Crisis PvdD gaat om meer dan integriteit
Screenshot uit campagnefilmpje voor de huidige verkiezingen ‘keer het tij’
Inmiddels is helder dat er al een langer lopend politiek conflict gaande was over de partijkoers. Het bestuur lijkt ervoor te hebben gekozen om dat niet op een politiek-inhoudelijke manier te beslechten op het congres. Er is nog veel onduidelijk over de precieze aard van de klachten tegen Ouwehand. Zeker is dat het hele partijbestuur en ten minste een persoon uit de fractie een klacht tegen haar hebben ingediend. Het bestuur heeft toen zelf een onderzoek laten instellen en heeft op basis van de uitkomsten ervan zelf besloten dat Ouwehand van de lijst af moest.
Volgens Ouwehand is zij niet geïnformeerd over de klachten, noch over het onderzoek dat tegen haar liep. Het bestuur bestrijdt dat zij niet op de hoogte is gesteld van de klachten tegen haar, maar ontkent tot nu toe niet dat zij niet afwist van het onderzoek. Bovendien lijkt het erop dat Ouwehand nooit haar kant van het verhaal heeft kunnen vertellen: het bestuur verwittigde Ouwehand per email over zijn besluit en kwam een halfuur later met een publieke verklaring.
Het is niet meer dan redelijk dat de klachten tegen Ouwehand alsnog worden onderzocht. Dat het bestuur buitengewoon oninteger heeft gehandeld is echter glashelder. Door onzorgvuldig en onzuiver om te gaan met een dergelijke procedure schept het immers een gevaarlijk precedent en verhoogt het de drempel om in de toekomst aan de bel te trekken.
Ontwikkeling
De PvdD heeft duidelijk een ontwikkeling doorgemaakt sinds Ouwehand het lijsttrekkerschap van Marianne Thieme overnam. De partij richtte zich aanvankelijk vrijwel exclusief op ‘dierenzaken’, maar verder profileerde zij zich meestal niet als links. Het was een soort ‘apolitieke’ politieke partij met een erg moralistische inslag die goed aansloot bij de religieuze overtuigingen van de oprichters.
Van de strijd tegen onderdrukking wilde de partij niets weten. In 2021 zei Niko Koffeman, partijideoloog van de PvdD, nog: ‘Racisme is een relatief klein mensendingetje. Gender is ook zo’n mensendingetje. Zo zijn er veel dingetjes.’ Volgens het opgestapte Kamerlid Femke Merel van Kooten koesterde Thieme ook wrok jegens de lhbtqia+ gemeenschap: ‘Volgens haar wilde de homogemeenschap na de oprichting van de PvdD niets van ons hebben, omdat wij soortverraad zouden hebben gepleegd door ons hard te maken voor dierenrechten.’
Dat het conflict over de politieke koers nu tot een kookpunt komt, lijkt vooral het gevolg van de herschikking van het politieke landschap. Soms flirtte de partij behoorlijk met (extreem)rechts. Zo stond de fascist Paul Cliteur een tijd op de lijst van de partij. Rond het Oekraïnereferendum in 2016 voerde de PvdD een nationalistische campagne tegen Oekraïne, werkte de partij samen met Forum voor Democratie en verwees ze naar complottheorieën over George Soros. Toen FvD de politiek in ging, zei Thieme dat Baudets ‘losse omgang met de feiten … mogelijkheden’ bood voor samenwerking.
Wanneer de partij wel linkse standpunten innam over ‘mensenkwesties’ leidde dat soms tot ophef. Zo werd Thieme bij Pauw & Jinek het vuur aan de schenen gelegd door een PvdD-stemmer die zich verraden voelde omdat de partij tegen het kraakverbod is. Voortaan werd het weer gewoon VVD, aldus de Gooise dierenvriend.
Bredere oriëntatie
Onder Ouwehand is de PvdD duidelijker een linkse partij geworden. Ze flirtte minder met extreemrechts en sprak – na een behoorlijk gevecht op een partijcongres – bijvoorbeeld steun uit voor Extinction Rebellion. Dat heeft veel te maken met het feit dat klimaatverandering steeds verder gepolitiseerd is geraakt: niet alleen door de klimaatbeweging, maar bijvoorbeeld ook door onthullingen over de omvang van fossiele subsidies en de strijd om de stikstofcrisis.
Dat het langlopende conflict over de politieke koers nu tot een kookpunt komt, lijkt vooral het gevolg van de herschikking van het politieke landschap. Er wordt vaak gesproken over polarisering, maar in feite is er slechts sprake van verrechtsing. De enige partijen die nu naar links bewegen zijn middenpartijen als het CDA en de ChristenUnie. Ter linkerzijde blijft GroenLinks-PvdA volledig gecommitteerd aan het neoliberale project en gericht op regeringsdeelname. De SP is in verval, terwijl BIJ1 zonder Sylvana Simons als lijsttrekker minder kans maakt op een zetel. De ruimte voor een progressieve partij links van de sociaaldemocratie is groot en een deel van de PvdD lijkt die ruimte op te willen vullen.
Deze ontwikkeling is niet zonder tegenstrijdigheden. Zo lijkt het erop dat de groep rond Ouwehand meer open staat om mee te besturen en dus compromissen te sluiten met rechts. Maar de ontwikkeling naar een bredere linkse partij met een principiële en activistische houding is er een die steun verdient.
Dit artikel is geschreven eind september. De laatste ontwikkelingen in de partij zijn daarom niet meegenomen.