maandenlange campagne een salarisverhoging binnen. Een zekere spin-off van dat resultaat was onder andere te zien aan de staking van leraren in Den Haag, die niet wilden wachten op het ‘polder-overleg’ tussen de AOb en minister Plasterk. Tevens voerden verpleegkundigen actie voor loonsverhoging en sloot postkantoorpersoneel twee uur de kantoren uit protest tegen het opdoeken van 250 filialen.

De komende gevechten vereisen een links dat het verzet helpt richten tegen de vrijemarktlogica als zodanig, met een socialistisch alternatief als uitgangspunt waarin de belangen van de meerderheid voor het winstbejag van de elite gaan. Waarin de bijna 1 miljoen euro die Nederland dagelijks in een misdadige oorlog pompt, gaat worden besteed aan onderwijs, gezondheidszorg, openbaar vervoer, hulpverlening en kinderopvang. Of die fundamentele veranderingen gestalte krijgen wordt niet bepaald door wie dit zeggen te beloven in de Kamer of aan de onderhandelingstafel. Dat zal afhangen van vertrouwen op eigen kracht en de sociale pressie die wordt gemobiliseerd in de bedrijven, scholen, ziekenhuizen en op straat.

Lees een uitgebreidere versie van dit artikel in het nieuwste nummer van de Socialistover de kredietcrisis afgelopen maand een nieuw hoogtepunt. Commentatoren vrezen dat het hele financiële systeem op de rand staat van een crisis zoals in de jaren dertig. Alan Greenspan, voormalig hoofd van de Amerikaanse centrale bank, verklaarde: ‘De huidige crisis zal met terugwerkende kracht waarschijnlijk worden gezien als de ernstigste sinds de Tweede Wereldoorlog.’

Door Bart Griffioen

Commentatoren lijken het er inmiddels over eens dat de ‘uiteenspattende zeepbel’ lang en pijnlijk gaat worden. Maar wat betekent dat voor Nederland? Tot op heden blijft de onzekerheid beperkt vanwege de groeicijfers. Heel 2007 kwam uit op 3,5 procent, voor 2008 meldt het CPB 2,25 procent. Maar je hoeft geen deskundige te zijn om te begrijpen dat een langdurige crisis in een supermacht als de VS van grote impact zal zijn op de rest van het raderwerk. Dat weten Balkenende en Bos ook.

Nederlandse banken, verzekeraars en pensioenfondsen hebben grote investeringen in de Amerikaanse economie. Pensioenconsultant Mercer meldde dat van één op de drie Nederlandse fondsen de financiële buffers te laag zouden zijn. Een verdieping van de crisis zou premieverhogingen met zich kunnen meebrengen. Volgens de NRC is het probleem van inflatie – aangejaagd door de economische groei in China en India – nog nijpender voor de pensioenfondsen. Inflatie zorgt op lange termijn voor een gestage uitholling van het pensioenkapitaal van werknemers. Daarnaast kan ook teruglopend ‘consumentenvertrouwen’ zorgen voor een vertraging van groei.

Niet iedereen hoeft zich op dezelfde manier zorgen te maken over een naderende crisis. Volgens Het Financieele Dagblad hebben grote Nederlandse beur
sgenoteerde bedrijven zoals Akzo Nobel, Philips en Fortis in 2007 recordwinsten behaald. Gezamenlijk verdienden de AEX-bedrijven 78 miljard euro, bijna een kwart meer dan het jaar daarvoor. Vanwege de winstniveaus zijn de bedrijven in staat om recordbedragen uit te keren aan hun aandeelhouders. Vorig jaar liepen die op tot bijna 46 miljard euro. Toch is ook bazenorganisatie VNO-NCW ontevreden. Voorzitter Wientjes wil dat Balkenende IV Nederland ‘ondernemersvriendelijker’ maakt, maar klaagde begin dit jaar over de traagheid waarmee dat onder deze regering zou gebeuren.

Het is de onzekerheid bij velen over de financiële chaos op mondiaal niveau, die de verbittering over economische ongelijkheid aan het thuisfront diepe wortels geeft. Sinds zijn aantreden heeft Balkenende IV een dieptepunt bereikt in zijn populariteit. Volgens het Nationale Kiezersonderzoek (NKO) is slechts 13 procent van de bevolking tevreden met het regeringsbeleid. Volgens NKO is de tevredenheid nog nooit zo laag geweest. Het is nauwelijks voorstelbaar, maar de voorgaande impopulaire kabinetten-Balkenende scoorden drie keer zo hoog.

De verbittering over het kabinetsbeleid staat niet los van de rol van de PvdA. Een partij die de belangen van gewone mensen zegt te vertegenwoordigen, regeert en bezuinigt mee. Een onderzoek van EénVandaag geeft aan dat PvdA-ministers Bos en Vogelaar het minste vertrouwen genieten. Dat de linkse oppositiepartijen dit kabinet verwijten ‘geen visie en ambitie’ te tonen, raakt niet helemaal de kern. Dergelijke kritiek houdt de dominante koers van deze regering buiten schot. Het beleid van Balkenende IV wordt door dezelfde neoliberale dogma’s gestuurd als zijn vorige kabinetten – flexibilisering van de arbeidsmarkt, liberalisering van publieke diensten, langer en harder doorwerken. Het is tegen die agenda dat verzet zich zou moeten richten.

Het groeiende aantal vakbondsacties van de afgelopen weken laat zien dat in meerdere sectoren het geduld begint op te raken over het uitblijven van verbeteringen. En die actiebereidheid levert ook iets op. Na vier weken staken boekten arbeiders in de kleinmetaal uiteindelijk een resultaat waarmee hun koopkracht vooruitgaat. Voor de grootste sector van Nederland – circa 400 duizend werknemers – was het een historisch lange staking. Schoonmakers wisten na maandenlang actievoeren hun looneis voor 10 euro per uur binnen te slepen. Tegelijkertijd haalden de politiebonden na een maandenlange campagne een salarisverhoging binnen. Een zekere spin-off van dat resultaat was onder andere te zien aan de staking van leraren in Den Haag, die niet wilden wachten op het ‘polder-overleg’ tussen de AOb en minister Plasterk. Tevens voerden verpleegkundigen actie voor loonsverhoging en sloot postkantoorpersoneel twee uur de kantoren uit protest tegen het opdoeken van 250 filialen.

De komende gevechten vereisen een links dat het verzet helpt richten tegen de vrijemarktlogica als zodanig, met een socialistisch alternatief als uitgangspunt waarin de belangen van de meerderheid voor het winstbejag van de elite gaan. Waarin de bijna 1 miljoen euro die Nederland dagelijks in een misdadige oorlog pompt, gaat worden besteed aan onderwijs, gezondheidszorg, openbaar vervoer, hulpverlening en kinderopvang. Of die fundamentele veranderingen gestalte krijgen wordt niet bepaald door wie dit zeggen te beloven in de Kamer of aan de onderhandelingstafel. Dat zal afhangen van vertrouwen op eigen kracht en de sociale pressie die wordt gemobiliseerd in de bedrijven, scholen, ziekenhuizen en op straat.

Lees een uitgebreidere versie van dit artikel in het nieuwste nummer van de Socialist